Tíminn Sunnudagsblað - 17.01.1971, Blaðsíða 10

sautján vetra göitful, vinnur fyirst
fyrir sér í sveit sunnan lands nokk-
ur ár, en sezt síðan að í Reykjavík.
Fyrirhuguðu kennaranámi varð
'hiún að hverfa frá sakir tæprar
heilsu. Myndin, sem hér má greina
svip af menntunaraðstöðu félítils
unglimgs á kreppuárunum svo-
nefndu og þar á eftir, er aS vísu
síður en svo einsdæmi. En meðal
ungra og verðandi rithöfunda síð-
ustu ára, hygg ég örðugt að finna
hliðstætt dæmi.
Upphafsár „síðara hernámsins“.
mundu einhverjir líklega nefna
Reykjavíkurár skáldkonunnar, og
svo hefur hún sjálf nefnt þann
tíma. Undarlegan tfma, þegar al-
mennar hugmjmdir um írelsi,
jóðrækni, um sjálfstæði innra og
tra urðu allt í einu afstæðilegar
— allir hlutir fengu nýja viðmið-
un. Og Jakobína velur að afsala
sér rósömu skrifstofustarfi, kýs sér
stramgt, erilsamt hlutskipti sveita-
komunnar.
Hér var áður vi'kið að andstæð-
um og eðli þeirra. Það má virðast
> andstæðukennt að horfa upp á
fjölmenna ættbyggð sína lagða í
auðn af óviðráðanlegum straumi
tímans, viía erier,:'a herstöð í varð-
stöðu á rústunum og verða svo enn
síðar áhorfandi að innrás og upp-
hafi stóriðju studdri erlendu fram-
■ taki á þeim stað, sem nú eru
1 heimastöðvar.
U
Hér er ekki ætlun að fara mörg-
um orðum um fyrri skáldverk
Jakobínu. Ég vil þó leyfa mér að
vitna í ummæli Guðmundar
Böðvarssonar um ljóðabók hennar,
sem út kom árið 1960: „Þau (ljóð-
in) eru saga hennar sem íslend-
ings á þeim sérstæðu tímum, sem
hún lifir — heit af ást hennar á
landi og þjóð“. — Sannarlega gat
það ekki verið nein tilviljun, að
Jakobína hefur ort ádeiluljóð gegn
hernámi lands og margvíslegri lít-
ilmennsku í kjölfari þess. Afdrif
bernskubyggðarinnar verður
kveikja — grunntónn kvæða —
eftirsjáin eftir mannlífi, sem er að
hverfa. í nokkrum Ijúfustu 'kvæð-
um hennar má skynja móðurina,
sem stendur vörð um ungí, við-
kvæmt líf. Persónubundin eru
þessi kvæði mörg hver, þó kenni
fleiri tóntegunda. Ég tek hér sem
dæmi kvæðið Haustfjúk, er að
hætti nálgast Eddukvæði, þótt
hugsun sé nýtízk:
Hægt nálgast haustið.
Af hvítum skýjum
rökkurþunguðum
rósir drjúpa.
Hvitar rósir
af hljóðum skýjum
hníga í húmi
á haustbleika jörð.
Jakobína hefur í tvennum skiln-
ingi sérstöðu meðal ljóðskálda.
Hún er ádeiluskáld, ein íslenzkra
kvenna, og meðal yngri Ijóðskálda
á hún sérstöðu sa'kir hefðbund-
ins Ijóðforms. Hvorugt verður þó
í rauninni hugstæðasf, er Ijóð
hennar eru skoðuð í heild. Heldur
hitt — sterbur, persónulegur blær
þeirra, sneyddur sjálfhverfri til-
finningasemi, sem svo víða gætir
í svonefndum atómkveðskap ís-
lenzkum. Þessi blær óvorkunnsem-
innar bendir fram á við til verka
skáldkonunnar í óbundnu máli.
Margt hefur á síðustu árum ver-
ið ritað um vandkvæði skáldsagna-
gerðar í heiminum. í stærri lönd-
um en í íslandi hefur ungum rit-
höfundum staðið ótti af venju-
bundnum yrkisefnum, ekki þótt í
frásögur færandi, þótt maður
fæddist, gæti afkvæmi eða dæi.
Ekki er langt síðan höfuðskáld ís-
lenzkt á sviði skáldsagnagerðar
boðaði fráhvarf um hríð, kaus að
horfa á þann miðil, þ.e. skáldsög-
una, úr fjarlægð um stund og sjá
hverju fram yndi. En á sama tírna
var engu líkara en meðalmennsk-
unni yxi óðfluga fis'kur um hrygg.
Þegar smásagnasafn Jakobínu Sig-
urðardóttur, Punktur á skökkum
stað, kom út árið 1964, voru þann-
ig ekki færri en þrettán kvenrit-
höfundar með bækur á markaðin-
um. Um það leyti hafði skáldkon-
um íslenzkum tekizt að mynda eins
konar skóla og bókmenntaiðja
þeirra hlotið nafngiftina „kerlinga-
bækur“. Innri tilgangur þess-
ara bókmennta hinnar marg-
troðnu slóðar skilgreindi einn
ritdómari sem „fullnægingu svo
nefndra afþreyingarþarfa“. Og
er fjarri því að svo fyrir-
ferðarmikil bókmenntaiðja ætti
að liggja í láginni fyrir
alvarlegri athugun. — En með bók
Jakobínu kvað skyndilega við nýj-
an tón í bókmenntum og sannir
bókavinir vörpuðu öndinni af feg-
inleik. Því engum, sem las þetta
smásagnasafn, duldist, að skáld-
gáfa Jakobínu, kunnátta í rit-
mennsku og heiðarleiki gagn-
vart viðfangsefnum sínum
stefndu henni langt burt frá
slóðum afþreyingarritmannsk-
unnar. Sögur eins og Stella
og Dómsorði hlýtt, sýndu að hún
átti mannþekkingu til að 'lýsa lífi
borgarbúans jafnt sem sveita-
mannsins. Síðari sagan — í eintals-
formi, sem Jakobína hefur síðar
beitt á eftirminnilegan hátt í Snör-
T í M I N N — SUNNUDAGSBLAÐ
Frá Hornströndum, þar sem fcernskustöðvar Jakobínu voru.