Morgunblaðið - 14.11.2005, Blaðsíða 16

16 MÁNUDAGUR 14. NÓVEMBER 2005 MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF | HEILSA
Umbo›s- og sölua›ili
Birkiaska ehf.
sími: 551 9239
Birkiaska
Forsendur fyrir því að okk-ur geti liðið vel er óum-deilanlega góð heilsa,andleg, líkamleg og fé-
lagsleg. Og allt spilar þetta saman.
Hver einstaklingur er sérstakur,
með mismunandi reynslu, að-
stæður, aðbúnað, persónuleika og
líffræðilega virkni. Sumir ein-
staklingar eru viðkvæmari en aðrir
og þannig útsettari fyrir geðrænum
og/eða líkamlegum vandamálum.
Allir sveiflast í geðslagi frá degi
til dags, sem er eðlilegt. Það er ekki
fyrr en þessar sveiflur eru orðnar
meiri og standa lengur yfir með al-
varlegum einkennum sem hægt er
að segja að um sjúklegt ástand sé
að ræða sem rétt er að leita að-
stoðar fagfólks með.
Við þurfum að vera meðvituð um
það, sem ógnar heilsu okkar, og að
þekkja meðal annars takmörk okk-
ar og bjargráð við streitu. Þá er
mikilvægt að vera sáttur við sjálfan
sig svo og meðvitaður um kosti sína
og galla.
Ennfremur er mikilvægt að hafa
þann styrk til að bera að geta tekist
á við vandamál og erfiðleika á já-
kvæðan og uppbyggilegan hátt en
falla ekki í þá gryfju að mála
skrattann á vegginn og láta sér fall-
ast hendur.
Neikvæðar hugsanir
koma óboðnar
Fyrsta geðorðið „Hugsaðu já-
kvætt, það er léttara“, er því und-
irstaða vellíðunar því án jákvæðra
hugsana er engin vellíðan. Nei-
kvæðar hugsanir koma oftast nær
óboðnar. Þær skjóta upp kollinum
án fyrirhafnar, en það þarf að hafa
fyrir því að draga úr þeim. Ef hug-
ur okkar er jákvæður þá er hann
mun líklegri til að fara strax af stað
með að finna mögulegar leiðir til að
takast á við hlutina. Þeir sem eru
undir miklu álagi eiga oft erfitt
með að kalla fram jákvæðar hugs-
anir. En hjálplegt er að gera sér
grein fyrir því, að það eru hugs-
anirnar sem eru neikvæðar en ekki
öll tilveran. Mikilvægt er fyrir
hvern og einn að vera meðvitaður
um hvað kallar fram jákvæðar
hugsanir og þannig hvað veiti vel-
líðan. Gott er að gera þetta á mark-
vissan hátt og grípa til þess þegar
vanlíðan færist yfir.
Þar kemur Geðræktarkassinn að
góðum notum. Fyrirmyndin að
kassanum eru ráð konu nokkurrar,
sem missti mann sinn frá tíu börn-
um þeirra um aldamótin 1900. Hún
þurfti að láta frá sér átta elstu
börnin og tvístruðust þau milli
bóndabæja. Til að hjálpa börnunum
að takast á við föðurmissinn og í
raun móðurmissinn einnig, útbjó
hún að skilnaði lítinn kassa handa
hverju og einu þeirra. Í kassana
setti hún hluti sem voru börnunum
kærir og höfðu mikið persónulegt
gildi fyrir þau, en einnig setti hún
efnisbút úr flík sem hún notaði mik-
ið og báru lykt hennar. Börnin áttu
svo að leita í kassana þegar vanlíð-
an og söknuður færðust yfir og
minnast um leið loforðs móður
þeirra um að fjölskyldan mundi
sameinast, þó síðar yrði. Það gekk
eftir að lokum.
Þessi hugmynd á erindi til allra
sama á hvaða aldri þeir eru. Upp-
lagt er að safna hlutum í kassa sem
vekja gleði og góðar minningar og
nota meðvitað til að láta sér líða
vel. Einnig er upplagt fyrir unga
sem eldri, að
föndra slíkan
kassa fyrir sjálf-
an sig og/eða
gefa þeim sem
manni þykir
vænt um. Til dæmis í jólagjöf. Í
kassann má setja ýmsa hluti s.s.
uppáhalds myndband, geisladisk,
bók og ljósmyndir eða, bara hvað
sem er sem tengist jákvæðum og
góðum tilfinningum. Leita má svo í
kassann þegar neikvæðar hugsanir
skjóta upp kollinum t.d. eftir erf-
iðan dag, rifrildi eða skammir og
þegar okkur leiðist, við erum ein-
mana eða vantar stuðning.
Kjörið er einnig, að venja sig á,
að byrja hvern dag á því að hugsa
jákvætt um lífið og tilveruna, og
vera meðvitaður um þau forréttindi
sem því fylgja, að fá að líta nýjan
dag, sem aldeilis er ekki sjálfgefið.
Það er gott veganesti fyrir dag-
inn!
 HOLLRÁÐ UM HEILSUNA | Lýðheilsustöð
Það er upplagt að föndra svona kassa og gefa í jólagjöf.
Án jákvæðra
hugsana er
engin vellíðan
Guðrún Guðmundsdóttir, verkefn-
isstjóri Geðræktar, Lýðheilsustöð.
Geðorð nr. 1
,,Hugsaðu
jákvætt, það
er léttara.
Mataræði unglingsstúlknagetur haft áhrif á líkurnará að þær fái brjósta-
krabbamein síðar á ævinni. Á heilsu-
vef MSNBC er greint frá því að efni
í soja geti t.d. flýtt fyrir þeirri þróun
að óþroskaðar frumur í brjóstum
myndi mótstöðu gegn krabbameins-
vökum. Vísindamenn við Háskólann
í Alabama komust að þessu en það er
efni í soja sem nefnist genistein sem
hefur þessi áhrif. Áhrifin eru hins
vegar aðeins fyrirbyggjandi, þ.e.
efnisins þarf að neyta á kyn-
þroskaaldrinum. Aðrar rannsóknir
styðja þessa rannsókn, m.a. kínversk
rannsókn sem leiddi í ljós að kín-
verskum konum sem borðuðu þrjá
eða fjóra skammta af sojaafurðum á
viku sem táningar var helmingi síður
hætt við að fá brjóstakrabbamein
síðar á ævinni en þeim sem sjaldan
eða aldrei neyttu slíkrar fæðu. Ef
kona byrjar að neyta sojaafurða sem
fullorðin virðist það ekki hafa nein
áhrif á líkurnar á brjóstakrabba-
meini. Hins vegar er allra minnsta
áhættan hjá þeim konum sem neytt
hafa sojaafurða reglulega allt frá
unglingsárum og halda því áfram.
Omega-3 fitusýrur veita einnig
meiri vernd gegn brjóstakrabba
þegar þeirra er neytt fyrir eða á
kynþroskaskeiði heldur en á fullorð-
insárum. Þegar þessara fitusýra er
neytt sem hluta af almennt fitu-
snauðu mataræði fyrir kyn-
þroskaaldur, hægir á vexti þeirra
frumna í brjóstunum sem eru líkleg-
astar til að verða fyrir krabbameini
en virkni gena sem hafa verndandi
áhrif eykst. Hins vegar minnka þessi
áhrif omega-3 fitusýranna ef annað
mataræði er mjög fituríkt, að því er
fram kemur á heilsuvef MSNBC.
Morgunblaðið/Sverrir
Omega-3 fitusýrur veita t.d. meiri vernd gegn brjóstakrabbameini síðar á lífsleiðinni þegar þeirra er neytt fyrir
eða á kynþroskaskeiði heldur en á fullorðinsárum. Umræddar fitusýrur er m.a. að finna í fiski.
 KRABBAMEIN | Mataræði unglingsstúlkna
Getur dregið úr líkum á
brjóstakrabbameini síðar
RÓLEG tónlist hefur slakandi áhrif
á fólk og hægir á öndun og hjart-
slætti að því er bandarísk rannsókn
leiðir í ljós. Frá niðurstöðunum er
greint á heilsuvef MSNBC, en rann-
sóknin er ein af fleiri sem benda til
að hægt sé að nota tónlist til að
draga úr streitu.
Vísindamennirnir mældu öndun,
blóðþrýsting og hjartslátt í 24 heil-
brigðum manneskjum, fyrir og eftir
að þær hlustuðu á stutt brot úr mis-
munandi lögum, hægum og hröðum.
Helmingur þátttakenda voru tónlist-
armenn en hinn helmingurinn hafði
ekki lært neitt í tónlist. Í fyrstu varð
öndun, blóðþrýstingur og hjart-
sláttur hraðari hjá þátttakendunum
þegar þeir hlustuðu á hraða tónlist.
Tegund tónlistarinnar eða smekkur
hvers og eins virtist ekki skipta máli,
aðeins takturinn eða hraðinn. Hlé
inn á milli voru mikilvæg því þá náð-
ist slökun. Viðeigandi val tónlistar,
álykta vísindamennirnir að geti
kannski verið hentugt til að hjálpa
fólki að slaka á og gagnast í meðferð
hjartasjúkdóma.
Róleg tónlist
hægir á öndun
 RANNSÓKN