Tíminn Sunnudagsblað - 17.01.1971, Blaðsíða 14

ar í vörslu rlSandí fjárhirða og
ekki ótítt a3 einn sauðamiljóneri
eigi þar 100—200 þúsunda hjOrð.
í svona löndum er einginn teijandi
kostnaður við framleiðslu sauða-
kjöts nema slátrunarkostnaður.
Ætli ísland sé ebki einna óhent-
ast land o^g mest öfugmæli til sauð-
fjárræktar af öllum löndum
heims? Það er amk eitt þeirra fáu
sauðfjárlanda þar sem ekki er
hægt að vera útí haga og gæta
hjarðar sinnar á jólanóttina einsog
hirðarnir gerðu í Betlehem. held-
ur verður hjá okkur að heya þess-
ari skepnu vetrarforða með ærn-
um tilkostnaði og reisa yfir hana
hús þar sem hún er látin dúsa
helming ársins, stundum meira að
segja alin á korni vestan um haf,
og sarnt í meira lagi óbeysin á vor-
in. amk svo horuð mestalt árið að
hún er ebki sláturhæf nema fáar
vikur á haustin. Að sumrinu er
þessi blessuð skepna látin darka í
landinu eftirlitslaust og naga það
i ot ef svo vill verkast þángað til
m.-idin er laus handa vindinum.
Fj irhagslegur grundvöllur sauða-
kjötsframleiðslu á íslandi liggur
annars utan takmarka þessarar
greinar.
★
Nú, þegar ætla mæt-ti að nóg .
væri að gert um sinn í náttúru-
spillíngu og kominn tími til að
spyrna við fæti, þá bætist niður-
brotsöflum landsins stórtækari lið-
stvrkur en áður var tiltækur.
Til „að bæta Hfsskilyrði almenn-
íngs“ hefur nú verið settur upp
kontór á vegum Iðnaðarmálaráðu-
neytisins, nefndur Orkustofnun, og
á að undirbúa hér stóriðju sem
knúin sé afli úr vötnu.m landsins.
Mér skilst að stóriðja býði svip-
að og lykiliðnaður, og sé hlutverk
hennar að breyta í vinsluhæft ásig-
komulag þeim efnum sem liggja
til grundvallar smáiðiu eða nevslu-
vöruiðnaði; undir stóriðju heyrir
námurekstur, málmbræðsla, efna-
iðnaður. oliuhreinsun og þesshátt-
ar. Svona iðja heimtar óhemjumik-
ið rafmagn en fáar hendur. Neyslu-
vöruiðnaður, til að mynda skógerð
eða klæðaverksmiðja, eða segjum
útvarpstækjasmíði. notar að öðru
jöfnu margfalt vinnuafl reiknað í
mannshöndum á við málmþræðslu
eða olíuhreinsun. Ef við hefðum
lagvirkni til y.ð útbúa og „flytja út“
einhverja iðnaðarvöru sem aðrir
vildu nýta, þá værJ íslendíngum
lagðuir atvinniugrundvöllur sem
stóriðja gefcur aldrei lagt.
Draumurinn um verksmiðju-
rekstuir hér á landi og íslendínga
sem verksmiðjufólk er ekki ný-
lunda, skáld síðustu aldamót.a sáu
í vondraumum sínum „glaðan og
prúðan“ iðnverkalýð á íslandi. Fyr-
ir sköm.mu sá ég haft eftir einum
forgaungumanni stóriðju á íslandi,
í umræðum á málfundi, að eina
vonin til þess að íslendingar gætu
lifað „mannsæmandi lífi i þessu
landi“ (orðatiltækið hefur heyrst
áður). sé sú að gera þjóðina að
verkamönnum erlendra stóriðju-
fyrirtækja. Hinum stórhuga iðn-
fræðíngi láðist að geta þess sem
hann veit miklu betur en ég, að
stóriðja með nútímasniði notar
mjög sjálfvirka tækni og 'kemst af
með hverfandi lítinn mannafla,
ekki síst málmbræðslur eins og
hér eru hugsaðar. Ekki er fyrir
það að synja að fé sem flýtur til
ríkissjóðs frá útlendum stóriðju-
fyrirtækjum starfandi í landinu,
einkum af sölu á rafmagni, gæti
orðið einhver smávegis búbót hjá
því opinbera þó svo hafi enn ekki
orðið, því sala rafmagns til
Straumsvíkur er reikningslega
rekin með tapi, þjóðartekjur okkar
af álbræðslunni eru ekki aðrar en
daglaun þeirra verkamanna sem
þar vinna og ekki eru fleiri en
menn sem starfa að landbúnaði í
meðalsveit á íslandi. Erlend stór-
iðja hér er þannig þýðingarlaus
fyrir íslenskan iðnvöxt. Rafmagns-
sala til útlendra stórfyrirtækja er
í raun réttri aðeins verzlun ríkis-
ins með réttindi, þau kaup snerta
aðeins óverulega íslenzkan vinnu
markað, framleiðni og utanríkis-
verzlun. Annars eru þau mál ekki
til umræðu hér.
Vandræðin byrja þegar stofnun,
sem fæst við niðurskipun orkuvera
handa einhverri itilvonandi stór-
iðju, veitir virkjunarfyrirtækjum
fríbréf til að darka í landinu eins-
og naut i flagi og jafnvel hyllast
til þess að skaðskemma ellegar
leggja í eyði þau sérstök pláss
sem vegna landkosta, náttúrudýrð-
ar ellegar sagnhelgi eru ekki að-
eins íslensbu þjóðinni hjartfólgin,
heldur njóta frægðar um víða ver-
öld sem nokkrir eftirlætisgimstein-
ar jarðarinnar.
Ég sagði að vandamálið væri
ekki stóriðja sem dembt vaeri yfir
okkur með offorsi að nauðsynja-
lausu. Vandamálið e# oftrú þeirra
í Orkustofnun á endalausar mál.m-
bræðslur sem eiga að fylla þetta
land. Þá fyrst er land og lýður í
háska þegar svona kontór ætlar
með sikírskotun til reiknings-
otokksins að afrná eins marga helga
staði íslands og hægt er að kom-
ast yfir á sem skemmstum tí.ma,
drekkja frægum bygðarlögum í
vatni (tólf kílómetrum af Laxár-
dal í Þíngeyarsýslu átti að sökkva
samkvæmt áætlun þeirra), og helst
fara í stríð við alt sem lífsanda
dregur á íslandi.
★
Nokkrir fátækir bændur hafa
laungum átt bú sín kríngum f jalla-
vatn á fornu jarðeldasvæði sem er
eitt meðal náttúruundra heimsins,
Mývatn. Hér hefur orðið til gegn-
um tíðina eitthvert fegursta jafn-
vægi sem þekt er á bygðu bóli í
sambúð manna við lifandi náttúru.
óteljandi eru þeir náttúruskoðarar
og vísindamenn og náttúruvernd-
armenn svo og lærdómsmenn alls-
konar og listamenn hvaðanreva úr
heimi, sem talað hafa og skrifað
í sömu veru og þýsbur fræðimað-
ur og forgángsmaður náttúru-
verndar í landi sínu, dr. Panzer,
gerði í sumar leið: „I.axár- og Mý-
vatnssvæðið er sérstæðasta og dýr-
mætasta vatnasvæði í heimi frá líf-
fræðilegu og náttúrufræðilegu
sjónarmiði séð,“ skrifar hann.
Við Mývatn bjuggu til skamms
tíma þesskonar menn, og við mun-
um marga þeirra enn, sem á
hverjum tíma íslandssögunnar
hefðu verið kallaðir mannval. Og
svo hefði verið hvar sem var í
heiminum. Þó þeir ynnu hörðuim
höndum og gætu aldrei orðið ríkir,
þá voru þeir andlegir höfðings-
menn. Verðmæti þeirra voru ekta.
Þeir orkuðu á mann eins og
prófessorar frá einhverjum hinna
betri háskóla, en stundum einsog
væru þar komnir Öldúngar er stað-
ið hefðu upp af bekk sínum hjá
Agli og Njáli til að ræða við okkur
um sinn. Margir þeirra væru þjóð-
kunn skáld. Einn þeirra, Sigurður
á Arnarvatni, hann orti um Mý-
vatnsríkið þessar ljóðlínur:
Hér á andinn óðul sín
öll sem verða á jörðu fundin.
Ég man þá tíð að sumum þótti
þetta í meira Iagi djúpt tekið í
38
T f M I N N
SUNNUDAGSBLAÐ