Andvari

Volume

Andvari - 01.04.1962, Page 58

Andvari - 01.04.1962, Page 58
56 ÁSGEIR ÞORSTEINSSON ANUVARI „Þörfin á stjórnarbótinni var á árun- um 1867—73 svo óskapleg, en horfur tví- sýnar. Réttmætar kröfur íslendinga höfðu á þjóðfundinum 1851 verið barðar niður og að engu hafðar, og þessu máli ekki sinnt í mörg ár. Hvern eyri varð að sækja í gegnum ríkisþing Dana; allar framfarir landsins tepptar og ekkert gert til neinna þarfa landinu né þrifa . . . Þess utan, þá fæ ég ekki séð, svo til fulls, að það hafi verið annað en bragð (Manövre) . . . að láta það heita svo, að ísland skyldi vera óaðskiljanlegur hluti Danaveldis, til þess að geta náð einhverju hagræði og verða heyrðir um eitthvað. Jón Sigurðsson hefur og gert grein fyrir því, hvernig þingin þá skoðuðu þessi ákvæði, ekki sem inn- limun, heldur sem neyðarúrræði til þess að kornast hjá öðru verra og vinna nokkur réttindi." Þessi skýring kann að vera sennileg, en sýnir jafnframt, hversu vonlitlir íslend- ingar voru í rauninni orðnir 1874, og reyndar fram yfir 1894, að vilja sam- þykkja slíkt réttarsamband, heldur en ekki neitt. Yfirlýsing Stöðulaganna um réttar- stöðu landsins var í rauninni svo andstæð hinum margítrekuðu yfirlýsingum Islend- inga eg kröfum um sögulegan og ríkis- lagalegan rétt íslands, að það má teljast eðlilegt, að gerð yrði tilraun til að söðla alveg um og beita fyrir sig nýjum rök um til aukins sjálfsforræðis á grundvelli hins náttúrlega réttar landsins vegna legu þess, landshátta, þjóðernis, tungu og menningar. En til þess að beita fyrir sig slíkum rökum, þurftu Islendingar að komast í samningsfæri við Dani, og það færi áskotnaðist ekki fyrr en 1907, er Friðrik 8. bauð til ráðstefnu íslcnzkra og danskra þjóðfulltrúa. Þessi viðburður er því einstæður í sögu þjóðarinnar, að þá er í fyrsta sinn setzt að samningsborði til vinsamlegra við- ræðna og lausnar ágreiningsmála Islands og Danmerkur og nýjum rökum beitt i stað hinna sögulegu. En hvernig voru íslenzku nefndar- mennirnir þá nestaðir til slíkrar farar? Hinir sjö nefndarmenn voru í raun- inni tveir hópar stjórnmálamanna, með ólik sjónarmið hcima fyrir. En þeir höfðu sameiginlega umboð alls þingsins. Til þess að fá raunhæfa lýsingu á aðstæðun- um, er haldið var til samninga, er rétt að gefa íslenzka leiðtoganum, Hannesi Hafstein ráðherra, orðið, en honum sagð- ist svo frá í þingræðu (Alþt. 1909): „I fyrsta skjali vor íslenzku nefndar- mannanna, undirstöðuskjalinu, sem hátt- virtum meiri hluta (á alþingi 1909) hefur litizt svo vel á, að hann hefur tekið all- mikið af því upp í nefndarálit sitt, er ein- mitt algerlega sneitt hjá því að slá neinu föstu um uppsegjanleik sameiginlegra mála. . . . Þetta grundvallarskjal, sem vér skrifuðum allir undir hinir íslenzku nefndarmenn sjö saman, sýnir ekki, að vér höfum haft aðra skoðun þá en nú. Vér höfuin í engu frá því vikið. . . Kröfð ust þeir þess, að vér legðum kröfur vorar fram í frumvarpsformi, og það gerðuro vér. Sem fulltrúar fyrir alla flokka á ls- landi töldum vér það skyldu vora að byrj:: með því að taka í frumvarpið hið ýtrasts sem luafizt hafði verið, þótt vér vissum lyrirfram, að sumt af því væri ekki þannig vaxið, að halda bæri því til streitu, ef sam- komulag ætti að geta náðst. En vér álit- um rétt að láta ekki sjást gagnvart Dön- um neinn skoðanamun okkar á milli, er vcr settum fram almenna uppsegjanleika- kröfu, — þótt sumir okkar að minnsta kosti væru benni ósamþykkir. Vér vildum haga svo samningaumleitununum, að eng- inn gæti eftir á sagt, að þetta eða hitt hefði ekki fengizt, af því að þess alls ekki hefði verið farið á leit eða þá ekki ein- róma af íslendinga liálfu. Vér vildum
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Andvari

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.