Andvari - 01.10.1965, Blaðsíða 102

192
ÓLAFUR JENS PÉTURSSON
ANDVARI
kvæmda en athyglisvert, að það skyldi
standa í sjálfum grundvallarlögum eins
ríkis.
1 Ungverjalandi gerðust þau tíðindi
árið 1917, að jarðskattur var lagður á í
Búdapest samkvæmt bæjarsamþykkt, og
fleiri bæjarfélög fylgdu á eftir. Þetta stóð
þó ekki lengur en til 1921 eða svo.
1 Argentínu stofnuðu georgistar með
sér stjórnmálaflokk árið 1921 (Partido
Liberal Georgista), sem kom tveimur
mönnum á þing 1923, en fljótlega upp
úr því lognaðist hann út af.
Henry George eignaðist einlæga að-
dáendur víða annars staðar. Má þar helzt
nefna þá Kropotkin og Leo Tolstoj í
Rússlandi, Charles Gide í Frakklandi og
Sun Jat-sen í Kína.
Georgistar hafa með sér alþjóðlega sam-
vinnu með því að efna til ráðstefnu á
nokkurra ára fresti. A alþjóðaráðstefnu
um jarðnæðismálin, sem haldin var í
Paris 1889, var Henry George kosinn
heiðursforseti, þótt hún væri ekki sér-
staklega haldin að tilhlutan fylgismanna
hans. Þetta var eina ráðstefnan af slíku
tæi, sem hann tók þátt i. Fyrsta alþjóða-
ráðstefna georgista var haldin í Ronda
á Spáni árið 1912. Höfuðstöðvar alþjóða-
samtaka þeirra (The International Union
for Land-Value Taxation and Free Trade),
eru í London. Þau héldu elleftu ráðstefnu
sína í New York árið 1964.
Á Norðurlöndum kom Framfarir og
fátækt fyrst út í norskri þýðingu 1886.
Þýðandinn, lýðháskólastjórinn Viggo
Ullmann, flutti fyrirlestra í dönskum lýð-
háskólum um boðskap bókarinnar og fékk
danska georgista í lið með sér til að gefa
út mánaðarritið Vor Tid (1887—1891).
— Stuðningsmenn stefnunnar urðu
nokkrir i Noregi, og einna kunnastur
þeirra var Ame Garborg. Hvergi á
Norðurlöndum hlutu kenningar Georges
þó eins góðan byr og í Danmörku.
Árið eftir fyrirlestraferð Ullmanns
birtust þrjár greinar í Lýðháskólablaðinu
danska eftir ungan, danskan grasafræð-
ing, ]akób E. Lange (1888). Ekki leið á
löngu, þar til sýnilegt var, að boðskapur-
inn félli í góðan jarðveg meðal smábænda,
sem létu nú æ meira til sín taka í dönsku
stjórnmálalífi. Samtök þeirra á Sjálandi
samþykktu árið 1902 skorinorða yfirlýs-
ingu, sem bar augljós merki georgismans.
Þar lögðu þeir áherzlu á, að smábýli á
samvinnugrundvelli væri heppilegasta
rekstrarform í landbúnaði. Jafnrétti á
við aðrar stéttir skyldi tryggt með afnámi
allra tolla og skatta á því, sem vinnan
skapar, en hins vegar komið á jarðskatti.
Samtökin skoruðu á hliðstæð samtök um
land allt að styðja þessa yfirlýsingu, sem
reyndist stefnumarkandi fyrir danska smá-
bændur. Sama árið myndaðist fyrsta
Henry George-félagið og síðan hvert af
öðru.
Um þessar mundir var orðið aðkallandi
að endurskoða gildandi skattalög. Vinstri-
mannaflokkurinn, flokkur sjálfseignar-
bænda, gekk þá til samvinnu við íhalds-
sama stórjarðeigendur um að koma á
eignarskatti, sem lagður var á jörð, jarða-
bætur, byggingar o. þ. u. 1. í einu lagi
(1903). Smábændur töldu þetta afturför
frá fyrri lögum og lýstu óánægju sinni
innan Vinstrimannaflokksins og leituð-
ust við að hafa áhrif á hann, svo og flokk
sósíaldemókrata. Hinir síðar nefndu voru
í fyrstu yfirlýstir andstæðingar georgism-
ans, þótt ýmsir einstaklingar meðal þeirra
hefðu orðið fyrir áhrifum frá stefnunni.
Til þess að afla sér fylgis smábænda tóku
þeir upp baráttu fyrir jarðskatti á stefnu-
skrá sína, þótt þeir drægju í land kröfur
sínar um frjálsa verzlun vegna hagsmuna
iðnverkafólks. 1905 klofnaði Vinstri-
mannaflokkurinn og flokkur „Róttækra