Andvari - 01.10.1965, Blaðsíða 113

ANDVARI
HENRY GEORGE OG „EINFALDI SKATTURINN'
203
mönnum í utanríkismálum. í 2. hefti 5.
árgangs hafði sá grunur læSzt inn hjá rit-
stjóranum, að „ef til vill gátu miðflokk-
arnir ekki lengur haldið áfram að bræða
og framkvæma — bræða sameiginlega
slóð fyrir hægrimenn og jafnaðarmcnn'?"
Hvort sem þessi grunur átti rétt á sér eða
ekki, þá var hitt víst, að ritstjóri Réttar
sneri sér eingöngu til vinstri um sam-
vinnu. Tók nú að fjölga greinum úr
herbúðum sósíaldemókrata, bæði þýdd-
um og frumsömdum. Sjálfur skrifaði rit-
stjórinn skeleggar greinar í anda georg-
isma. Upphaflegir ritnefndarmenn Réttar
hurfu fljótlega af síðum hans. Svo varð
og um flesta hinna. Eini ritnefndarmað-
urinn auk ritstjórans, sem átti greinar
öðru hvoru í anda georgisma, var Bene-
dikt Bjarnarson, skólastjóri á Húsavík
(síðast í 9. árg.). Enn birtust þó þýddar
greinar eftir danska georgista, sem voru
urn þessar mundir að leggja út í flokks-
pólitíska baráttu. Ekki var aS sjá neinn
bilbug á boðun georgisma í síðasta ár-
ganginum, sem Þórólfur í Baldursheimi
stjórnaði. „Ranglátir skattar" kallaðist
síðasta greinin hans. Er 11. árgangur
(1926) birtist, höfðu orðið ritstjóraskipti.
Einar Olgeirsson var orðinn aðalritstjóri,
en hann hafði ásamt nokkrum öðrum fé-
lögum í AlþýSuflokknum keypt ritið.
Sú stefna sigraði í Framsóknarflokkn-
um, að samvinnuhugsjónin ein væri full-
nægjandi fyrir stjórnmálaflokk að berjast
fyrir, og 1923 komst foringi Tímamanna,
Jónas Jónsson frá Hriflu, á þing. Ekki
hafði georgisminn nein áhrif á hin nýju
skattalög, er alþingi samþykkti árið 1921,
og flokkar þeir, sem tóku í upphafi nokk-
urt tillit til georgisma í stefnuskrám sín-
um, héldu af stað í áttina að „velferðar-
ríkinu“ en ekki „réttarríkinu". Þó kom
andi þessarar stefnu fram í skóla sam-
vinnuhreyfingarinnar, Samvinnuskólan-
um. MeSal kennsluhóka hans var Hag-
fræði eftir franska georgistann Charles
Gide, fyrst á dönsku, en síðan meginhluti
þess verks í íslenzkri þýðingu Freysteins
Gunnarssonar, og var hún notuS í fjölda-
mörg ár, þar til tekin var upp sama
kennslubók í þeirri grein og notuð er í
Verzlunarskóla Islands.
NokkuS hafði Þórólfur í Baldursheimi
látið til sín taka í samvinnuhreyfingunni
og var kosinn á sambandsfundi 1920 í
nefnd, er undirbjó frumvarp til laga um
samvinnufélög og Alþingi samþykkti árið
eftir (1921). Hinir nefndarmennirnir voru
þeir Olaíur Briem, fyrsti formaður þing-
flokks Framsóknarmanna (til 1920, þing-
maður til 1919) og Jónas Jónsson frá
Hriflu. Þórólfur sat í stjórn Kaupfélags
Þingeyinga til 1921. Vafalaust hefur sá
viðskilnaður verið nokkrum sársauka
blandinn. I Englandsför sinni hafði Þór-
ólfur pantaS vörur fyrir kaupfélagið, en
þær seldust illa og sumar alls ekki vegna
kreppuástands, er hófst um svipað leyti
og þær fóru að koma til Islands. Forystu-
mönnum félagsins þótti hann hafa gerzt
helzt til umsvifamikill í vörupöntun þess-
ari og sumt jafnvel verið óforhugsaS.
Hafi þar verið um mistök að ræða, tók
bóndinn í Baldursheimi vissulega út sinn
dóm fyrir það, því að hann gerðist nú
skuldunautur kaupfélagsins upp á lífs-
tíð. AS sögn kunnugra mun skuldin hafa
numið hátt á aðra milljón króna miðaS
við nútíma verðgildi peninga (1965).
Hann hafði þó greitt hana að fullu nokkr-
um misserum fyrir andlát sitt. Mjög beitti
Þórólfur sér ásamt Arnóri Sigurjónssyni
fyrir stofnun héraðsskóla að Laugum í
Reykjadal. Þingmaður kjördæmisins, Ing-
ólfur Bjarnarson, og hinn nýi, landskjörni
þingmaður, Jónas frá Hriflu, fluttu málið
á Alþingi, og skólinn var stofnaður áriS
1924. Var Þórólfur í skólanefnd frá upp-
hafi til ársins 1938, er hann hafði flutzt
alfarinn til Reykjavíkur, enda skrifstofu-