Fréttablaðið - 18.11.2006, Side 20

Helgin fór að mestu
í bakveiki. Þursabit
eða skessuskot eða
hvað það nú heitir.
Ég var að tína saman
bækur og blöð á föstu-
daginn, beygði mig
niður og fraus.
Missti allt úr hönd-
unum á mér nema
símann sem ég hélt
á. Hringdi í Sól-
veigu sem kom
heim og studdi
mig inn í rúm.
Það góða við
þursabit er að
það hverfur
jafn skyndi-
lega og það
læsir klón-
um í mann. Á laugar-
dag eftir hádegi staul-
aðist ég upp í
Bankastræti á sýninguna
mína og lóðsaði áhugasama gesti
um salinn. Það var ljómandi
skemmtilegt. Labbaði heim glaður
og laus við bakverki. Vaknaði svo í
gærmorgun rammskakkur og
kvalinn.
Fór samt og hitti 70 útlendinga
sem Soffía Auður Birgisdóttir er
að kenna í Háskóla Íslands. Það
var gaman að spjalla við Íslands-
vini sem líta svo á að Ísland sé
meira en bara skondinn staður til
að detta í það.
Þunglyndi er ekkert
grín. Alla jafna
tekst að halda því í
skefjum en svo
laumast það að
manni og í mínu tilviki virkar það
eins og nokkurs konar andleg löm-
unarveiki. Ég paufast gegnum
lífið eins og á sjálfsstýringu. Ég er
sannfærður um að bakveikin teng-
ist þunglyndinu þótt ég sé ekki
reiðubúinn að segja til um hvort
þursabit veldur þunglyndi eða
þunglyndi þursabiti. Það er soldið
óljóst eins og spurningin um hvort
er eldra eggið eða hænan.
Var stirður í morg-
un en fór í ræktina
og er nokkuð brattur
líkamlega.
Rétt tæp
10 prósent allra
sem eru 18 ára eða
eldri finna fyrir
þunglyndi ár hvert.
Hver einasta
manneskja mun einhvern tímann
á ævinni verða fyrir barðinu á
þunglyndi, sínu eigin eða annarra.
Um 15 prósent fólks í hinum
vestræna heimi þjáist af þung-
lyndi einhvern tímann á ævinni.
Þunglyndi er algengara meðal
kvenna en karla.
Rúmlega helmingur fólks, 54
prósent, álítur að þunglyndi sé
persónulegt veikleikamerki.
Um 80 prósent þunglyndra leita
sér engrar aðstoðar.
Um 15 prósent þeirra sem þjást
af alvarlegu þunglyndi munu
fremja sjálfsvíg.
Árið 2020 verður þunglyndi
algengasta dánarorsök fólks, næst
á eftir hjartasjúkdómum – og
rannsóknir sýna tengsl á milli
þunglyndis og banvænna hjarta-
sjúkdóma.
Þetta eru fáeinir fróðleiksmol-
ar sem ég tíndi saman á Netinu.
Ég er greinilega ekki einn um að
upplifa það hugarástand sem
stundum er kallað „svartnætti sál-
arinnar“.
Það er fríður flokkur sem hefur
þjáðst af þessum kvilla: Wolfgang
Amadeus Mozart, mesti snillingur
allra tíma var þunglyndur,
sömuleiðis ævintýra-
skáldið H. C. Ander-
sen, málarinn Vincent
van Gogh, skáldkonan
Sylvia Plath og fleiri
góðir listamenn eins og
Edgar Allen Poe, Byron
lávarður, William Blake,
John Keats, T. S. Eliot,
Mark Twain, Charles
Dickens, Robert Louis
Stevenson, Ernest Hem-
ingway og Tennessee
Williams. Og þunglyndi
sækir ekki bara að lista-
mönnum heldur smýgur
það jafnvel inn fyrir þykk-
an skráp stjórnmálamanna:
Abraham Lincoln, Theodore
Roosevelt og Winston Chur-
chill svo að einhverjir séu
nefndir.
Það er augljóst að þung-
lyndi er ekki nýtt af nálinni
heldur hefur það fylgt mannkyn-
inu um langan aldur, og ekki bara
mannkyninu því að vísindarann-
sóknir hafa staðfest það sem
margir vissu fyrir, sem sé að dýr
geta líka þjáðst af þunglyndi.
Kannski geta ég og aðrir bund-
ið vonir við kátu mýsnar við
McGill-háskólann í Montreal-
borg, Quebec-fylki, Kanada.
Af kátu músunum í Quebec er
það að frétta að þær eru franskar
að uppruna eins og svo margt í
Quebec. Vísindamaður að nafni dr.
Michel Lazdunski við háskólann í
Nice í Frakklandi tók upp á því að
rækta mýs sem ekki bera í sér
svonefnt TREK-1-gen, en það
ágæta gen mun hafa áhrif á magn
serótóníns í heilanum. En serótón-
ín er boðefni sem gegnir mikil-
vægu hlutverki í sambandi við
hugarástand, svefn og kynlíf.
Dr. Guy Debonnel, prófessor í
geðlæknisfræði við McGill-
háskóla, hefur að undanförnu
verið að rannsaka kátu mýsnar og
látið þær undirgangast ferlis-
fræðilegar, raflíffræðilegar og líf-
efnafræðilegar athuganir og birti
nýverið niðurstöður sínar í tíma-
ritinu „Nature Neuroscience“.
Dr. Debonnel segir að þetta séu
mikilvægar rannsóknir því að
tíunda hver manneskja verði fyrir
barðinu á þunglyndi á einhverju
skeiði ævinnar – og þau þung-
lyndislyf sem við
þekkjum í dag
komi að
engum notið
fyrir einn af
hverjum
þremur sjúk-
lingum. En
kátu
mýsn-
ar
vekja
ákveðna
bjartsýni
því að til-
raunir með
þær leiddu í
ljós að þær voru
jafn kátar eftir til-
raunirnar og þær
hefðu verið á þung-
lyndislyfjum í þrjár vikur, og það
sem virðist valda hinu óbilandi
glaðlyndi músanna er að þær eru
lausar við TREK-1-genið.
Ég er ekki jafn
lukkulegur og kátu
mýsnar í Quebec.
TREK-1-genið held-
ur áfram að gera
mér lífið leitt.
Reyndar er ég betur settur en
margir þunglyndissjúklingar að
því leyti að ég veit fullvel hvað
amar að mér og hika hvorki við að
leita mér hjálpar við þunglyndinu,
né að tala um það sem hvern annan
sjúkdóm. Það er reyndar furðu-
legt hversu lítið er talað um þessa
hræðilegu plágu sem veldur meiri
þjáningum en flestir aðrir sjúk-
dómar og hefur ekki bara áhrif á
sjúklingana heldur líf aðstand-
enda og vina – og veldur þjóðfé-
laginu meira tjóni en flest önnur
manna mein vegna fjarvista frá
vinnu eða skertrar vinnugetu, auk
þess að vera aðalorsök sjálfsvíga.
Fáfræðin sem umlykur þennan
sjúkdóm er geigvænleg, svo geig-
vænleg að enn þann dag í dag er
þunglyndi mætt með athugasemd-
um og fordómum eins og þessum:
Þunglyndi er bara ímyndun.
Þunglyndi er ræfildómur og
þeir sem segjast þjást af þung-
lyndi nenna bara ekki að standa
sig.
Maður gefur híft sig upp úr
þunglyndi ef maður vill.
Þunglyndi er ein tegund af
leti.
Þunglyndi er sjálfsvor-
kunn.
Það er kominn tími til
að breyta þessu og fá
fólk til að horfast
í augu við veru-
leikann.
Þunglyndis-
sjúklingar allra
landa sameinist!
Í dag var dagur
íslenskrar tungu og í
því tilefni fór ég með
tunguna í mér í heim-
sókn í Bókasafn Kópavogs
og gaf henni lausan taum-
inn í fullum sal af áheyr-
endum sem sátu og gættu
tungu sinnar. Þetta var
ljómandi skemmtilegt, og
undir lokin var farið að
losna um tungu þeirra sem
voru komnir til að hlusta
og þetta endaði á ánægju-
legu spjalli um bækur og
tungumálið okkar.
Á laugardaginn lýkur
svo málverkasýningunni
minni hjá Sævari Karli og
ég verð á svæðinu að taka
á móti síðustu eftirlegu-
kindunum. Það er þó altént til-
hlökkunarefni í miðju þessu
“svartnætti sálarinnar”.
Kæra
Dagbók
Þráinn Bertelsson skrifar
Kátu mýsnar í Quebec
Í Dagbók Þráins Bertelss
onar er fjallað um
glaðlyndar mýs og þungly
ndisgenið dularfulla.
Ennfremur er minnst á ísl
enskar tungur í Kópa-
vogi, fordóma og fræga þu
nglyndissjúkl-
inga frá Mozart til okkar
tíma.
Fataskápadagar hjá
Axis
Bjóðum fataskápa á sérstökum afslætti aðeins þessa helgi.
Ís
le
ns
k
hö
nn
un
o
g
fr
am
le
ið
sl
a
helgina 17.-19. nóvember
Smiðjuvegur 9 - 200 Kópavogur
Sími 535 4300 - Fax 535 4301
Netfang: axis@axis.is
Heimasíða: www.axis.is
Opið:
föstudag 9:00-18:00
laugardad 10:00-16:00
sunnudag 13:00-16:00
Axis býður glæsilega fataskápa í mörgum
gerðum. Miklir möguleikar í uppröðun,
viðartegundum, forstykkjum, skúffum og
ýmsum auka- og fylgihlutum.
Stuttur afgreiðslutími.
Tilvalið að tryggja sér
fataskápa fyrir jólin.
Sjón er sögu ríkari......
Einnig býður Axis til rýmingarsölu á skrifborðum,
hillum, skilveggjum, stólum á skrifstofu og á heimilið
og ýmsu öðru. Útsalan er á efri hæð verslunar og
afsláttur er á bilinu 15-80 %.