Atuagagdliutit - 17.10.1996, Blaðsíða 17

Nr. 81 • 1996
17
GRØNLANDSPOSTEN
Realkredit aqqutigalugu
illuliorsimasut ardsitaasalerput
AlliHelga Olsen, Sisimiut Illuutileqatigiit Amerlormiut, Siulittaasoq
- Peqatigiiffik illuutileqatigiit »Amerlormiut« aallartikkamili
arlalippassuariarluni Inatsisartunut aammalu
Naalakkersuisunut ilaasortanut, partiinut
saaffiginnissuteqartuartarsimavoq, Helga Olsen oqarpoq.
1980-ikkut qitequnneranni
Inuit Ataqatigiit Siumukkullu
naalakkersuisooqatigiinnerisa
nalaanni Kalaallit Nunatsinni
BSU-mit taperserneqarluni
illuliortarneq illoqarfinni ta-
mangajanni atortussaajun-
naarsinneqarsimavoq, tassu-
ngalu taarsiullugu Realkredit-
imit(tassa Danmark-imi illu-
taamiartut aningaasanik taar-
sigassarsiniartarfiannit) taar-
sigassarsilluni taamaallaat il-
lutaamiarsinnaaneq Inatsisar-
tunit akuerineqarluni atortuu-
lersinneqarluni.
Aamma taamanikkut nuna-
tsinni inissaaleqineq anner-
toqimmat initaarniarlutillu
utaqqisut amerlaqimmata, in-
nuttaasut ilaat sapiiserlutik
Realkredit-imit taarsigassar-
sillutik illutaartorsimapput,
neriuutigalugu nunatsinni a-
ningaasarsiornerup ajunngit-
sumik ingerlaannamissaa.
Kisiannili 1980-ikkut naa-
lerneranni aningaasarliuler-
nermi eqqugaasut siulliit ila-
gisimavaat Realkredit-imit
taarsigassarsillutik illuliorsi-
masut.
Tamatuma kingoma illuu-
tillit ilaat akiliisinnaajunnaar-
lutik illuminnit anisitaasaler-
mata Sisimiuni taamatut illu-
liorsimasut ilaat suleqatigiili-
orsimapput ajornartorsium-
mik tamatuminnga misissui-
sussamik.
1992 aallartilaartoq taama-
nikkut naalakkersuisut siulit-
taasuannut Lars Emil Johan-
sen-imut ajornartorsiut ta-
manna allakkatigut suleqati-
giissitaliamit anngunneqarsi-
mavoq, paasitinniarlugu ajor-
nartorsiut imaannaanngitsuu-
soq.
1992-imi aasakkut taama-
nikkut ineqamermut naalak-
kersuisoq Emil Abeisen ataat-
simeeqatigineqarpoq, taanna-
lu kajumissaarivoq peqatigiif-
filiortoqaqqullugu, taamaali-
ortoqarporlu 1992-imi ukiak-
kut. (Tassani erseqqissame-
qassaaq suliffeqarfiit Realkre-
dit aqqutigalugu pilersinne-
qarsimasut ilaasortaasinnaan-
ngimmata).
Peqatigiiffik illuutileqati-
giit »Amerlormiut« aallartik-
kamili arlalippassuariarluni
Inatsisartunut aammalu Naa-
lakkersuisunut Ilaasortanut,
partiinut, qinersilemerullu na-
laani qineqqusaartunut saaffi-
ginnissuteqartuartarsimavoq,
aammalu tapersersomeqartar-
simalluni, pingaartumik qi-
neqqusaarnerit nalaanni,
mannali tikillugu qineqqu-
saarutaannaasimasunik.
Peqatigiiffiup ilaasortai il-
lut 50-it missaanniittut ilaasa
20-t sinneqartut illuminnit
anisiortorneqaleruttornerisa
nalaanni qanoq-una pisoqa-
lersoq:
66,67 procentimik taper-
neqarluni peqatigiilluni illuli-
oriaaseq Inatsisartunit atortu-
ulersinneqarpoq illutaarusut-
tunut pilerinarunaqisumik.
Kikkullu 66,67 procentimik
taperserneqarlutik siulliul-
lutik illutaapallappat?
Aap soorunami, Inatsisar-
tunut ilaasortat, Naalakkersu-
isunut ilaasortat, Namminer-
somerullutik Oqartussani di-
rektørit allallu atorfikkaat
akissarsiakkaat. (Qutsannan-
nguit-uku).
Manna tikillugu Realkre-
dit-imit taarsigassarsillutik il-
luliorsimasut peqatigiiffianni
ilaasortat Sisimiuniittut illu-
minnit anisitaasoqartarput, si-
unissamilu qaninnermi unga-
sinnerusumilu anisitaasoqar-
tamissaa ilimanarluni, tassa-
mi illutillit ilaat utoqqaliner-
tik pissutigalugu suliunnaa-
reersimapput, arlallillu aam-
ma taamatut suliunnaarnis-
saat qanilliartorluni.
Qinikkat ilisimanerpaat il-
luutillit anisitaagaangata illu-
at pinngitsaaliinikkut tunini-
ameqartarmat, tamatigut aki-
Uummannami angajoqqaat
sinniisaasa uparuarniarpaat
kinaarlugu, pisisartullu tassa-
nerullutik Namminersorne-
rullutik Oqartussat suliffeqar-
fiutaat, ilaanni illut arlallit il-
lutut ataatsitut akilerlugit pisi-
arineqartarlutik. Akikinaarlu-
gu pisinermi akip assigiin-
ngissutaa illumit anisitaasut
pisortallu inissiaataannut
nuuttariaqalersimasut inimin-
nut akiliutimik saniatigut aki-
lersortussanngortaraat?
Qinikkat ilisimanerpaat il-
luutillit anisitaagaangamik
pisortat inissiaataannut nuut-
tariaqalertarmata, tamannalu
inuiaqatigiinnut agguaqati-
giissillugu 1 million koruunit
missaannik naleqartarmat?
atuarfiit siulersuisunik piler-
sitsinissaq pillugu tamanut
oqallisissiap kingusinaarpal-
laamera.
Taamatut uparuaaneq pis-
suteqarpoq siusinnerusukkut
takussutissanik oqallissutaa-
sinnaasunik takkuttoqartarsi-
mannginnera, aatsaalli ulluni
kingullerpaani atuagaaraq
oqallisissiaq takkuppoq ki-
ngusinaaqaluni.
Piffmni ataasiakkaani oqal-
litsitsinermi oktoberip 28-at
killigitinneqarpoq, novembe-
rimilu nuna tamakkerlugu
Ilulissani eqikkaalluni isuma-
sioqatigiittoqassalluni, tassa-
nilu inuit toqqakkat 30-t kisi-
mik peqataatinneqassallutik.
Uummannami angajoqqaat
sinniisaasa isumaqatigiillutik
isomartorsiorpaat pineqartoq
taama pingaaruteqartigisoq
taama sivikitsigisumik anga-
joqqaat allallu soqutigisaqar-
Qinikkat ilisimanerpaat il-
luutillit anisitaagaangata init-
aarniarlutik utaqqisut allattor-
simaffianni utaqqisut allassi-
manerat kinguariartarmat?
Taamaattumik qulaani
taagukkavut pillugit qanoq
iliuuseqartoqannginnera
inuiaqatigiinnit qinikkanil-
lu isiginngitsuusaaginnar-
neqarsinnaajunnaarpoq.
Qanoq iliuuseqartoqan-
ngippat paasiinnassavarput
qinikkat inissaaleqinerup aki-
omiameqameranut pimoorus-
sinngitsut, aammalu inuiaqa-
tigiit assigiinnerusumik atu-
gaqarnissaannik oqalunnerit
qineqqusaarutaannaasartoq.
tut periarfissinneqarmata i-
summaminnik saqqummiinis-
saminnik.
Atuagaaraq meeqqat atuar-
fiat illittaaq akisussaaffiit ku-
sanartumik suliarineqarsima-
voq imartoqalunilu.
Ajoraluartumilli atuagaar-
aq soqutiginnittunit tamanit
pissarsiarineqarsinnaanngilaq
angajoqqaat atuartuutillit kisi-
mik pissaqartinneqarmata.
Atuarfeqamerup iluani inu-
iaqatigiinnut taama pingaaru-
teqartigisoq piffissaliunne-
qartup kinguaallatsinneqar-
nissaa inuiaqatigiit tamarmik
malinnaatinneqassappata.
Massakkummi kikkunnut
tamanut oqallissaarineq ima
sivikitsigilereerpoq ullut 14-
iinnanngulerlutik nunaqarfiil-
lu ilaannut suli taanna oqalli-
sissiaq anngussimanani.
Jakob Kruse-p Edvard Kruse-p Atuarfiani angajoqqaat
sinniisaat sinnerlugit oqallisissiamik kingusinaartoqarnera
uparuarpaa.
Oqallisissiaq kingusinaarpoq
All: Jakob Kruse, Uummannaq
Edvard Kruse-p Atuarfiani angajoqqaat sinniisaat
sinnerlugit
Kujataani
sakiallummik
nappaatillit
amerlipput
Napparsimaveqarfinni marlunni
innuttaasunik misissuinissaq
pilersaarutigineqarpoq
KUJATAA - Kalaallit
Nunaata kujataani, pi-
ngaartumik Qaqortumi
sakialluummik tuberkolo-
se-mik nappaatillit amer-
leriarsimasut paasine-
qartoq Dronning Ingrid-ip
Napparsimavissuani na-
korsaaneq G. Pallisgaard
ilisimatitsivoq. Taa-
maammat, pingaartumik
kujataani nakkutilliineq
annertusineqarpoq.
Sakiallunneq nappaati-
tulli tuniluuttutut allatut
nakorsaaneqarfimmut na-
lunaarutigineqartussaa-
voq, matumanilu nakku-
tilliinerup annertusineqar-
nissaa pingaartinneqaler-
simavoq. Qaqortup Nar-
sallu napparsi maveqarfi i-
ni inuit tunillatsissimasu-
nut attaveqarsimasut mi-
sissugaanerat annertusi-
neqarpoq, inoqutigiillu
sakialluummik eqqorne-
qarsimasut avatangiisaat
misissuiffigineqalerlutik,
taamatullu napparsimave-
qaifinni inunnik misissui-
nissamut pilersaarusior-
toqalerluni.
»Tuniluutilaarnerit«
Sakiallunneq Kalaallit
Nunaat tamaat isigalugu
pakkersimaarneqarpoq;
kisiannili ilaanneeriarluni
»tuniluuttoqalaalertar-
poq«.
- 1950-ikkunnili Ka-
laallit Nunaanni atugaa-
soq angoqqajanngilarput,
taamani ukiumut inuit
untritillit sakialluut toqus-
sutigisarallarmassuk.
Napparsimalersut piler-
tortumik pitsaasumillu
sullinneqartarnerisigut tu-
nillaassuunneq pinngitso-
ortinneqartarpoq, ullu-
mikkullu nakorsaatit ator-
lugit sakialluttunik kat-
sorsaasamermi periarfis-
saqarluarpugut. Taa-
maammat pingaartuuvoq
kikkulluunniit tunillatsis-
simanissaminnut pasit-
saassaqarsimasut nakorsi-
artarnissaat, nakorsaaneq
Gunnar Pallisgaard, saki-
alluummik tuberkolose-
mik immikkut ilisimasa-
lik oqarpoq.
Stigning i tuberku-
losen i Sydgrønland
Planer om en
befolkningsundersøgelse i to
sundhedsdistrikter
SYDGRØNLAND
Antallet af tuberkulose-
tilfælde har vist en stig-
ning i Sydgrønland navn-
lig i Qaqortoq, oplyser
overlæge G. Pallisgaard,
Dr. Ingrids Hospital. Der-
for er der iværksat en
skærpet overvågning af
situationen i specielt Syd-
grønland.
Turberkulose skal lige-
som andre smitsomme
sygdomme indberettes til
embedslægeinstitutionen,
og her har man nu fundet
det nødvendigt at sætte en
skærpet overvågning i
værk. I Qaqortoq og
Narsaqs sundhedsdistrik-
ter sker der en udvidet
undersøgelse af personer,
som har været i kontakt
med smittede, og der er
foretaget rutinemæssige
undersøgelser af miljøet i
husstande, hvor der er
fundet tilfælde af turber-
kulose, ligesom der er
konkrete planer om at
gennemføre en folkeun-
dersøgelse i sundhedsdi-
strikterne.
»Mikro-epidemier«
Tuberkulosen er generelt
under kontrol i Grønland;
men der opstår tid efter
anden såkaldte »mikro-
epidemier«.
- Vi står dog meget
langt fra den situation,
man oplevede i 1950-
emes Grønland, hvor tur-
berkulosen krævede flere
hundrede menneskeliv
om året. En hurtig og
effektiv opfølgning på de
enkelte tilfælde forhin-
drer, at smitten spredes,
og der er i dag gode
muligheder for helbredel-
ses af tuberkulose ved
medicinsk behandling.
Det er vigtigt, at alle, som
har mistanke om, at de
kan være smittet, søger
læge siger overlæge Gun-
nar Pallisgaard, der er
sspecialist i sygdommen
tuberkulose.