Morgunblaðið - 30.08.2003, Blaðsíða 32

UMRÆÐAN
32 LAUGARDAGUR 30. ÁGÚST 2003 MORGUNBLAÐIÐ
F
réttir af hörmungar-
ástandinu í Líberíu
hafa verið áberandi í
fjölmiðlum í sumar.
Síðustu vikur hefur
Líbería reyndar verið minna í
fréttum, en friðargæslulið er
komið til starfa og forseti lands-
ins hefur farið frá völdum. Von-
andi er ástandið því eitthvað að
lagast.
Hörmungarnar í Líberíu þar
sem óbreyttir borgarar eru myrt-
ir svo hundruðum og þúsundum
skiptir eru því miður ekki eins-
dæmi í sögu ríkja Afríku. Ekki
eru mörg ár
frá því að íbú-
ar í Kongó og
Rúanda máttu
þola svipað
ástand. Sá
sem fylgist
með þessum
fréttum gæti fengið þá mynd af
Afríku að þar sé ofbeldi og morð
daglegt brauð. Því er sem betur
fer ekki þannig varið.
Fyrir einu ári heimsótti ég Suð-
ur-Afríku, en kynni af landi og
þjóð sannfærðu mig um að í Afr-
íku býr friðsamt og gott fólk sem
ber sömu vonir og þrár til lífsins
og við hin sem búum á Vest-
urlöndum. Jóhannesarborg, þar
sem ég dvaldi mestan hluta tím-
ans, hefur á sér mjög vestrænt yf-
irbragð. Þótt innviðir samfélags-
ins séu öflugir og margir lifi við
góð efni fer ekki á milli mála að
stór hluti þjóðarinnar býr við
mikla fátækt. Mikið atvinnuleysi
er í landinu sem er kannski eitt
stærsta vandamálið sem við er að
etja.
Það eru ekki mörg ár síðan
S-Afríku var alfarið stýrt af hvíta
minnihlutanum í landinu sem
hafði aðskilnað kynþáttanna sem
grundvallarstefnu. Það er hreint
ótrúlegt hvað stjórnarskiptin fóru
friðsamlega fram og má það ekki
síst þakka Nelson Mandela, fyrr-
verandi forseta S-Afríku. Í skjóli
aðskilnaðarstefnunnar voru fram-
in mörg morð og ofbeldisverk.
Þegar Afríska þjóðarráðið (ANC)
tók við völdum hlaut að vera viss
hætta á óöld þar sem þeir sem
höfðu verið kúgaðir leituðu
hefnda, en það hefði getað leitt til
stjórnleysis og óaldar, líkt og
gerst hefur í mörgum Afríku-
ríkjum.
Við stjórnarskiptin stóðu Suð-
ur-Afríkumenn frammi fyrir
miklum vanda. Átti að leyfa þeim
sem staðið höfðu að morðum og
ofsóknum í skjóli aðskilnaðar-
stefnunnar að sleppa án þess að
refsa þeim? Þar sem aðskiln-
aðarstefnan var svo samofin öllu
samfélaginu var hætta á að margt
hvítt fólk færi frá S-Afríku ef allir
sem brotið hefðu af sér yrðu
dæmdir til refsingar. Suður-
Afríka mátti alls ekki við því að
þekking og fjármagn hyrfi úr
landi við stjórnarskiptin.
Lausn Suður-Afríkumanna var
skynsamleg. Sett var á fót svo-
kölluð sannleiksnefnd, sem fékk
það verkefni að rannsaka ofbeldi
og mannréttindabrot í tíð hvíta
minnihlutans. Þeir sem komu fyr-
ir nefndina og viðurkenndu brot
sín höfðu þar með gert upp sín
mál og sluppu við refsingar.
Þann tíma sem ég var í
S-Afríku kynntist ég ágætlega
leigubílstjóra sem sannarlega
hafði lifað tímana tvenna. Þetta
var vingjarnlegur maður um
fimmtugt, frekar hægur en ákaf-
lega traustur. Hann hét Edgar.
Mér lék forvitni á að vita hvernig
hann hefði haft það á tímum að-
skilnaðarstefnunnar. Edgar
brosti og sagði að þetta hefðu ver-
ið erfiðir tímar. Hann sagði ekki
mikið meira í fyrstu. Ég fór að
spyrja hann út í núverandi stjórn-
völd og hvort hann væri ánægður
með Mbeki, núverandi forseta
S-Afríku. „Sjáðu til,“ sagði Edgar
og það gætti ákveðni í röddinni.
„Ég er liðsmaður ANC og ég styð
mína menn.“
Mig langaði til að vita meira og
spurði Edgar hvort hann væri bú-
inn að vera lengi í ANC. „Já, í
mörg ár. Ég sat í fangelsi í þrjú
ár fyrir að vera félagi í ANC, þar
af tvö ár í algerri einangrun. Í
þessi tvö ár vissi fjölskylda mín
ekkert hvað hafði orðið um mig
og ég fékk ekki að hafa samband
við neinn.“
Þrátt fyrir að búa að þessari
skelfilegu lífsreynslu var Edgar
ekki bitur. „Þetta voru mjög
skrítnir tímar,“ sagði hann og
brosti. „Við sem vorum í ANC
máttum ekki einu sinni koma
saman til fundar. Raunar máttum
við ekki vera í ANC og það var
þess vegna sem ég var handtek-
inn.“
Edgar vildi ekki segja mikið
um veruna í fangelsinu; sagði að-
eins að hann hefði ekki sloppið við
misþyrmingar. Verst hefði þó
verið að sitja aleinn í klefa og geta
ekki komið boðum til fjölskyld-
unnar um að hann væri á lífi.
Edgar er einn þeirra þúsunda
Afríkubúa sem hafa mátt þola að
brotið sé á mannréttindum
þeirra. Hann var heppinn að því
leyti að hann hélt lífi þrátt fyrir
að hafa þolað ómældar barsmíðar
í fangelsinu.
En það eru ekki allir sem mega
þola misþyrmingar sem bregðast
þannig við að setja fortíðina til
hliðar og fara að keyra leigubíl.
Sumir grípa til vopna til að jafna
leikinn við þá sem þeir telja að
hafi brotið gegn sér. Við megum
þess vegna þakka fyrir að menn
eins og Edgar og fyrirmynd hans,
Nelson Mandela, séu til.
Smásaga
frá Suður-
Afríku
Mig langaði til að vita meira og spurði
Edgar hvort hann væri búinn að vera
lengi í ANC. „Já, í mörg ár. Ég sat í
fangelsi í þrjú ár fyrir að vera félagi í
ANC, þar af tvö ár í algerri einangrun.
Í þessi tvö ár vissi fjölskylda mín ekkert
hvað hafði orðið um mig og ég fékk ekki
að hafa samband við neinn.“
VIÐHORF
Eftir Egil
Ólafsson
egol@mbl.is
BETHEL heitir lítið þorp inni í
miðri Bielefeldborg í Þýskalandi.
Þar hafa margir Íslendingar kom-
ið í heimsókn, sér-
staklega prestar og
starfsfólk safnaða
til að kynna sér
einstaka starfsemi
þar sem krist-
indómurinn er ekki
aðeins boðaður í
orði, heldur lifaður til fulls í kær-
leika og þjónustu við náungann.
Í Bethel var sett á stofn sam-
félag upp úr miðri nítjándu öld
fyrir höfuðveikt fólk. Þá voru sett
undir sama hatt þroskaheft fólk,
geðveikt og flogaveikt. Það var
nánar tiltekið árið 1867, sem sr.
Friedrich von Bodelschwing kom
þeirri hugsjón sinni í framkvæmd
að þjóna kristnum boðskap í verki.
Leiðarljós starfseminnar í Beth-
el er enn þann dag í dag að hver
persóna, sem þar býr eða þangað
sækir þjónustu, haldi virðingu
sinni sem einstaklingur og sem
dýrmæt sköpun Guðs, hvort sem
hún er fötluð, heilbrigð, veik,
hæfileikarík eða þroskaheft.
Bethel starfar í nánum
tengslum við lútersku kirkjuna í
Þýskalandi og þar starfar fjöldinn
allur af prestum og djáknum. Í
dag eru það um 14.000 manns sem
njóta þjónustu og stuðnings í sam-
félaginu í Bethel, á heimilum,
sjúkrahúsum, skólum, leikskólum,
hópavinnu á meðferðarheimilum
og sambýlum.
Aðalsviðin sem þjónustan í
Bethel er veitt á eru fyrir fatlaða,
aldraða, unglinga, heimilislausa,
geðsjúka og endurhæfing á öllum
sviðum. Síðast en ekki síst ber að
nefna að meðferð og rannsóknir á
flogaveikum er með því besta sem
gerist í heiminum.
Mjög ólík þjónustusvið þar sem
blöndun er á fötluðum og ófötl-
uðum gerir Bethel að einstökum
stað í veröldinni.
Við hjónin og dætur okkar tvær
urðum þeirrar lífsreynslu aðnjót-
andi fyrir nokkrum árum að fá að
búa, starfa og læra í Bethel í heilt
ár. Það var veturinn 1998–1999.
Fyrir utan allt annað sem við
fengum að upplifa
og læra var að
syngja með kirkju-
kórnum við Zions-
kirkjuna í Bethel.
Sungum við með
þeim bæði Jóla-
óratóríu Bachs og
Sköpunina eftir
Haydn.
Nú fáum við Ís-
lendingar að verða
þeirrar ánægju að-
njótandi að njóta
söngs þessa
kirkjukórs því kór-
inn kemur til Ís-
lands 1. september
og syngur í Sel-
tjarnarneskirkju
þriðjudagskvöldið
2. september kl.
20:30. Hinn 4.
september heldur
kórinn norður í
land þar sem hann
syngur við messu í
Möðruvallakirkju í
Hörgárdal sunnu-
daginn 7. sept-
ember kl. 14:00.
Auk þess syngur
kórinn á tónleikum
í Akureyrarkirkju
föstudaginn 5. sepember kl. 17:00.
Með þeim í för eru blásarar sem
leika með kórnum, en Bethel er
einmitt frægt fyrir áherslu á blás-
aratónlist og hver veit nema fólk á
götum Akureyrar fái að heyra í
þeim á föstudagseftirmiðdaginn.
Þetta er einstakt tækifæri fyrir
Íslendinga að hitta fólk frá þess-
um sérstaka stað, en kórfélagar
eru flestir starfandi við samfélagið
í Bethel.
Bethel
Eftir Solveigu Láru Guðmundsdóttur
Höfundur er sóknarprestur á
Möðruvöllum í Hörgárdal.
Frá Bethel.
ÞÁ ER nær tveggja ára baráttu íbúa í Rimahverfi
við skipulagsyfirvöld lokið og íbúar fagna því að
loksins hefur verið tekið undir sjónarmið þeirra.
Það var í október árið 2001 sem tillögur að skipu-
lagi byggðar á svokallaðri Lands-
símalóð í Gufunesi voru fyrst kynnt-
ar. Var þar gert ráð fyrir mun
þéttari byggð en fyrir er í hverfinu
og einnig háhýsum allt að 13 hæða
háum.
Var strax ljóst að þessar tillögur
sættu mikilli andstöðu meðal íbúa.
Töldu þeir byggðina alltof þétta, háhýsi á þessum
stað óásættanleg, aðkomu að byggðinni út í hött og
þótti sárt að sjá allt þetta auða svæði tekið undir
byggingar en ekki gert ráð fyrir útvistarsvæðum
nema að verulega litlu leyti.
Samráði lofað
Breyttar tillögur voru þá kynntar með vorinu og
var þá búið að fækka íbúðum úr 374 í 310 og lækka
háhýsi, það hæsta úr 13 hæðum í ellefu. Þótti íbúum
ekki hafa verið komið mikið til móts við óskir sínar
frá því á fundinum í október. Lofaði þáverandi for-
maður skipulags- og byggingarnefndar þá að settur
skyldi á fót samráðshópur um skipulagið og skyldu
íbúar eiga sinn fulltrúa í þeim hópi.
Tóku nú nokkrir Rimabúar sig saman og útbjuggu
mótmælabréf þar sem m.a. var farið fram á að
byggðin yrði skipulögð í samræmi við aðliggjandi
byggð, að háhýsi væru látin hverfa og hæstu hús
yrðu 3 hæðir eins og fyrir er í hverfinu, að aðkomu
yrði breytt, að verulegur hluti svæðisins yrði tekinn
undir útivistar- og leiksvæði og að áætlun um upp-
byggingu skóla og leikskóla yrði kynnt. Undir þess-
ar óskir rituðu nafn sitt 550 lögráða íbúar í 5 að-
liggjandi götum. Er það yfirgnæfandi meirihluti
þeirra sem málið varðar því ekki kom til greina að
spyrja aðra en þá sem búa næst svæðinu. Listi þessi
var svo afhentur skipulagsfulltrúa áður en lögboð-
inn frestur til að skila inn athugasemdum rann út.
Þremur dögur fyrir borgarstjórnarkosningar þá
um vorið boðaði R-listinn til kosningafundar í
Spönginni og var Rimabúum þá lofað að skipulag
þetta yrði endurskoðað frá grunni, komið yrði til
móts við íbúa og unnið í fullri sátt við þá. En annað
átti eftir að koma í ljós.
Efndir loforða
Þá um sumarið tók einnig til starfa sk. samráðs-
hópur sem áður er nefndur. Áttu þar sæti m.a. und-
irritaður, sem fulltrúi íbúa, og einnig formaður
Íbúasamtaka Grafarvogs. Það er skemmst frá að
segja að sá hópur fékk litlu ráðið. Kom hann að til-
búnum tillögum sem undirrituðum þótti lítið hafa
komið til móts við óskir íbúanna. Breytti starf þessa
hóps litlu og var ég reyndar rekinn úr samráðinu af
formanni skipulags- og bygginganefndar á fjöl-
mennum íbúafundi í október, þar sem þessar til-
lögur voru kynntar og undirritaður lýsti óánægju
sinni með samráðsvinnuna og fyrirliggjandi skipu-
lagstillögur, með þeim orðum að hún ætlaði ekki að
kalla þennan hóp saman aftur heldur myndi hún eft-
irleiðis hafa samráð við formann Íbúasamtakanna
einan sem fulltrúa íbúanna.
Á þeim sama fundi voru og kynntar nýjar tillögur
sem íbúum þótti litlu betri en þær fyrri. Enn var
gert ráð fyrir 310 íbúðum, útivistar- og leiksvæði
voru alltof lítil o.s.frv. Þótti íbúum ljóst að yfirvöld
ætluðu ekki að standa við stóru loforðin frá því um
vorið um endurskoðun frá grunni og fulla sátt við
íbúa.
Það er skemmst frá að segja að síðan hefur for-
maður skipulags- og bygginganefndar verið óþreyt-
andi að hæla sjálfum sér fyrir að koma til móts við
óskir íbúa þrátt fyrir fullyrðingar íbúa á opinberum
vettvangi um hið gangstæða.
Betri er hálfur sigur en enginn
Ný hreyfing komst svo á málið með vorinu 2003.
Stuttu fyrir Alþingiskosingar lýsti einn af fulltrúum
R-listans, Björn Ingi Hrafnson, því yfir að ástæða
væri til þess að kanna mál Landssímalóðar frekar
þar sem ekki virtist vera sátt við íbúa um þetta mál.
Þá fóru bjartsýnir íbúar af stað með nýjan undir-
skriftalista og á tveimur dögum söfnuðu þeir 500
undirskriftum fólks sem vildi leggja frekari áherslu
á kröfur sínar. Munu líklega vera fá dæmi um slíkt
hér á landi.
Nú liggur fyrir nýtt skipulag og hefur íbúðum
enn verið fækkað, íbúðablokkir hafa lækkað um
eina hæð og gert hefur verið ráð fyrir stóru útivist-
ar- og leiksvæði. Að auki hafa íbúar góð orð um
verulegt samstarf um frekari útfærslu innan sam-
þykkts skipulags.
Þó vissulega hefðum við Rimabúar viljað sjá enn
frekar komið til móts við óskir okkar og fullur sigur
hafi ekki unnist hljótum við samt að fagna sigri í
langri baráttu sem, því miður, hefur einkennst að
sviknum loforðum og ósannsögli.
Ég vil þakka Guðlaugi Þór Þórðarsyni, fulltrúa
Sjálfstæðisflokks í skipulags- og byggingarnefnd, og
Birni Inga Hrafnssyni, fulltrúa Framsóknarflokks,
og öðrum talsmönnum okkar fyrir þeirra stuðning
innan borgarskipulagsins og einnig stjórn Íbúa-
samtaka Grafarvogs. Mesta þökk hljóta þó íbúar
sjálfir sem hafa staðið saman og einarðlega fyrir
réttlátum kröfum sínum og sérstaklega þá þeir íbú-
ar sem með ósérhlífni og atorku hafa unnið mikið
sjálfboðastarf við bréfa- og greinaskrif, söfnun und-
irskrifta, fundasetur og hafa einfaldlega haldið bar-
áttunni áfram þó oft hafi hún virst vonlítil. Til ham-
ingju með sigurinn!
Tveggja ára baráttu íbúa í Rimahverfi lokið
Eftir Emil Örn Kristjánsson
Höfundur er ferðaskipuleggjandi og leiðsögumaður,
íbúi í Rimahverfi.