Fréttablaðið - 18.06.2005, Blaðsíða 8

Lýðveldið okkar varð 61 árs í gær.
Það er enginn aldur – 61 árs. Og
það er engin afmælisdagakurteisi
að halda slíku fram. Jung, sá frjói
en mollukenndi hugsuður, hefði
flokkað þennan aldur innan mann-
dómsára. Sá sem er 61 er enn ekki
gamall þulur – grand old man –
heldur er fullur þátttakandi í erli
dagsins, of flæktur í vildar-,
vensla- og vinatengsl til að geta
búið yfir visku hins gamla. En er
samt að vitkast. Hann á aðeins
eftir tvö ár að næstu hlutverka-
skiptum sínum. Fram undan er
viska frelsuð frá hagsmunda-
tengslum – viska þeirra sem geta
metið framtíðina út frá almanna-
hag og hinum eilífa einstaklingi;
laus undan taumlausri frekjunni
sem við berum í brjósti okkar og
sífellt sífrar: Hvað með mig?
Hvað fæ ég?
Auðvitað þroskast samfélög
ekki eins og einstaklingar og
framsetning Jung á þroskaferli
mannsins á ekkert skylt við þróun
íslenskrar samfélagsgerðar
undanfarna sex áratugi. Akkúrat
ekki neitt. Og við ættum alls ekki
að láta það eftir okkur að hugsa
þannig. Nóg höfum við skaðað
samfélagið okkar með persónu-
gerð persónulausra þátta. Fjall-
konan hefur hvorki gert íslensk-
um konum greiða né auðgað
þjóðernishugmyndir okkur.
Persónugerð landsins, tungunnar
og sögunnar hefur gert okkur að
gæslumönnum fortíðar fremur en
þeim sköpurum framtíðar sem við
ættum að vera. Hin óblíðu nátt-
úruöfl sem hafa mótað harðgert
fólk öldum saman eru bara grín
úr einhverjum pistlahöfundum
frá miðbiki nítjándu aldar. Við
höfum fyrir löngu snúið á harð-
gerða náttúruna; komið okkur upp
hitaveitu og þreföldu hljóðein-
angruðu gleri. Ef vindurinn
gnæðir, ýlfrar og gnaustar er
hann aðeins að humma með sjálf-
um sér á leið sinni gegnum dag-
inn. Það er enginn að hlusta leng-
ur. Hin óblíða náttúra er persóna
úr leikriti sem er fyrir löngu fall-
ið og verður ekki aftur sett upp
hérna megin kjarnorkuveturs.
En samt. Það er alltaf gaman
að reyna að blása persónu í jafn
leiðinleg fyrirbrigði í fjöll, gos-
hveri, samfélagsgerð og pólitík.
Og samkvæmt Jung er íslenska
lýðveldið á síðasta spretti mann-
dómsáranna. Að baki er bernskan
og ungmanndómsárin og fram
undan viska efri áranna. Og það
er aldeilis eitthvað til að hlakka
til. Er ellin ekki einmitt rétti
aldurinn fyrir lýðveldi? Er lýð-
veldi ekki líkara Guði að þessu
leyti en til dæmis fótboltaliði?
Þegar Guð var ungur átti hann í
eilífu basli; setti svo ströng lög og
illa útskýrðar reglur að hann varð
að vísa þegnum sínum úr landi.
Og voru þeir þó aðeins tveir.
Seinna lét hann skapið hlaupa
með sig í gönur og drekkti öllum
nema allra dyggustu flokksmönn-
um sínum. Stjórnartíð hins unga
Guðs einkenndist af sífellum inn-
gripum í líf einstaklinganna og
endalausum lagasetningum. Það
var ekki fyrr en á æskudögum
Evrópusambandsins að mönnum
tókst að semja lengri, óskiljan-
legri og leiðinlegri lög en Guð las
fyrir Móse á sínum tíma. Upp úr
því missti Guð trúna á handstýrð
samfélög, gaf eftir öll samskipti
við mennina til sonar síns og
hefur að mestu haldið sig til hlés
upp frá því – lærði að sleppa og
leyfa lífinu að hafa sinn gang.
Jung segir að æskunni ljúki
þegar við verðum 21. Lýðveldið
náði þessum áfanga á viðreisnar-
árunum. Að baki var hlaup okkar
með stríðsgróðann í næstu gott-
erísbúð, strákaslagur á skólalóð
íslenskra stjórnmála og ákvörðun
um að öruggast væri að hafa
barnapíu á Miðnesheiði ef eitt-
hvað kæmi upp á. Ungmanndóms-
árin einkennast af ofmati á eigin
getu, óbilandi trú á eigin dellu-
hugmyndir og fyrirlitningu á
reynslu aldanna. Fullyrðing Stein-
gríms Hermannssonar um að lög-
mál hagfræðinnar þyrftu ekki að
gilda hér þótt þau ættu við annars
staðar voru einkunnarorð þessa
skeiðs. Samkvæmt Jung lauk því
1987 þegar hafinn var undirbún-
ingur að samningnum um Evr-
ópska efnahagssvæðið; viður-
kenning þess að okkur farnist
best að laga okkur að heiminum í
stað þess að bíða þess að hann lagi
sig að okkur – sem er lærdómur
og grundvöllur manndómsáranna.
Og fram undan er viska efri ár-
anna; þegar lýðveldið okkar
verður loks grand old man og
losnar við afganginn af sjálfs-
hyggjunni, hagsmunagæslunni og
öðlast virðingu fyrir fólki – ekki
aðeins því fólki sem nýtist okkur.
Þá hefur okkur tekist að bera
þetta lýðveldi okkar þangað sem
það á heima; sem staðgengill
öldungaráðsins.
Við skulum vona að svo sé – í
það minnsta halda því fram
daginn eftir afmælið – að lýð-
veldið okkar sé hægt og bítandi að
þroskast, eldast og vitkast. ■
H alldór Ásgrímsson forsætisráðherra hélt sína fyrstu þjóð-hátíðardagsræðu á Austurvelli í gær, í sömu viku og stjórn-arandstaðan hefur haldið uppi miklu málþófi vegna sölu
ríkisbankanna tveggja, Landsbankans og Búnaðarbankans. Forsætis-
ráðherra kom hvergi beint inn á þetta mál í ræðu sinni, en talaði í
upphafi hennar um úrtölumennn og þá sem eru bjartsýnir: „Hvor
hópurinn er nú líklegri til að láta okkur líða betur, fyllast bjartsýni og
vilja til að sækja fram? Þeir sem sjá myrkrið í deginum, eða þeir sem
sjá ljósið í myrkrinu? Hvorn hópinn viljum við hafa félagsskap af? Ég
held að við vitum öll svarið,“ sagði forsætisráðherra.
Hann fjallaði um gróða og umsvif í þjóðfélaginu, ekki síst á fjár-
málamarkaði, og sagði þorra landsmanna hafa notið góðs af þeim
breytingum sem orðið hafa, en ekki þó alla. Í framhaldi af því sagði
hann: „Fyrirtæki bera samfélagslega ábyrgð, sérstaklega gagnvart
starfsmönnum. Þeim ber að nýta hagnað til að byggja upp. Það er
eðlilegt að þau taki þátt í mikilvægum málum á sviði menningar og
velferðar. Þeim ber ekki síst að leggja fram fjármuni til að efla ný-
sköpun og fjölbreytni í atvinnulífi. Þar geta þau lagt meira af mörk-
um, ekki síst stærstu fjármálafyrirtæki landsins. Ríkisstjórnin vill
samstarf um það og skapa til þess nauðsynlegan farveg í formi
öflugra sjóða sem við eigum ekki í dag.“
Þarna kemur forsætisráðherra inn á mál sem margir hafa velt
fyrir sér, en það er hvernig stórfyrirtækin, sem mörg eru í mikilli út-
rás, skila einhverju hingað heim, einhverju áþreifanlegu fyrir sam-
félagið, en ekki aðeins fyrir stjórnendur og hluthafa. Mörgum hefur
fundist að samfélagið hér á landi njóti ekki mikils ávinnings af útrás
og stórgróða margra fyrirtækja. Þau skapa að vísu mörg störf fyrir
Íslendinga innanlands sem utan, vekja mikla athygli á Íslandi og ís-
lensku þjóðlífi, en menn hafa viljað sjá þetta enn skýrar í krónum og
aurum, tölum sem hægt er að heimfæra sem ávinning fyrir íslenskt
efnahagslíf. Það er alþekkt fyrirbæri víða um lönd að stórfyrirtæki
leggja ómælda fjármuni til menningar og lista, svo eftir er tekið.
Heilu menningarstofnanirnar eru reistar fyrir framlög frá stórfyrir-
tækjum. Hér hafa fyrirtæki á síðari árum stutt margvíslega starf-
semi og veitt mikilvæga aðstoð við ýmis verkefni svo sem á sviði
landgræðslu, heilbrigðismála og ýmiss konar menningarmála, sem
ber að þakka. Hins vegar verður mönnum hugsað til ýmissa þjóð-
þrifaverkefna þegar talað er um milljarða gróða bankanna á
nokkrum mánuðum. Fer mest af þeim fjármunum aftur inn í bank-
ana, svo kaupauki stjórnendanna verði enn meiri og stærstu hlut-
hafarnir græði enn meira, eða fer eitthvað af þessum fjárhæðum til
þjóðþrifamála? Það er kannski eitthvað af þessum fjármunum sem
forsætisráðherra er að tala um að fari í öfluga sjóði til eflingar ný-
sköpunar og fjölbreytni í atvinnulífinu.
18. júní 2005 LAUGARDAGUR
SJÓNARMIÐ
KÁRI JÓNASSON
Forsætisráðherra talaði um úrtölumenn og þá
bjartsýnu í fyrstu þjóðhátíðardagsræðu sinni.
Ljósi› í myrkrinu e›a
myrkri› í deginum?
FRÁ DEGI TIL DAGS
Hér hafa fyrirtæki á sí›ari árum stutt margvíslega starfsemi og
veitt mikilvæga a›sto› vi› ‡mis verkefni, svo sem á svi›i land-
græ›slu, heilbrig›ismála og ‡miss konar menningarmála, sem
ber a› flakka. Hins vegar ver›ur mönnum hugsa› til ‡missa
fljó›flrifaverkefna flegar tala› er um milljar›a gró›a bankanna
á nokkrum mánu›um.
SMÁRALIND SÍMI 545 1550 GLÆSIBÆ SÍMI 545 1500 KRINGLUNNI SÍMI 545 1580
Tjöld
-landsins mesta úrval
í Tjaldalandi við Glæsibæ
Simex Coho
2ja manna
Einfalt og skemmtilegt
göngutjald.
Þyngd 2,6 kg
Verð 12.990 kr.
Brá›um ver›ur
l‡›veldi› gamalt og viturt
Davíð að hætta?
Sögur um að Davíð Oddsson sé að
hætta í stjórnmálum hafa ágerst, og
fyrir því eru nokkrar ástæður. Sú sem
er sögð vega þyngst er að Kristján
Andri Stefánsson, sem hefur verið einn
dyggasti starfsmaður í herliði Davíðs
allt frá því hann tók
við hefur verið fluttur
til og er nú starfandi
hjá Eftirlitsstofnun
EFTA, ESA. Kristján
Andri mun hafa
verið duglegur í
starfi og tryggur
Davíð. Eftir að
hann er ekki lengur í
herbúðunum er mik-
ils saknað.
Lítið heyrst
Það hefur nánast ekkert heyrst frá
Davíð Oddssyni meðan Halldór Ás-
grímsson forsætisráðherra sér ekki
fram úr augum vegna anna. Þess er
beðið að Davíð tjái sig um gang þjóð-
mála, en langt er síðan hann hefur gert
það af festu og hörku.
Grunurinn styrkist
Þeir sem telja að Davíð Oddsson sé að
hætta í stjórnmálum benda á fleira.
Hann hefur verið einstaklega duglegur
við að koma vinum sínum í skjól.
Frægast til þessa er skipun Júlíusar
Hafstein í embætti sendiherra og ráðn-
ing Láru Margrétar Ragnarsdóttur, fyrr-
um þingmanns Sjálfstæðisflokks, í
óþekkt starf sem borgað er með þeim
peningum sem annars hefðu farið til
Mannréttindaskrifstofu Íslands. Nýjast
er björgun Davíðs á Markúsi Erni
Antonssyni úr útvarpshúsinu þar sem
útvarpsstjóri, sem er gamall vinur ráð-
herrans, hefur átt vonda vist síðustu
mánuði. Guðmundur Árni Stefánsson
gekk inn í innsta hring
þegar hann studdi
eftirlaunaforréttindi
ráðherrans og fær
nú sendiráð að
launum. Sagt er að
erfitt sé að sjá hvað
Davíð á eftir að gera
til viðbótar fyrir vina-
garðinn.
sme@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
f27160205_david_____05.jpg
GUNNAR SMÁRI
EGILSSON
LAUGARDAGSBRÉF
SKRIFAR UM BLESSAÐ
LÝÐVELDIÐ OKKAR.