Morgunblaðið - 14.11.2005, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 14. NÓVEMBER 2005 21
Þ
að hefur gengið á
ýmsu í stjórnarmynd-
unarviðræðum stóru
flokkanna tveggja,
CDU og SPD, hér í
Þýskalandi síðustu vikurnar. Öll-
um að óvörum sveik meirihluti
flokksstjórnar jafnaðarmanna for-
mann sinn, Franz Müntefering, í
tryggðum með því að hafna þeim
frambjóðanda sem hann vildi fá í
embætti framkvæmdastjóra
flokksins og greiddi þess í stað
atkvæði með öðrum í starfið.
Müntefering leit á þessa at-
kvæðagreiðslu sem vantraust við
sig og lét þau boð út ganga að
hann hygðist segja af sér sem
formaður flokksins. Á skyndi-
fundum sem boðaðir voru í yf-
irstjórn flokksins var ákveðið
með hraði að gera Matthias Plat-
zeck, forsætisráðherra fylkisins
Brandenburg, að næsta formanni
jafnaðarmannaflokksins. Þetta
þótti tíðindum sæta, ekki síst
vegna þess að Platzeck hefur lítið
verið í sviðsljósinu sem stjórn-
málamaður til þessa. Það kom því
æði mörgum á óvart að hann
skyldi vera valinn til að leysa
Franz Müntefering af hólmi. Og
varla voru þessi tíðindi öll orðin
heyrinkunn þegar Edmund Stoi-
ber, leiðtogi CSU, systurflokks
kristilegra jafnaðarmanna í Bæj-
aralandi, sem var búinn að
ákveða að láta af embætti sem
forsætisráðherra Bæjaralands og
setjast í stól efnahags- og at-
vinnumálaráðherra í nýrri rík-
isstjórn Angelu Merkel, skipti um
skoðun, afsalaði sér ráðherradómi
og sneri aftur til Bæjaralands.
Þessi snögga pólitíska heimþrá
Stoibers þótti mönnum vægast
sagt kynleg, auk þess sem hún
hleypti illu blóði í ýmsa flokks-
bræður hans, ekki síst þá sem
þegar voru byrjaðir að keppast
eftir því að taka við af honum
sem hæstráðanda í Bæjaralandi.
Honum var því ekki tekið með
rauðum dregli og lúðrablæstri
þegar hann mætti á flokksþing
félaga sinna í CSU fyrir skömmu.
Það var svolítið grátbroslegt að
skömmu eftir að Stoiber ákvað að
snúa aftur til heimkynna sinna í
skjóli þýsku Alpanna og neita sér
um fyrirhugaðan ráðherradóm í
Berlín átti hann stefnumót við
páfann í Róm. Gárungarnir töldu
ljóst að eftir allan þennan póli-
tíska hringlanda hefði Stoiber
haft brýna þörf fyrir að biðja
hinn jarðneska staðgengil al-
mættisins um fyrirgefningu.
Ríkisstjórn málamiðlana
Þrátt fyrir þessa misvindasömu
tíð virðist Angelu Merkel hafa
tekist það ætlunarverk sitt að
koma saman nýrri ríkisstjórn.
Það var í þ.m. ekki annað að
skilja á forystumönnum flokk-
anna tveggja og leiðtogum hinnar
verðandi stjórnar þegar þeir
héldu sameiginlegan blaðamanna-
fund í Berlín um helgina, en nú
væri allt fallið í ljúfa löð og leiðin
greið fyrir nýja samsteypustjórn
þessara höfuðandstæðinga í þýsk-
um stjórnmálum undanfarna ára-
tugi.
Það sveif léttur andi yfir vötn-
um á þessum fyrsta sameiginlega
fundi hinna fyrrum stríðandi fylk-
inga. Angela Merkel var sýnilega
í sjöunda himni yfir því að hún
væri nú – fyrst kvenna – í þann
mund að taka við hinu valdamikla
embætti Þýskalandskanslara. Og
ekki var heldur annað að sjá en
sá gamalreyndi pólitíski bar-
áttumaður Franz Müntefering,
sem enn er oddviti jafn-
aðarmanna, væri kampakátur yfir
því að vera nú að setjast sem
varakanslari í stjórn með nokkr-
um helstu pólitísku andstæð-
ingum sínum. Auk þeirra Angelu
Merkel og Münteferings mættu á
fundinn verðandi formaður jafn-
aðarmanna, Matthías Platzeck,
sem og bæverski “silfurrefurinn
Edmund Stoiber.
Þrátt fyrir að þessir verðandi
ráðamenn Þýskalands hefðu uppi
glens og gaman á fundinum duld-
ist engum að undir niðri var þeim
auðvitað síður en svo hlátur í
sinni. Þvert á móti rataðist tilvon-
andi leiðtoga jafnaðarmanna,
Matthíasi Platzeck, rétt á munn
þegar hann lýsti því yfir að þessi
samsteypustjórn væri langt frá
því að vera pólitískt ástarsam-
band, heldur líktist hún miklu
fremur hjónabandi sem báðir að-
ilar hefðu verið neyddir í.
Enda liggur í augum uppi að
margir ganga til þessa samstarfs
með samanbitnar tennur. Og
hvernig á annað að vera þegar
haft er í huga að umræddir flokk-
ar hafa verið andstæðir pólar í
þýskum stjórnmálum, allt frá því
að sambandslýðveldið Þýskaland
var sett á laggirnar, fjórum árum
eftir að seinni heimsstyrjöldinni
lauk.
Í ljósi þessa kemur ekki á
óvart að nýi stjórnarsáttmálinn,
sem var kynntur um helgina, ein-
kennist öðru fremur af málamiðl-
unum, nokkurs konar blendingi
úr stefnuskrám þessara ólíku
flokka. En hvernig skyldi um-
rædd málamiðlun líta út í raun?
Stjórnarsáttmálinn
Forystumenn flokkanna eru
sammála um að alvarlegasti sam-
félagsvandinn í Þýskalandi okkar
daga sé atvinnuleysi um tíu af
hverjum hundrað vinnufærra
manna í landinu. Það er því höf-
uðmarkmið nýrrar ríkisstjórnar
að takast á við þennan vanda og
hún mun framar öðru verða met-
in af því, hvernig sú glíma geng-
ur. Það sem mestu varðar er að
dæla nýju fjármagni inn í at-
vinnulífið. Í því skyni hyggst rík-
isstjórnin á næsta ári taka erlend
lán sem munu nema rúnlega 40
milljörðum evra, eða rúmlega
2.800 milljörðum íslenskra króna.
Þetta fé á að nota að miklu leyti
sem „innspýtingu“ í efnahagslífið
– með það fyrir augum að það
taki ærlegan fjörkipp upp á við.
Stjórnarherrunum nýju er ljóst
að með þessu eru þeir að þenja
bogann til hins ýtrasta, enda
jafngildir þetta því að skuldir
þjóðarbúsins aukist mun meira á
þessu eina ári en nemur öllum
fjárfestingum á sama tíma. Það
er hins vegar ásetningur nýju
stjórnarinnar að rétta þjóðarskút-
una aftur af í þessu tilliti árið eft-
ir, 2007.
Þrátt fyrir að jafnaðarmenn
hafi í kosningabaráttunni haft
mörg orð um þá fáfengilegu til-
lögu kristilegra demókrata að
hækka virðisaukaskattinn og kall-
að hækkunina sem andstæðing-
arnir lögðu til „Merkel-skatt“ í
háðungarskyni við Angelu Merk-
el, hafa þeir nú fallist á að hækka
þennan sama skatt um heila þrjá
af hundraði, eða úr 16 prósentum
í 19 – sem er einu prósentustigi
meira en kristilegir lögðu til fyrir
kosningar. Hluti af þessum
tekjum á að vísu að nýtast til að
lækka lögbundnar atvinnuleys-
istryggingar, auk þess sem hækk-
un virðisaukaskattsins mun ekki
taka gildi fyrr en á árinu 2007.
Þá hyggst nýja stjórnin herða
ólina verulega í fjármálum rík-
isins, m.a. með því að afnema
margvísleg skattafríðindi ein-
staklinga, svo sem vegna húsa-
kaupa og ferðakostnaðar til og
frá vinnustað. Með slíkum ráð-
stöfunum á ríkið að geta halað
inn um fjóra milljarða evra til
viðbótar, eða sem nemur ríflega
280 milljörðum króna.
Til að bæta ástandið á vinnu-
markaðnum hyggst nýja stjórnin
gera ýmsar ráðstafanir, m.a. í þá
veru að auðvelda atvinnulausum
að vinna tímabundin störf, án
þess að þeir verði um leið af lög-
bundnum atvinnuleysisbótum.
Sömuleiðis féllust jafnaðarmenn á
þá kröfu kristilegra demókrata að
atvinnurekendur megi ráða fólk
til vinnu í ákveðinn reynslutíma,
án þess að vera á nokkurn hátt
skuldbundnir því þegar honum
lýkur. Þessi krafa – sem á sínum
tíma vakti mikinn úlfaþyt innan
þýsku verkalýðshreyfingarinnar –
var að vísu „milduð“ lítið eitt,
með því að umræddur reynslu-
tími er ekki hafður sex mánuðir,
eins og kristilegir lögðu til, held-
ur heilir 24 mánuðir.
Af öðrum þáttum í stjórn-
arsáttmála flokkanna má nefna að
þeir vilja ýta undir barneignir
landa sinna og efla fjölskylduna
með því að gera foreldrum kleift
að taka eins árs fæðingarorlof,
þar sem sá aðili sem annast barn-
ið fær greidd tæplega sjötíu pró-
sent af rauntekjum sínum á með-
an hann eða hún er í orlofi. Auk
þess á að hvetja lágtekjufólk til
barneigna með því að greiða því
sérstaka uppbót á lögbundnar
barnabætur. Jafnframt ætlar
stjórnin að kanna hvort ekki sé
ástæða til að breyta lögum sem
nú gilda um barnabætur, en þau
mæla fyrir um að allir foreldrar
fái slíkar bætur, án nokkurs tillits
til efnahags. Þannig fá öskukallar
í Hamborg nú sömu barnabætur
og forstjórar fyrirtækja á borð
við Volkswagen eða Siemens.
Í utanríkismálum fengu jafn-
aðarmenn kristilega til þess að
fallast á að viðræðum við Tyrki
um inngöngu þeirra í Evrópu-
sambandið verði haldið áfram
með það „lokatakmark“ fyrir aug-
um að þeir verði teknir inn. Þetta
var mikið deiluefni flokkanna fyr-
ir kosningar, því kristilegir demó-
kratar tóku ekki í mál að Tyrkir
fengju aðild að Evrópusamband-
inu. Í þessu tilliti höfðu jafn-
aðarmenn því bersýnilega betur.
Nýtt landslag í
þýskum stjórnmálum
Það er erfitt að spá nokkru um
það hvernig verðandi ríkisstjórn
jafnaðarmanna og kristilegra á
eftir að ganga þegar hún tekur
við völdum – sem verður að lík-
indum síðar í þessum mánuði, eft-
ir að fulltrúaráð flokkanna beggja
hafa lagt formlega blessun yfir
stjórnarsamstarfið á fundum sín-
um í næstu viku. Þrátt fyrir glað-
beittar yfirlýsingar forystumanna
flokkanna beggja dylst það eng-
um sem til þekkir að undir sléttu
yfirborði kraumar megn óánægja
í herbúðum þeirra. Jafnaðarmenn
eru margir hverjir ósáttir við að
forystumenn þeirra skyldu gefa
eftir í skatta- og verkalýðsmálum.
Ýmsir kristilegir demókratar eru
líka óánægðir með stefnu stjórn-
arinnar í utanríkismálum, svo fá-
ein dæmi séu nefnd.
Í heild er stjórnarsáttmáli
flokkanna að mestu leyti bræð-
ingur úr sjónarmiðum þessara
tveggja höfuðandstæðinga í þýsk-
um stjórnmálum undanfarinna
áratuga. Tíminn á eftir að leiða í
ljós hvernig hann lítur út í fram-
kvæmd.
Það hefur verið haft á orði að
landslagið í þýskum stjórnmálum
hafi tekið miklum breytingum
undanfarnar vikur. Með brott-
hvarfi Franz Münteferings úr for-
mannsstóli jafnaðarmanna og
kjöri Matthiasar Platzecks í þetta
áhrifamikla starf, má segja að ný
kynslóð stjórnmálamanna sé í
þann veginn að hasla sér völl. Þá
er ekki aðeins átt við þann 15 ára
aldursmun sem er á þessum
tveimur mönnum. Hitt er líka eft-
irtektarvert að Platzeck er af
nýrri kynslóð Austur-Þjóðverja,
eða „ossa“ eins og þeir eru stund-
um kallaðir, sem nú eru í auknum
mæli farnir að láta að sér kveða í
þýskum stjórnmálum. Þekktasti
fulltrúi þeirrar kynslóðar er sjálft
kanslaraefni kristilegra, Angela
Merkel. Hún og Platzeck eru
reyndar jafnaldrar og uxu bæði
samtímis úr grasi í austur-þýska
alþýðulýðveldinu sáluga.
Spéfuglinn Harald Schmidt
sem heldur úti grínaktugum
þætti í þýska sjónvarpinu hafði á
dögunum orð á því að nú væri
svo komið í þýskum stjórnmálum
að báðir „gömlu“ vestur-þýsku
flokkarnir lytu forystu Austur-
Þjóðverja. Schmidt bætti því við
að eini Vestur-Þjóðverjinn sem
enn væri foringi stjórnmálaflokks
í landinu væri Oskar Lafontaine.
Það er nokkuð kaldhæðnislegt,
því Lafontaine er einn helsti leið-
togi nýja Vinstriflokksins, en sá
flokkur er að hluta arftaki gamla
austur-þýska kommúnistaflokks-
ins, SED.
Samstarfssamningur nýrrar stjórnar í Þýskalandi einkennist fyrst og fremst af málamiðlunum, einhvers
konar bræðingi úr stefnuskrá stóru flokkanna, CDU og SPD, að því er segir í grein Arthúrs Björgvins
Bollasonar. Þótt væntanlegir ráðherrar brosi breitt, þá minnir nýja stjórnin mest á nauðungarhjónaband.
Ný ríkisstjórn í burðar-
liðnum í Þýskalandi
AP
Angela Merkel, væntanlegur kanslari Þýskalands, er hún skýrði frá því,
að stjórnarsáttmálinn væri í höfn. Henni á hægri hönd er Edmund
Stoiber, leiðtogi bróðurflokks kristilegra demókrata í Bæjaralandi.
Hann hætti við að taka sæti í stjórninni. Vinstra megin við Merkel eru
þeir Franz Müntefering, formaður Jafnaðarmannaflokksins, og Matth-
ias Platzeck, sem mun taka við því embætti af Müntefering.
svartur6@simnet.is
komu hafi lífið skánað til muna í
Konso.
„Við klæðum okkur eins og áð-
ur, ölum börnin okkar upp með
okkar eigin aðferðum, við eigum
tónlistina okkar og hátíðarhöldin
en við erum ekki lengur hrædd,
og færra fólk er útilokað úr sam-
félaginu. Við hugsum betur hvort
um annað og konur njóta meiri
virðingar en áður.“
Kusse segir krökkunum frá því
hvernig skortur á vatni hefur
áhrif á uppskeruna. Þó fólk sé
mjög iðjusamt við akuryrkju
vantar oft vatn og því bregst
uppskeran oft. Hjálparstarf
kirkjunnar hefur víða borað eftir
vatni sem hjálpað hefur mörgum.
Kusse þakkar krökkunum fyrir
sig, fyrir hjálpina sem Ísland hef-
ur veitt fólkinu í Konso og vatnið
sem borað hefur verið eftir.
Kusse
rökk-
rá því að
n trúboð-
omu til
hafi ekki
einn
g engin
kýli.
arnir
nnt fólk-
a fórnir
margar
fyrir.
hafi
t frá
að
m. Kusse
fólk
rir að
gu þar
Hann
ðarnir
Morgunblaðið/Sverrir
tir, Steinunn Harðardóttir og Laufey Blöndal
mingarbörn í rúmlega 50 sóknum vetur.
fræða
n um líf sitt
vinnuhópa sem vinna saman úti á örkrunum.
inna hörðum höndum þangað til þær giftast.
nt er litið svo á að heimilið verði af peningum
ka er send í skóla og því er það ekki algengt.
rnar ganga svo í hjónaband þegar þær eru 14–
gamlar. En þá tekur í raun við meiri erf-
na þar sem móðirin er ábyrg fyrir svo mörgu á
sínu.
Innan kirkjunnar
eru allir jafnir
ut segir konur í Konsó njóta minni virðingar en
enn. Ungir strákar, allt niður í 10 ára, geta
konum fyrir verkum. Karlmenn eru yfirmenn,
egja konum sínum fyrir verkum og þeir taka
arnirnar.
ut var heppin því hún fékk tækifæri til að
í skóla. Faðir hennar er kristinn og hann vildi
örnin sín gengju í skóla því sjálfur gekk hann í
og sá gildi menntunar. Það eru aðallega
r foreldrar sem sjálfir hafa fengið að fara í
em senda börnin sín í skóla í Konsó. Í kirkj-
r frelsi fyrir konur segir Hirut, konur eru jafn-
mönnum. Þær biðja og vinna með þeim á sama
En aðeins í kirkjunni.
ut segir konur uppistöðu samfélagsins og ef
ggja niður vinnu þá fellur samfélagið saman.
fjölskylda þeirra sjálfra sem þær vinna fyrir,
ofnun eða fyrirtæki. Því er erfitt fyrir þær að
ömu samstöðu og konur á Íslandi gátu gert á
afrídaginn.
a næstum
hringinn