Morgunblaðið - 08.03.2008, Side 28

28 LAUGARDAGUR 8. MARS 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
BARÁTTUDAGUR KVENNA
Baráttudagur kvenna fyrir friðiog jafnrétti er í dag. Og ástæð-ur fyrir baráttunni eru ærnar,
alltof ærnar.
Í Morgunblaðinu í dag er viðtal við
Guðrúnu Jónsdóttur, talskonu Stíga-
móta, í tilefni af ársskýrslu samtak-
anna. 527 einstaklingar leituðu sér að-
stoðar árið 2007 og þar af voru 277 ný
mál. Það þýðir eitt tilfelli á dag alla
virka daga ársins og rúmlega það.
Guðrún segir einnig að ofbeldismenn
hafi ekki verið jafnmargir frá árinu
1994. Hér er um einhver ógeðfelld-
ustu mál að ræða sem hugsast getur.
Langflest ofbeldisverkin eru framin
þegar þolendur eru fimm til tíu ára
eða 40%, en flestir leita sér ekki að-
stoðar fyrr en á aldrinum 19 til 29 ára.
Samkvæmt eru allt að því 25 ár þang-
að til vandamál okkar daga koma upp
á yfirborðið. Það er ekki að furða að
Guðrún skuli segja að Stígamót séu
„mest að kljást við gamla drauga“.
Guðrún fagnar því að nú hafi fleiri
nauðgunarmál verið kærð en áður.
Hingað til hefur meðferð slíkra mála í
kerfinu hins vegar ekki verið uppörv-
andi fyrir fórnarlömbin.
Kynbundið ofbeldi er vandamál um
allan heim. Það fylgir stríðsátökum og
þess eru átakanleg dæmi að herir hafi
markvisst nauðgað konum til þess að
koma höggi á andstæðinginn og draga
úr honum þrek.
Mansal er hryllilegur glæpur, sem
enn viðgengst í stórum stíl. Talið er að
fórnarlömb mansals séu allt að tvær
milljónir á ári og Ísland er ekki und-
anskilið í þeim efnum.
Launamunur kynjanna er einnig
viðvarandi vandamál á Íslandi og svo
virðist sem einu gildi hversu einarð-
lega forustumenn í samfélaginu tala
gegn vandamálinu, orð og athafnir
fara ekki saman. Í erindi, sem Árni
Stefán Jónsson, formaður SFR, áður
Starfsmannafélag ríkisstofnana,
flutti á fimmtudag og sagt er frá í
Morgunblaðinu í dag um launajafn-
rétti kom fram að heildarlaun kvenna
eru 21% lægri en greiðslur karla, en
þegar yfirvinna var frátalin var mun-
urinn 15%. Þetta er niðurstaða úr
könnun, sem SFR gerði. 65 stofnanir
svöruðu könnuninni, en 33% svöruðu
ekki. Karlar fengu hærri heildarlaun
á 36 stofnunum en konur, en konurnar
voru með hærri laun á fimm stofnun-
um. Atvinnuþátttaka á Íslandi er með
því mesta sem gerist, en framgangur
kvenna er ekki í samræmi við það. Það
er ekki aðeins óréttlátt, heldur tapar
samfélagið allt á þessari mismunun.
Ekki þarf heldur að fjölyrða hér um
samsetningu stjórna eða háar stjórn-
unarstöður stærstu fyrirtækja lands-
ins þar sem tækifæri kvenna eru fá.
Það er öfugt á Filippseyjum þar sem
konur eru í háum stjórnunarstöðum í
89% fyrirtækja og lönd á borð við
Kína, Hong Kong, Indónesíu, Taívan
og Singapúr fylgja fast á eftir.
Baráttudagur kvenna er áminning
um þá baráttu sem á sér stað allan
ársins hring. Og hann er ekki aðeins
baráttudagur kvenna, heldur alls
mannkyns.
DÝRTÍÐ Á OLÍUMÖRKUÐUM
Olíuverð fór í fyrradag í fyrstaskipti yfir 105 dollara í viðskipt-
um í New York. Í fréttaskeytum var
það rakið til þess að minni birgðir eru
af hráolíu í Bandaríkjunum en talið
var og þess hvað dollarinn stendur
veikt á gjaldeyrismörkuðum. Einnig
má nefna að fjárfestar leita nú í aukn-
um mæli í fjárfestingar, sem þeir
telja öruggar vegna efnahagssam-
dráttar í heiminum. Sem dæmi um
það er að verð á gulli hefur hækkað,
en sömuleiðis hefur þetta leitt til auk-
inna kaupa á olíu. Meginástæðan fyr-
ir hækkuninni nú er þó ákvörðun
OPEC, samtaka olíuframleiðsluríkja,
um að auka ekki framleiðslu á olíu. Ef
til lengri tíma er litið mætti nefna
innrás Bandaríkjamanna í Írak.
Það er því ekki mikið útlit fyrir að
spár sérfræðinga frá því í nóvember í
fyrra um að olíuverð myndi fara að
lækka um þetta leyti gangi eftir. Þá
var verðið undir 100 dollurum.
Um allan heim er um þessar mund-
ir tekist á um olíu. Kínverjar fara
mikinn og reyna að tryggja sér að-
gang að olíulindum og framleiðslu.
Þeir eru ekki einir um það og eru í
raun að vinna upp forskot, sem aðrir
hafa á þá. Olíuframleiðsluríki eru í
lykilstöðu. Uppgangur Rússa byggist
á háu verði á olíu og gasi. Vladimír
Pútín, fráfarandi Rússlandsforseti,
getur því að vissu leyti þakkað
George Bush Bandaríkjaforseta að
Rússar geta á ný sýnt stórveldistil-
burði.
Annars staðar veldur olían innri
ólgu og milliríkjadeilum. Í Nígeríu
sýður upp úr vegna þess að olíuauðn-
um er misskipt. Venesúela á í deilu
við olíufyrirtækið Exxon Mobil vegna
þjóðnýtingar á olíulindum í ósum Or-
inoco-árinnar. Hugo Chavez, forseti
Venesúela, hefur fengið stuðningsyf-
irlýsingu frá OPEC, en Bandaríkja-
stjórn styður olíurisann. Chavez hef-
ur stutt Ekvador til að auka
olíuframleiðslu sína. Nú hefur kast-
ast í kekki milli Venesúela, Ekvadors
og Kólumbíu og Chavez varað við því
að komið geti til stríðs. Chavez styður
uppreisnarmenn í Kólumbíu, en
Bandaríkjamenn styðja stjórnvöld
gegn Venesúela. Óttast menn að
þessi deila, sem helsti olíuframleið-
andi Suður-Ameríku stendur í, geti
haft áhrif á olíumarkaði.
Því hefur verið haldið fram að auki
OPEC ekki olíustreymið muni það
valda því að eftirspurn umfram fram-
boð verði um milljón föt af hráolíu á
dag. Standist þeir útreikningar má
gera ráð fyrir því að olíuverðið hækki
enn. Svo er ljóst að hvað sem líður
áköllum um að draga úr mengun og
útblæstri gróðurhúsalofttegunda
mun eftirspurn eftir olíu ekki dragast
saman í heiminum á næstunni heldur
þvert á móti aukast. Ef ekki var ljóst
fyrir að tími litla bílsins er kominn, þá
ætti það nú að vera komið á hreint. Í
baráttunni um olíuna er betra að vera
áhorfandi en þátttakandi, en í þeirri
stöðu er ekkert ríki í heiminum enn.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Árni Helgason naut þeirrar gæfu að halda and-
legum styrk og góðri heilsu allt til hins síðasta
er hann andaðist í hárri elli.
Í Hólminum átti hann sína löngu og farsælu
stafsævi og stofnaði heimili með sinni góðu eig-
inkonu Ingibjörgu. Árni hafði víðtæk áhrif í
samfélaginu og var kjörinn heiðursborgari
Stykkishólms. Fyrstu kynni mín af Árna voru
þegar ég var sjö ára gamall og hann kom að
Mávahlíð ásamt sýslumanninum. Ágúst afi
minn, landpósturinn, ætlaði að fylgja sýsluskrif-
aranum gangandi fyrir Búlandshöfða sem var
erfiður farartálmi. Sýsluskrifarinn, sem stund-
um var settur sýslumaður, átti erindi í nafni
embættisins inn í Eyrarsveit. Árni varð mér
strax minnisstæður bæði vegna hispurslausrar
framgöngu og sakir þess hversu vel hann var
klæddur og með kúluhattinn sinn sem hann bar
jafnan. Árni var sérlega vingjarnlegur við ung-
an drenginn, spaugsamur, spurull um menn og
málefni og fundvís á umræðuefni. Síðar átti ég
eftir að kynnast honum betur þegar við urðum
sveitungar og áttum nærri daglega samskipti.
Eftir að við Hallgerður fluttum í Hólminn leið
ekki á löngu þar til Árni kom í heimsókn í þeim
tilgangi að kanna aðstæður okkar. Hann taldi
i
þ
m
t
ástæðu til þess að hlúa að unga fólkinu og hann
vildi vera viss um að ekkert amaði að hjá þess-
um nýju íbúum. Þannig var Árni. Hann fylgdist
með öllum og vildi verða að liði. Og heimsóknir
hans til okkar urðu margar og við gerðum ráð
fyrir innliti frá honum um hver jól, áramót og
páska. Fjölskyldan þekkti tónana í dyrabjöll-
unni þegar Árni hringdi. Hann Árni er kominn!
var sagt og honum fagnað innilega. Slík einlæg
vinátta er dýrmæt. Árni Helgason var einn
þeirra sem létu sér ekkert mannlegt óviðkom-
andi. Hann tók þátt í uppbyggingu atvinnulífs-
ins í Stykkishólmi með þátttöku í útgerðarfyr-
irtækjum, hann lagði sitt af mörkum sem
formaður skólanefndar, hann var gæslumaður
stúkunnar sem var ómetanlegt starf í þágu æsk-
unnar og hann var öflugur stuðningsmaður
Sjálfstæðisflokksins. Hann sótti landsfundi
flokksins í yfir 60 ár. Hann þekkti alla for-
ystumenn flokksins og hikaði ekki við að senda
mönnum línu, gera athugasemdir eða bjóða
stuðning og liðveislu þegar mikið lá við. Það var
traustvekjandi að fá slík bréf. Árni var þekktur
fyrir kveðskap og gamanvísnagerð og þar birt-
ist oft spegill samtíðarinnar á gamansömum en
jákvæðum nótum. Þegar tekist var á í samfélag-
Árni Helgason
Eftir Egil Ólafsson
egol@mbl.is
Áliðnaðurinn mun á þessuári greiða um 13,5milljarða kr. í laun semer álíka mikið og fisk-
vinnslan greiðir sínu starfsfólki.
Nettóábata þjóðarbúsins af áliðn-
aði í ár má áætla um 54 milljarða
en veiðar og
vinnsla á þorski
munu hins veg-
ar skila um 38,4
milljörðum.
Þetta segir Jó-
hannes Geir
Sigurgeirsson
en hann hefur
rannsakað
breytingar á ís-
lensku atvinnu-
lífi 1995-2005 og
mögulega þróun til árins 2015.
Hann lauk á síðasta ári fram-
haldsnámi í viðskiptum við Við-
skiptaháskólann á Bifröst.
Jóhannes Geir er fyrrverandi
stjórnarformaður Landsvirkjunar
og rekur í dag ráðgjafarfyrirtæki.
Hvort skilar meira í þjóð-
arbúið, ál eða fiskur?
Í hagspá sem greiningardeild
Kaupþings sendi nýverið frá sér
er bent á að útflutningsverðmæti
áls verði á þessu ári meira en
sjávarútvegs. Þetta varð Stein-
grími J. Sigfússyni, formanni VG,
tilefni til að rita grein í Morgun-
blaðið þar sem hann vekur athygli
á að í umfjöllun um einstakar at-
vinnugreinar skipti nettóávinn-
ingurinn meginmáli, þ.e. það sem
verður eftir í landinu þegar búið
er að greiða erlend aðföng. Kaup-
þing áætlar að útflutningsverð-
mæti sjávarútvegs verði rúmlega
119 milljarðar á þessu ári en að
útflutningsverðmæti áls verði 135
milljarðar. Steingrímur bendir á
að þegar búið sé að taka tillit til
erlendra aðfanga standi eftir 96
milljarða gjaldeyristekjur sjávar-
útvegsins og liðlega 47 milljarða
gjaldeyristekjur álframleiðslunn-
ar. Álið sé því aðeins hálfdrætt-
ingur á við sjávarútveginn.
Jóhannes Geir segir að aðferð
Steingríms við útreikningana sé í
sjálfu sér rétt en ef tilgangur
Steingríms sé að finna hver nettó-
gjaldeyrisöflunin sé, orki þær töl-
ur sem Steingrímur leggi til
grundvallar tvímælis.
Steingrímur segir að laun sem
hlutfall af veltu í sjávarútvegi séu
um 45% en 10% í álframleiðslu.
Nýjustu tölur Hagstofunnar eru
frá árinu 2004 en þar er launa-
hlutfall útgerðarinnar 40% og
15,5% í fiskvinnslunni. Jóhannes
Geir segir að greidd laun í útgerð
og fiskvinnslu árið 2004 hafi verið
43 milljarðar sem þýði að launa-
hlutfallið þetta ár hafi verið 34,3%
af heildartekjum. Hann telur lík-
legt að þetta hlutfall sé svipað í
dag. Veruleg framleiðniaukning
hafi orðið í sjávarútvegi en á móti
komi að laun hafi hækkað. Jó-
hannes Geir bendir á að miðað við
forsendurnar hér að framan muni
fiskvinnslan greiða 13,7 milljarða
í laun á þessu ári en áliðnaðurinn
muni hins vegar greiða samtals
13,5 milljarða í laun ef launahlut-
fallið þar er 10% eins og talið hef-
ur verið.
Áliðnaðurinn að skila 54
milljörðum til þjóðabúsins
Erlend aðföng eru mun stærri
kostnaður í álframleiðslu en í
sjávarútvegi en grunnþáttur í
framleiðslu á áli er súrál og raf-
skaut sem flutt er til landsins. Jó-
hannes Geir segir dálítið erfitt að
henda reiður á tölum um hver
innlendi þátturinn sé í útflutn-
ingstekjum af sjávarútvegi og ál-
iðnaði. Almennt sé reiknað með
að 50% af vöruútflutningi á Ís-
landi skili sér nettó í þjóðarbúið.
Þetta hlutfall komi til með að
lækka þegar dragi úr mikilvægi
sjávarútvegsins. Hans niðurstaða
er að innlendi þátturinn í álfram-
leiðslu sé um 40% og allt að 80% í
sjávarútvegi. Hann bendir á í
þessu sambandi að samkvæmt
reikningum Alcan í Straumsvík
hafi um 44% af heildartekjum fyr-
irtækisins farið til innlendra aðila.
Jóhannes Geir segir að um
sjávarútveginn séu ekki til nægi-
lega góð opinber gögn og óvissu-
þættirnir séu margir. Til að
mynda hafi nánast allt hráefni til
rækjuvinnslu verið flutt til lands-
ins síðustu ár og nú um stundir
hafi fyrirtæki í sjávarútvegi verið
að kaupa erlendar veiðiheimildir í
sjávarútvegi til að geta staðið við
samninga um sölu á sjófrystum
þorski. Hann bendir jafnframt á
að verðsveiflur á erlendum mörk-
uðum séu almennt meiri í áli en í
sjávarútvegi þannig að nettóhlut-
fall útflutningsins sveiflast meira
þar.
„Ef notaðar eru tölurnar 80%
fyrir sjávarútveginn og 40% fyrir
Meiri nettóá
 Þótt álframleiðsla hafi aukist hröðum skrefum síðustu
verði áfram árið 2015 þó að byggt verði eitt álver til viðb
Ál Því er spáð að útflutnin

.#-
/
% %
$ "
0
#1
2.  
$34$5

$ - 3

.

67
,-
 

Jóhannes Geir
Sigurgeirsson
Þær tölur fyrir árið 2015 s
sendum sem geta breyst.
 Reiknað er með að nettó
sé 80% og 40%. Fyrir aðra
 Reiknað er með að núve
bótar verði búið að byggja
leiðslugetu. Horft er til álv
samningum.
 Varðandi hugsanlegan
neytisins og Samtaka iðna
 Reiknað er með að þjón
2015 og hann gerði á árun
 Reiknað er með að verð
fram til 2015.
Álið verður
2015 á eftir