Morgunblaðið - 30.08.2003, Blaðsíða 16

ERLENT
16 LAUGARDAGUR 30. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Skóflan sf
Sími 896 5191 og heimasími 544 5191
Vinnuvél til sölu
Ein vél fyrir öll tækin
MÚRBRJÓTUR GAFFALL STAURABOR
TRJÁUPPTÖKUVÉL
SNJÓBLASARIGÖTUSÓPARI BENS SEM VÉLIN KEMST
INN Í EKINN 50.000 KM
SAND OG SALTDREIFARI TVÍ VIRK FRAMSKÓFLA
DÓM sögunnar óttaðist hann ekki,
sagði Blair er hann ávarpaði
bandaríska þingið 17. júlí sl. Í bili
yrði hann að láta sér nægja að
fara eftir eigin sannfæringu, og
hún segði sér að það hefði verið
rétt ákvörðun að gera innrás í
Írak.
En það má segja að dómur sög-
unnar hafi elt Blair hraðar uppi en
hann grunaði. Hún birtist honum í
formi rannsóknardómarans Brians
Huttons, Huttons lávarðar, sem
var lengi æðsti dómari á Norður-
Írlandi og því harður í horn að
taka. Fullyrða má að spurning-
arnar sem hann bar upp og svörin
sem hann fékk frá forsætisráð-
herranum muni verða mótandi
þáttur í dómi sögunnar yfir stjórn-
málamanninum Tony Blair.
Þetta er aðeins í annað sinn í
nútímasögu Bretlands sem brezk-
ur forsætisráðherra er kallaður til
yfirheyrslu fyrir slíka óháða rann-
sóknarnefnd. Í trausti þess að
verða vitni að sögulegum atburði
lögðu meira að segja sumir á sig
að bíða í biðröð yfir nótt til að
tryggja sér miða á áheyr-
endabekki dómsalarins þar sem
vitnaleiðslur Hutton-nefndarinnar
hafa farið fram. Fyrirrennari
Blairs í embætti, John Major, kom
í janúar 1994 fyrir svonefnda
Scott-nefnd, sem rannsakaði ólög-
lega vopnasölu til Írans. Þá var
reyndar svo komið fyrir orðstír
stjórnar Majors, að þótt frammi-
staða forsætisráðherrans fyrir
rannsóknarnefndinni hefði þótt
slöpp breytti það litlu; brezkir
kjósendur höfðu þá þegar tapað
tiltrú á þessari síðustu ríkisstjórn
Íhaldsflokksins.
Blair hefur þannig meiru að
tapa.
Jafnvel þótt lokaskýrsla Huttons
lávarðar muni væntanlega ekki
varpa varanlegum skugga sektar á
hann hefur rannsóknin beint óvel-
komnu kastljósi að vinnulagi hans
manna. Hver svo sem hinn sanni
þáttur Blairs var í þeirri atburða-
rás sem leiddi til dauða Kellys hef-
ur hún grafið stórlega undan
trausti brezks almennings á for-
sætisráðherranum. „Afleiðingarnar
fyrir pólitíska framtíð Blairs
ganga langt út yfir niðurstöðu
Huttons lávarðar,“ skrifar Lund-
únablaðið Independent.
Innistæðan nærri uppurin
Frá því deilan um ásakanirnar í
frétt BBC kom upp hefur traust á
Blair hrapað. Við síðustu kosn-
ingar, árið 2001, töldu 56% kjós-
enda stjórn Blairs heiðarlega og
trúverðuga; nú eru aðeins 22%
þeirrar skoðunar. En engu að síð-
ur segjast nú 43% frekar vilja að
Blair stjórni landinu en keppinaut-
arnir í Íhaldsflokknum.
Þar með má segja að hann sé
kominn í hóp „venjulegra“ stjórn-
málamanna, sé búinn að missa þá
sérstöku „innistæðu“ sem hann
virtist njóta hjá meirihluta landa
sinna umfram aðra stjórn-
málamenn. En eftir að Hutton
lávarður hefur skilað af sér er
sennilegt að stjórnin geti loks snú-
ið sér aftur að hversdagsverk-
unum. Hún býr jú við það mikinn
þingmeirihluta að jafnvel þótt inn-
anflokksandstæðingar Blairs reyni
áfram að gera sér mat úr málinu
geti hann ótrauður haldið áfram
um stjórnartaumana. Skoð-
anakannanir haf líka sýnt greini-
lega að þótt álit kjósenda á Blair
og ríkisstjórn Verkamannaflokks-
ins hafi beðið hnekki hafa íhalds-
menn ekki hagnazt á því nema að
sáralitlu leyti.
Í fréttaskýringu í Daily Tele-
graph segir að vitnisburður Blairs
hafi í raun ekki skilað hinni eig-
inlegu rannsókn á tildrögum dauða
dr. Kellys neitt áfram. „Rann-
sóknin er föst í deilu um hlut
Campbells, sem snýst um að færa
sönnur á að ríkisstjórnin hafði rétt
fyrir sér og BBC rangt, þar sem
hvorugur deiluaðila er tilbúinn að
gefa einn einasta þumlung eftir.“
Segir greinarhöfundur að það sem
mikilsverðast sé að Hutton-
nefndin fái svör við sé hvort Kelly
hafi haft heimild yfirmanna sinna
til að tala við fjölmiðla eða ekki.
Hafi hann haft slíka heimild þá
standi upp á BBC að sýna fram á
að það sem hann sagði hafi ekki
verið fært í stílinn.
„Það eru engir ótvíræðir skúrk-
ar og engar ótvíræðar hetjur“ þeg-
ar upp er staðið, skrifar Berl-
ingske Tidende um rannsóknina.
Hvorki ríkisstjórnin, embætt-
ismenn, ráðherrar né BBC komi
óskrámaðir út úr þessu. „Allir hafa
gert skyssur; margt af skýringum
hlutaðeigandi benda til, að þeir
hafi í bezta falli umgengizt sann-
leikann um það sem gerðist fram
að andláti dr. Kellys af nokkurri
léttúð,“ segir í fréttaskýringu
danska blaðsins. „Ekki einu sinni
aðalpersónan – vopnasérfræðing-
urinn heitni – virðist hafa sagt
sannleikann, er hann bar vitni fyr-
ir þingnefndinni, sem hann taldi
trú um að hann hefði ekki getað
verið aðalheimildin fyrir BBC-
fréttinni.“
Djúp sannfæring
Eitt verður þó ekki efast um, og
það er að Blair hefur lengi verið
þeirrar skoðunar að sýna yrði
Saddam Hussein hörku. Hinn 15.
nóvember 1997, á fyrsta ári sínu í
forsætisráðherrastólnum, tjáði
hann Paddy Ashdown, þáverandi
leiðtoga frjálsra demókrata, að á
grundvelli leyniþjónustuupplýsinga
væri hann sannfærður um að ekki
mætti „láta Saddam komast upp
með“ það sem hann hefði gert á
löngum ferli sínum sem einræð-
isherra í Írak. Það var þremur ár-
um fyrir valdatöku George W.
Bush og fjórum árum fyrir hryðju-
verkaárásirnar 11. september.
Eins og bent er á í grein í þýzka
blaðinu Die Welt er ekkert annað
mál sem Blair hefur á forsætisráð-
herraferli sínum fyrr myndað sér
lokaskoðun á en þetta, á Saddam
Hussein og hinni „stöðugu hættu“
sem stafaði af gereyðingar-
vopnabúri hans, eins og Blair orð-
aði það í formála að skýrslunni
umtöluðu frá 24. september.
Staðinn að lygum?
Eitt er þó það atriði í þessu
flókna máli sem brezkir stjórn-
málaskýrendur telja að geti frem-
ur en önnur orðið til að flekka
orðstír Blairs til frambúðar. Það
er þegar hann var um borð í flug-
vélinni sem flutti hann þann 18.
júlí frá Washington til Tókýó og
frétti þar af sviplegum örlögum
dr. Kellys. Þá var hann spurður af
blaðamönnum sem ferðuðust með
honum, hvort hann hefði veitt
heimild fyrir því að Kelly yrði
nafngreindur, og hann svaraði:
„Alls ekki. Ég veitti ekki heimild
fyrir því að nafni Davids Kellys
yrði „lekið“.“
Hann gaf annað svar við sömu
spurningu í vitnisburði sínum fyrir
Hutton-nefndinni á fimmtudag;
þar sagðist hann bera ábyrgð á
þeirri ákvörðun að nafn Kellys
skyldi opinberað.
Áður hafði margt komið fram í
rannsókninni – tölvupóstskeyti,
minnispunktar og bréf – sem gerði
fyrsta svar forsætisráðherrans
ótrúverðugt. Sem dæmi má nefna
það sem Sir David Omand, sem
hafði öryggis- og leyniþjónustumál
á sinni hendi á skrifstofu Blairs,
skráði í minnisbók sína: „Fundir í
lesstofu forsætisráðherra 7. og 8.
júlí 2003.“ Á þessum fundum var
hin afdrifaríka ákvörðun tekin að
dr. Kelly skyldi kallaður fyrir ut-
anríkismálanefnd þingsins og gefin
út yfirlýsing um að embætt-
ismaður hefði gefið sig fram til að
segja frá því að hann hefði hitt
BBC-fréttamanninn Gilligan.
Í vitnisburði sínum á miðviku-
dag vísaði varnarmálaráðherrann
Geoff Hoon höfuðábyrgðinni á því
hvernig málið var meðhöndlað á
forsætisráðuneytið. Svo fór líka að
Blair sagðist axla „alla ábyrgð“ á
því hvernig staðið var að því að
gefa opinberlega upp hver heim-
ildarmaður BBC-fréttarinnar hefði
verið. „Við tókum á þessu eftir
bókinni,“ sagði forsætisráð-
herrann.
Í Independent segir: „Aðstoð-
armenn Blairs óska þess nú að
þeir hefðu snemma gert vopnahlé í
rimmunni við BBC. Þeir hefðu að
sjálfsögðu aldrei hætt sér út í
hana hefðu þeir séð afleiðingarnar
fyrir. En það var einn maður sem
hefði getað kallað árásarhundana
til baka. Það var ekki „yfir-
Rottweilerinn“ Alastair Campbell.
Það var herra Blair.“
Dómur sög-
unnar eltir
Blair uppi
Vitnisburður Tonys Blairs fyrir rannsóknar-
nefnd Huttons lávarðar gæti orðið mótandi
þáttur í dómi sögunnar yfir stjórnmálaferli
hans. Auðunn Arnórsson rekur hér hvernig
Kelly-málið svonefnda snertir brezka for-
sætisráðherrann.
Reuters
Stríðsandstæðingur sem tók þátt í mótmælum fyrir utan dómhúsið í Lund-
únum þar sem Tony Blair mætti fyrir Hutton-nefndina á fimmtudag sýnir
álit sitt á forsætisráðherranum.
auar@mbl.is
’ Blair virðist búinnað missa þá sérstöku
„innistæðu“ sem
hann naut hjá meiri-
hluta landa sinna
umfram aðra stjórn-
málamenn. ‘
VINIR og samstarfsmenn
Wesleys K. Clarks, fyrrverandi
hershöfðingja í Bandaríkjaher,
segja að hann
hafi í reynd
ákveðið að gefa
kost á sér sem
forsetaefni
demókrata á
næsta ári, að
sögn The New
York Times.
Muni hann
sennilega
skýra frá
ákvörðun sinni í næsta mánuði.
„Hann nálgast verkefnið eins
og hermaður,“ sagði náinn vinur
hershöfðingjans. „Hann vill
vita: Get ég unnið þessa orr-
ustu? Hann vill ekki lenda í að-
stæðum sem gætu orðið auð-
mýkjandi en ég er viss um að
hann vill bjóða sig fram.“
Clark er fæddur í Little Rock
í Arkansas, hann var yfirhers-
höfðingi Atlantshafsbandalags-
ins, NATO, er bandalagið
þvingaði Serba með loftárásum
til að yfirgefa Kosovo-hérað árið
1999. Hann hefur ekki safnað
með skipulegum hætti fé til
kosningabaráttunnar en tveir
hópar hafa þegar hafið herferð
fyrir framboði hans og nota til
þess Netið.
Vaxandi deilur um hernaðinn
í Írak og eftirmál þar eru sögð
geta orðið til þess að Clark hljóti
brautargengi en hann hefur
gagnrýnt stefnu ríkisstjórnar
George W. Bush í þeim efnum
harkalega. Vegna sérþekkingar
hans og reynslu – Clark barðist í
Víetnam – er ljóst að Bush og
mönnum hans getur reynst erf-
itt að hunsa skoðanir Clarks.
Aðrir benda á að Clark hafi
ekki áður skipt sér af stjórnmál-
um og geti það orðið kostur í
augum sumra kjósenda. Hann
þurfi a.m.k. ekki að svara fyrir
gömul mistök í þeim efnum.
Wesley
Clark
sagður
ætla fram
Wesley Clark