Morgunblaðið - 08.03.2008, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. MARS 2008 29
leika sér að rími og hélt þeirri iðju áfram nán-
ast til æviloka. Hann var flugnæmur, kunni
ógrynni af ljóðum og lausavísum og var vel
heima í íslenskum bókmenntum. Hann var
skarpur við skrifstofuvinnu og talnaglöggur
með afbrigðum. Hann var allra manna
skemmtilegastur, hafsjór sagna af mönnum og
málefnum. Það var sljótt samkvæmi og dauft ef
honum tókst ekki að fá fólk til að kætast, brosa
og jafnvel skellihlæja. Ég minnist þess að í fjöl-
mennum norrænum fundi í Svíþjóð steig hann á
svið og flutti gamanmál í bundnu og óbundnu
máli. Hann átti salinn. Fólk veltist um af hlátri
og Árni varð í einu vetfangi sá möndull sem
samkoman öll snerist um. Ég vissi að hann gat
auðveldlega leikið slíkan leik á Íslandi en hefði
vart trúað að honum tækist svo vel upp á er-
lendri grundu. En þó að hann væri skopvísari
og fyndnari en flestir var hann jafnframt íhug-
ull hugsjónamaður. Hann vann að bindind-
ismálum af atorku og stefnufestu í meira en sjö
áratugi. Sá tvískinnungur, sem felst í því að
telja vímuefnið áfengi hættuminna en önnur
slík efni og vilja koma því á framfæri sem víð-
ast, fannst honum að stafaði af siðblindu eða
heimsku nema hvort tveggja væri.
Árna Helgasyni var Kristur lifandi veruleiki,
vinur og bróðir. Og hann var glaður í trúnni því
að hún var honum fagnaðarerindi. Hann gat
þess vegna heils hugar tekið undir hvatningu
Páls postula: „Verið ávallt glaðir í Drottni. Ég
segi aftur: Verið glaðir.“ Árni Helgason taldi sig
gæfumann og hann gerði sér ljóst að gæfan
hans mesta var að eignast Ingibjörgu Gunn-
laugsdóttur fyrir vin og förunaut á ævibraut-
inni. Hún var einstök mannkostakona enda börn
þeirra hið ágætasta fólk vegna erfða og uppeld-
is. Árni Helgason var ekki stórvaxinn en faðmur
hans var víður og hlýr. Okkur vinum sínum var
hann umhyggjusamur og fylgdist vel með
hvernig okkur leið og hvað við tókum okkur fyr-
ir hendur. Faðmur hans var svo víður að hann
náði einnig til afkomenda vinanna, foreldra
þeirra og jafnvel ættingja. Hann rækti vel vin-
áttuna. Undarlegt er að hugsa til þess að við
eigum ekki framar eftir að mæta brosi hans og
hlýju faðmlaginu. Við Björg söknum vinar sem
aldrei brást, þökkum kynnin góðu, vottum ást-
vinum samúð, biðjum þeim Guðs blessunar og
kveðjum Árna með orðunum sem Jónas lagði
Gunnari í munn: „Farðu vel, bróðir og vinur.“
Ólafur Haukur Árnason.
arinn, greinahöfundurinn og gamanvísnaskáldið
sem raulaði gjarnan bragi sína sjálfur. Hann
var félagsmálafrömuður og æskulýðsleiðtogi.
Og umfram allt var hann glaðlyndur og þelhlýr
mannvinur. Hólmarar kunnu vel að meta Árna
enda var hann kjörinn heiðursborgari og var vel
að því kominn.
Margir eru þeir sem sakna nú vinar í stað.
Löngu fyrir daga farsíma, félagsráðgjafa og
margs konar annars fjölmúlavíls var Árni
gjarnan sá sem greiddi úr vandkvæðum þeirra
sem minnst máttu sín í Hólminum. Hann rak
erindi margra þegar hann átti leið til höfuðstað-
arins á þeim tímum þegar bílar voru ekki í
margra eigu og rútan fór aðeins tvisvar eða
þrisvar í viku suður. Hann ræddi við forstjóra,
bankastjóra og ráðherra og fékk bjargað mörg-
um smælingjanum úr vandræðum. Hann var
höfðingjadjarfur, vissi sem var eins og Róbert
Burns að „allt hefðarstand er mótuð mynt en
maðurinn gullið þrátt fyrir allt.“ Árna Helga-
syni var margt til lista lagt. Hann naut ekki
langrar skólagöngu en hafði vit og þroska til að
vinna vel úr því veganesti sem kennarar hans
ágætir á Eskifirði létu honum í té. Hann var til
að mynda prýðilega ritfær. Ungur hóf hann að
inu gerði hann grín að öllu saman og stuðlaði
þannig að sáttfýsi og jákvæðni. Árni var ein-
staklega tryggur vinum sínum. Það sýndu heim-
sóknir hans til sjúkra og aldraðra. Þeir voru
margir sem nutu velvildar hans en hann hafði
ekki hátt um þessar heimsóknir. En þekktastur
er Árni fyrir störf sín að bindindismálum. Allt
starfið í stúkunni var einstakt og greinar hans
og áminningar um skaðsemi áfengis eru nánast
óteljandi í Morgunblaðinu. Allt það starf verður
seint þakkað. Að leiðarlokum minnumst við
Hallgerður Árna með þakklæti og virðingu og
sendum fjölskyldu hans samúðarkveðjur.
Sturla Böðvarsson.
Megi hrein í muna lifa
minningin um góðan dreng.
(Árni Helgason.)
Árni Helgason setti svip á Stykkishólm í ára-
tugi. Mörgum mun finnast staðurinn svipminni
að honum gengnum. Meira en hálfur sjöundi
áratugur er síðan hann settist þar að og árum
saman hefur hann verið þjóðkunnur sem Árni í
Hólminum. Hann var póstmeistarinn, fréttarit-
um fataiðnaðinn sem hafi flust til
annarra landa.
Vaxtagreiðslur breyta engu
um nettóábatann
Steingrímur nefndi í grein
sinni að vegna vaxtagreiðslna,
meðan verið væri að borga niður
lánin af virkjununum, væri sam-
anburðurinn hér að framan enn
óhagstæðari en þar kemur fram.
Jóhannes Geir minnir á að sjáv-
arútvegurinn sé einnig að greiða
vexti af fjárfestingum sem hann
hafi ráðist í. Hann segir að þessi
fullyrðing Steingríms hljóti að
byggja á því að hann telji að er-
lendar vaxtagreiðslur Landsvirkj-
unar séu mun hærri en þeirra að-
ila sem selja innlendar vörur og
þjónustu til sjávarútvegsins. Jó-
hannes Geir segir að ekkert liggi
fyrir sem staðfesti þessa fullyrð-
ingu Steingríms. Miðað við þær
tölur sem fyrir liggi um vaxta-
greiðslur orkufyrirtækjanna megi
þó áætla að sá mismunur sem sé
til staðar hvað þetta varðar, í
hvora áttina sem hann er, sé inn-
an skekkjumarka þeirra útreikn-
inga sem hér eru notaðir til þess
að meta nettóávinning af útflutn-
ingnum. Afborganir af erlendum
lánum Landsvirkjunar breyti
engu um útreikninga á þjóðhags-
legum ávinningi áliðnaðarins á
móti sjávarútveginum. Það sem
skipti máli sé geta viðkomandi
greinar til þess að borga niður
skuldir sínar.
Skuldir Landsvirkjunar hafa
aukist mjög mikið að undanförnu
enda hefur fyrirtækið verið að
reisa sína stærstu virkjun, Kára-
hnjúkavirkjun. Jóhannes Geir
segir að samkvæmt áætlunum
Landsvirkjunar, sem ráðgjafafyr-
irtækið Capacent hafi yfirfarið og
staðfest, verði ávöxtun eigin fjár
Landsvirkjunar í Kárahjúkavirkj-
un 13,4%. Reiknað hafi verið út
að samkvæmt þessari áætlun
verði Landsvirkjun skuldlaus eft-
ir 12 ár ef fyrirtækið ráðist ekki í
neinar nýjar fjárfestingar. Frá
þeim tímapunkti geti fyrirtækið
greitt árlega 17 milljarða í arð til
íslenska ríkisins.
Jóhannes telur að sjávarútveg-
urinn og áliðnaðurinn eigi margt
sameiginlegt. Báðar greinarnar
séu grunngreinar sem standi fyr-
ir öflugum útflutningi til lengri
tíma og báðar greinarnar séu
nægilega stórar til þess að geta
stuðlað að klasamyndun á sínu
sviði og skyldum greinum.
góð laun og vel fyrir aðföng eins
og orkuna. Samanburður á laun-
um í áliðnaði og öðrum launum
sýni að launagreiðslur í áliðnaði
hafi verið vel yfir meðaltali.
Laun verkafólks í áliðnaði hafi
verið rúmlega 40% hærri en laun
verkafólks í fiskvinnslu, bygging-
ariðnaði og öðrum iðnaði á ár-
unum 2000-2004. Þetta sýni að
orkuiðnaðurinn hafi átt sinn þátt
í því að laun hér á landi hafi
hækkað langt umfram það sem
hefur gerst í nágrannalöndum
okkar.
Jóhannes Geir segir að álfram-
leiðsla sé sömuleiðis í góðri stöðu
til að greiða fyrir orkuna. Hann
segir að rafmagnsverð til álfram-
leiðslu á Íslandi sé nálægt miðri
verðkúrfunni í heiminum öllum
eins og hún var 2006.
Mikilvægast að atvinnu-
greinin geti greitt góð laun
Jóhannes segir að það skipti
vissulega máli hvað einstakar at-
vinnugreinar skilji eftir í landinu
eins og Steingrímur bendi á.
„Það skiptir hins vegar ennþá
meira máli hvernig greinin er í
stakk búin til að borga fyrir þá
þætti sem hún er að nota, þ.e.a.s.
vinnuaflið, orkuna og annað. Það
er lítið gagn að útflutningsgrein
sem skilur mikið eftir en hefur
enga burði til að greiða laun eða
fyrir önnur aðföng.“
Aðspurður um sjávarútveginn
segir Jóhannes Geir að hann
komi vel út í þessum saman-
burði. „Sjávarútvegurinn hefur
verið að greiða sjómönnum góð
laun þó þau hafi reyndar lækkað
allra síðustu árin. Fólki hefur
fækkað mikið í fiskvinnslu á síð-
ustu árum fyrst og fremst vegna
þess að krafan um hærri laun
hefur verið mjög sterk og sjávar-
útvegurinn hefur aðeins getað
mætt þessu með hagræðingu og
mikilli fækkun á fólki. Laun í
fiskvinnslu hafa því hækkað um-
talsvert meira en meðaltal á und-
anförnum árum.“
Talsvert hefur verið fjallað um
svokölluð ruðningsáhrif af stór-
iðju. Jóhannes Geir segir vissu-
lega rétt að atvinnugreinar sem
greiða góð laun hafi áhrif á aðrar
greinar. Þetta eigi við um áliðn-
aðinn og fjármálaþjónustuna þar
sem laun eru vel yfir meðaltali.
Heilu greinarnar, sem ekki hafi
haft bolmagn til að keppa í laun-
um við aðrar greinar, hafi síðan
flust úr landi. Þetta eigi t.d. við
samanburð sem Steingrímur hafi
notað í grein sinni, þ.e. nettó-
ávinning. Ef þetta sé gert komi í
ljós að árið 2015 sé sjávarútveg-
urinn enn stærri en áliðnaðurinn
hvað varðar nettóábata af út-
flutningi. Þjónustuútflutningur
sé hins vegar orðinn hærra hlut-
fall af nettóútflutningi en sjávar-
útvegur (sjá nánar í töflu). Það
sé því miklu nær að tala um að
með áliðnaðinum hafi komið ný
styrk stoð undir útflutninginn en
að álið hafi leyst sjávarútveginn
af hólmi sem stærsta útflutn-
ingsgreinin. Til þess að álútflutn-
ingurinn verði jafn sjávarútveg-
inum, þarf álframleiðsla að
aukast um 50% til viðbótar við
hámarksframleiðslu þeirra ál-
vera sem eru fyrir. Jóhannes
Geir tekur fram að taka verði
þessum útreikningum með viss-
um fyrirvara því forsendur kunni
að breytast.
Jóhannes Geir segir að út-
flutningur frá Íslandi sé lágt
hlutfall af landsframleiðslu borið
saman við nágrannalönd okkar.
Árið 2005 hafi þetta hlutfall ver-
ið um 32% fyrir Ísland en um 47-
48% fyrir Svíþjóð og Danmörk.
Öflugur útflutningur skipti miklu
máli fyrir lítil hagkerfi eins og Ís-
land.
Jóhannes Geir segir að kjarni
málsins sé hins vegar möguleikar
atvinnugreinarinnar til að borga
áliðnaðinn þá verða eftir sem
nemur 96 milljörðum kr. í sjávar-
útveginum og 54 milljarðar í ál-
iðnaðinum til að borga fyrir laun
og önnur innlend aðföng. Ef eitt-
hvað er, þá hallar á áliðnaðinn í
þessum samanburði,“ segir Jó-
hannes Geir.
Þorskurinn skilar 38,4 millj-
örðum en álið 54 milljörðum
Hann segir að það geti verið
athyglisvert að skoða í þessu
samhengi hverju þorskurinn skili
í þjóðarbúið en þorskafurðir hafa
á undanförnum árum verið um
40% af útfluttum sjávarafurðum
en hlutfallið verður væntanlega
lægra 2008 vegna skerðingar á
aflaheimildum. Það þýðir að
nettóávinningur þjóðarbúsins
samkvæmt þeim forsendum sem
áður eru nefndar er 38,4 millj-
arðar fyrir þorskafurðir á móti
54 milljörðum í áliðnaðinum.
Steingrímur segir í grein sinni
að þegar litið sé til framtíðar,
geti svo farið að innan fárra ára
komi yfir helmingur brúttó-
tekjna þjóðarinnar frá áliðnaði.
„Álið hefur þá tekið sér stöðu
sem sjávarútvegurinn hafði á ár-
um áður í íslenskum vöruútflutn-
ingi og þótti ekki æskilegt að ein
grein vægi svo þungt.“
Jóhannes Geir segir að í um-
ræðum um útflutningsverðmæti
sé rökrétt að nota áfram þann
ábati af áli en þorski
tu ár skilar sjávarútvegurinn enn meiri nettógjaldeyristekjum en álið og flest bendir til að svo
bótar  Áliðnaðurinn greiðir á þessu ári álíka mikið í laun til starfsmanna sinna og fiskvinnslan
Morgunblaðið/ÞÖK
ngsverðmæti áls verði 135 milljarðar í ár en verðmæti sjávarafurða 119 milljarðar. Nettóábati sjávarútvegsins er þó meiri.
( &&)
 
 
 
 
 
%

7 8 9 :    * +    

 
 

3

.%
 
67 ;  )&
"

"'-
)
M 3
 
 
 0
.
" "/ 
 ""/ "

sem eru í þessari töflu byggjast á tilteknum for-
óhlutfall útflutnings í sjávarútvegi og áliðnaði
ar greinar eru notuð 50%.
erandi álver nái hámarksafköstum og að til við-
a eitt nýtt álver með 250 þúsund tonna fram-
verðs eins og það er í lengstu framvirkum
hátækniútflutning er notuð spá iðnaðarráðu-
aðarins frá 2006.
nustuútflutningur vaxi hlutfallslega eins fram til
num 1995-2005.
ðmæti sjávarafurða standi í stað á föstu verðlagi
í þriðja sæti árið
fiski og þjónustu