Tíminn - 10.05.1986, Blaðsíða 7

Laugardagur 10. maí 1986
Tíminn 7
VETTVANGUR
Alexander Stefánsson, félagsmálaráöherra:
Ný framfarasókn í
bvggðum landsins
Nýir kjarasamningar
Samkomulag aðila vinnumark-
aðarins og ríkisstjórnar um nýjar
leiðir í kjaramálum - markar
„tímamót" í efnahagsmálum á ís-
landi. - Horfið var frá hefðbundn-
um aðferðum, sem ávallt hafa
mistekist - ákveðin var niðurtaln-
ingarleið - sem þýðir lækkun verð-
lags og tilkostnaðar á öllum
sviðum, lækkun gjalda, lækkun
vöruverðs og þjónustu, lækkun
fjármagnskostnaðar þ.m.t. vextir
- stöðugt gengi - sem gefur von um
hækkandi kaupmátt.
Áhrifin láta ekki á sér standa,
verðbólgan lækkar, áætlað að í
árslok verði hún komin niður í 6%.
Uppbygging atvinnulífsins í
landinu fær grundvöll sem beðið
hefur verið eftir. Samstaða um
þessar aðgerðir er mjög sterk,
þrátt fyrir tilraunir forystu Alþýðu-
bandalagsins til að eyðileggja jress-
ar aðgerðir, vonbrigði þeirra eru
skiljanleg miðað við vonir þeirra
um sundrung meðal launþega,
sem hafnað hafa afskiptum þeirra
og forsjá.
Einn merkasti þáttur í þessu
samkomulagi er efling húsnæð-
iskerfisins með því að lífeyrissjóðir
leggi fram stóraukið fjármagn í
byggingasjóðina, sem á að gera
mögulegt að hækka húsnæðislán í
allt að 70% af kostnaðarverði með-
alíbúðar frá og með 1. september
nk.
Nefnd, skipuð fulltrúum ríkis-
Þjóðin fagnar þessum
málalokum sem vekur
bjartsýni og von um
nýja möguleika til betri
kjara og meiri fram-
leiðnimöguleika at-
vinnuvega
sjórnar og aðila vinnumarkaðar
hefur gengið frá frumvarpi, sem
félagsmálaráðherra hefur lagt fram
á Alþingi. Verður frumvarpið lög-
fest fyrir þinglok.
Þjóðin fagnar þessum málalok-
um sem vekur bjartsýni og von um
nýja möguleika til betri kjara og
meiri framleiðnimöguleika at-
vinnuvega.
Full ástæða er til að hvetja alla
til að fylgjast vel með verðlagi á
vöru og þjónustu og taka höndum
saman um að koma í veg fyrir
hækkun verðlags. Við megum ekki
missa tök á verðbólgunni. Um það
eru allir landsmenn vonandi sam-
mála Ef verðbólgan verður nú
kveðin niður, mun það leggja
grundvöllinn að nýrri framfara-
sókn í byggðum landsins.
Ný sveitarstjórnarlög
Alþingi hefur samþykkt ný sveit-
arstjórnarlög. - Fagna ber þessari
lagasetningu, sem er svo mikilvæg
fyrir framtíðarstöðu sveitarfélaga í
landinu - eldri lög eru um margt
úrelt, raunar hemill á meðferð
sveitarstjórnarmála miðað við nú-
tímaaðstæður og kröfur. - Þessi
nýju lög opna möguieika til að efla
sjálfræði og sjálfstæði sveitarfé-
laga. Réttarstaða allra sveitarfé-
laga verður sú sama.
Nýju lögin opna möguleika
sveitarfélaga til að skipa sér saman,
með samningum eða sameiningú
til að taka til sín stærri verkefni frá
ríkinu en áður hefur verið mögu-
legt. Ákvæði um samstarf sveitar-
félaga marka tímamót, megin-
áhersla er lögð á að samstarf verði
frjálst og óþvingað og hvergi geng-
ið á hlut minni sveitarfélaga. -
Þetta samstarf á grundvelli héraðs-
nefnda eða byggðasamlaga mun
styrkja litlu sveitarfélögin til átaka
við það mikilsverða verkefni að
styrkja og bæta búsetu í landinu.
Þegar félagsmálaráðherra mælti
fyrir frumvarpinu í Efri deild Al-
þingis fyrir skömmu sagði hann
m.a.:
„Einn af mikilvægustu hlekkjun-
um í stjórnsýslunni í landinu eru
sveitarfélögin. Ég er þeirrar
skoðunar að þau eigi að ráða sjálf
sem mestu af eigin málefnum og
vera þannig sjálfstæð gagnvart
ríkisvaldinu. Ríkisvaldið á að
Einn af mikilvægustu
hlekkjunum í stjóm-
sýslunni eru sveitarfé-
lögin. Ég er þeirrar
skoðunar að þau eigi
að ráða sjálf sem
mestu af eigin málefn-
um og vera þannig
sjálfstæð gagnvart
ríkisvaldinu
stuðla að því með ýmsum hætti að
samvinna sé þeirra á milli til að
leysa þau verkcfni sem eru ofviða
hverju um sig. Löggjafarvaldið á
að skapa sveitarfélögunum grund-
völl og setja þeim starfsramma.
Þegar talað er um grundvöll er átt
við að þau hafi sjálfstæða tekju-
stofna sem séu óháðir ríkisvaldinu.
Ríkisvaldið á hins vegar að koma
til sögunnar þegar um er að ræða
verkefni sem svcitarfélögin geta
ekki leyst.“
Frumvarp til nýrra laga um
tekjustofna sveitarfélaga er nú til-
búið hjá félagsmálaráðherra, þar
er um að ræða róttækar breytingar
- frumvarpið verður sent út til
kynningar í sumar og lagt fyrir á
Alþingi næsta haust.
Ákveðið er að hefja undirbúning
verkefnatilflutnings milli ríkis og
sveitarfélaga í sambandi við fjár-
lagagerð fyrir næsta ár.
Félagsmálaráðuneytið mun gera
sérstakt átak til að aðstoða litlu
sveitarfélögin við að kanna hag-
kænrni aukinnar samvinnu og/eða
sameiningar við nágrannasveitar-
félög og beita sér fyrir fjárstuðningi
í slíkum tilvikum.
Sveitarstjórnarkosningar á þessu
vori cru mikilvægar - skv. nýju
lögunum cr kosningaaldur miðað-
ur við 18 ár. Um 25 þúsund manns,
allt ungt fólk, fær nú að kjósa í
fyrsta sinn.
Þessar sveitarstjórnarkosningar
skipta ntiklu máli fyrir Framsókn-
arflokkinn - forysta framsóknar-
manna í sveitarstjórnum hefur
reynst farsæl víðast um land, í
sveitarstjórnum sem í landsstjórn
hefur framsóknarfólk sýnt ábyrgð
og festu, stefna flokksins í atvinnu-
og byggðamálum hefur borið
árangur, þar tala verkin skýru máli
um byggðir landsins jafnt í dreif-
býli sem þéttbýli.
Ég hciti á framsóknarfólk og
félagshyggjufólk um allt land að
fylkja sér um frambjóðendur
flokksins og stuðla þannig að ör-
uggri stjórn og framförum í sínu
byggðarlagi.
Grein þessi birtist sem forystugrein
í Magna 1. maí s.l.
Ólafur F. Hjartar:
Unglingareglan 100 ára
10. janúar 1984 varð Góðtempl-
arareglan á íslandi 100 ára. Fyrsta
stúkan á íslandi var stofnuð á Akur-
eyri og hlaut nafnið ísafold nr. 1.
Það var nýjung á íslandi að berjast
gegn neyslu áfengra drykkja og
vinna bindindisheit. Frá Akureyri
barst Reglan með skjótum hætti um
landið og bar þess vott, að málefnið
hlaut góðan hljómgrunn.
Ekki leið langur tími, uns stofnuð
var fyrsta barnastúkan hér á landi.
Var það barnastúkan Æskan nr. 1 í
Reykjavík og stofndagur hennar var
9. maí árið 1886. Stofnandi hennar
var Björn Pálsson ljósmyndari. Enn
starfar barnastúkan Æskan með full-
um krafti og heldur hátíðafund í
Templarahöllinni til þess að minnast
stofndagsins.
Verndarstúkur Æskunnar eru
Verðandi nr. 9 og Einingin nr. 14.
Hafa þær lagt barnastúkunni til
gæslumenn.
Þannig varð til fyrsti vísir að
Unglingareglunni, sem mun vera
elsti félagsskapur barna og unglinga
á íslandi.
Skömmu eftir stofnun Æskunnar
bættust við barnastúkur í Hafnar-
firði, Akureyri, Stokkseyri og Eyrar-
bakka.
Barnastúkurnar starfa eftir sér-
stökum siðbókum og gegna börnin
vissum embættum þegar fundir fara
fram. Oft sjá bömin sjálf um skemmti-
atriði á fundum og geta þau verið af
margvíslegum toga. Oft fer það eftir
gæslumönnum barnastúknanna
hversu félagsstarfið er fjölbreytt.
Markmið Unglingareglunnar er:
Að kenna þeim ungu að skilja þá
hættu, sem leitt getur af nautn
áfengis og tóbaks og brýna fyrir
þeim nauðsyn bindindisstarfsem-
innar.
Að hafa áhrif á börn og unglinga til
að verða bindindismenn.
■t
Að fá æskulýðinn til að vinna
samtaka gegn áfengis- og tóbaks-
nautn og fjárhættuspilum.
Að vinna á móti Ijótu orðbragði og
öðrum löstum og koma vel fram við
menn og málleysingja.
Að kenna börnum og unglingum
að starfa í félagsskap og efla alhliða
félagsþroska þeirra.
Að vinna að því að göfga
æskumanninn og styðja hann að
því að geta orðið góður og nýtur
maður.
Kjörorð Unglingareglunnar er:
Sannleikur. Kærleikur. Saklevsi.
Árið 1911 voru starfandi 40 barna-
stúkurmeð 2400félögum. Árið 1919
voru barnastúkur aðeins 18 og félag-
ar tæplega 1200. Var það á bannár-
unum þegar félögum fækkaði einnig
í undirstúkum. Þá töidu margir að
búið væri að sigrast á áfenginu og
ekkert lengur til þess að berjast við.
Bannið stóð frá 1909-21 og að fullu
afnumið 1933. Það ætti seint að
gleymast landsmönnum, að árið
1916 og 1917 var enginn íslenskur
maður settur í fangelsi fyrir glæp eða
gróf afbrot.
Það kom fljótt í Ijós eftir afnám
bannsins að aftur var þörf fyrir
stúkur unglinga sem fullorðinna.
1946 voru barnastúkur starfandi í
flestum kaupstöðum og kauptúnum
landsins og í nokkrum sveitum. Árið
1966 voru 65 stúkur með 7720 félaga.
Hefur Unglingareglan aldrei verið
fjölmennari. En stúkum fór aftur
fækkandi og nú er svo komið að
Unglingareglan á í vök að verjast.
Árið 1982 voru starfandi barnastúk-
ur aðeins 25.
Margir gæslumenn barnastúkna
hafa starfað langan tíma. Jón Þ.
Björnsson skólastjóri á Sauðár-
króki, gæslum. st. Eilífðarblómsins
rúm 40 ár, Magnús V. Jóhannesson
framfærslufulltrúi í Reykjavík,
gæslum. Unnaryfir30 árogSteindór
Björnsson frá Gröf gæslum. Svövu í
23 ár og ennfremur gæslum. Díönu
í 9 ár. Samtímis voru þeir tveir
síðastnefndu stórgæslumenn 7 ár
hvor. Guðlaug Guðjónsdóttir var
gæslum. barnastúkunnar í Keflavík
í 49 ár.
Sigurður Eiríksson regluboði
Stórstúkunnar hafði stofnað 36 af
öllum barnastúkum sem voru starf-
andi 1911. Síðar hafa ýmsir stór-
gæslumenn ungtemplara stofnað
barnastúkur eða endurreist þær víða
um land. Frá 1886-1986 hafa 19
karlmenn og tvær konur gegnt emb-
ætti stórgæslumanns unglingastarfs.
Margir þeirra eru þjóðkunnir. Fyrsti
gæslumaður unglingastarfs var Frið-
björn Steinsson bóksali, Akureyri.
Núverandi gæslumaður unglinga-
starfs er Kristinn Vilhjálmsson fv.
forstjóri Templarahallarinnar,
Reykjavík.
Haustið 1909 var stofnað ung-
lingaráð í Reykjavík. Það hafði
umsjón með öllu unglingastarfi í
bænum. Árið 1948 gekkst ráðið fyrir
námskeiðum á Jaðri og voru þau
haldin í nokkur ár. Stórstúkan varð
að láta húsið á Jaðri af hendi vegna
hættu á mengun í vatnsbólum Reyk-
víkinga. Húsið á Jaðri var starfrækt
frá 1939-1972.
Árið 1940 stofnuðu þau hjónin
Gissur Pálsson og Sigþrúður Péturs-
dóttir sjóð með 5000 kr. höfuðstóli
til minningar um Bryndísi dóttur
þeirra, er fædd var 18. febrúar 1939,
en andaðist 9. sept. 1948. Þau hjón
höfðu bæði verið gæslumenn í barna-
stúkunni Æskunni. í skipulags
skránni, 2. gr. segir svo: Tilgangur
sjóðsins er að styrkja tónlistarstarf-
semi barna í barnastúkunum í
Reykjavík til samæfinga í söng og
hljóðfæraleik. Einkum skal styrkja
kennslu í þeim flokkum, sem börn
úr öllum barnastúkunum eru þátt-
takendur í.“ Sjóðnum er aflað tekna
með minningargjöfum, barna-
skemmtunum o.fl.
Barnastúkan Æskan hefur nokkur
skipti hlotið styrk úr sjóðnum til
þess að æfa gítarflokka. Hafa þeir
komið fram á merkisafmælum.
Sigrún Gissursdóttir hefur verið
gæslumaður í Æskunni um árabil og
eiginmaður hennar, Sigurður Jörg-
ensson, hefur verið gjaldkeri stúk-
unnar í mörg ár.
Barnablaðið Æskan, sem gefið er
út af Stórstúku íslands hóf göngu
sína 1898. Blaðið hefur oft birt
fréttir af Unglingareglunni og grein-
ar á merkisafmælum. Barnastúkun-
um er sent ókeypis eintak af blaðinu,
sem enn nýtur mikilla vinsælda.
Einnig fcngu stúkurnar barnablaðið
Vorið, sem kom út á Akureyri
1932-61. Ristjórar þess voru hinir
kunnu bindindismenn Hannes J.
Magnússon og Eiríkur Sigurðsson.
Vegna forgöngu Sigurðar Gunn-
arssonar, þáverandi stórgæslumanns
unglingastarfs, hóf Unglingareglan
útgáfu árið 1963 á barnablaði er
hlaut nafnið Vorblómið. Barnastúk-
urnar fá 40% af sölu Vorblómsins.
Hefur sala þess gengið framar
vonum. Úr sjóði Vorblómsins hafa
verið veittir styrkir til útbreiðslu-
starfa. Á merkisafmælum barna-
stúknanna fá þær nokkurn fjárstyrk
úr þessum sjóði.
1974 hóf Unglingareglan sumar-
starf, sem nýtur mikilla vinsælda.
Það eru vormót barnastúkna á Norð-
ur- og Suðurlandi. Á Norðurlandi
hafa þau verið haldin í Þelamörk í
maílok en á Suðurlandi hafa mótin
verið haldin um Jónsmessuna í
Galtalæk. Hefir þátttaka verið góð
bæði fyrir norðan og sunnan.
Á heimsmót templara í Bergen
1982 fóru 14 börn frá íslandi ásamt
fararstjóra.
Það er Ijóst, að margt fólk er að
vakna til vitundar um nauðsyn þess
að berjast gegn áfengi og vímugjöf-
um. Vonandi getur það verið sam-
mála um, að hugsjónir Reglunnar
eigi erindi við börn og unglinga og
■framtíð þessa lands sé best borgið
með sem flestum alls gáðum
þegnum, sem erfa munu landið.
Ólafur F. Hjartar.