Andvari - 01.10.1965, Blaðsíða 108

198
ÓLAFUR JENS PÉTURSSON
ANDVARI
Jónas frá Hrifln.
Að sjálfsögðu höfðu fleiri en Þing-
eyingar kynnzt georgisma, áður en Réttur
hóf göngu sína, a. m. k. þeir, sem dval-
izt höfðu lengur eða skemur erlendis, án
þess að telja hann viðhlítandi hugmynda-
fræði i stjórnmálabaráttu. Þó mun það
hafa verið sjaldgæft um eða upp rir alda-
mótum, að íslendingar, er hleyptu heim-
draganum og sigldu út í lönd, hefðu hug-
mynd um Henry George eða kenningar
hans. Það skal ekki heldur fullyrt um
Jónas Jónsson frá Hriflu, sem hélt til
Danmerkur um tvítugt og stundaði nám
við lýðháskólann í Askov (1905—1906).
í þeim skóla hafði georgisma verið tekið
með nokkurri andúð, sérstaklega á meðan
eðlisfræðingurinn Poul la Cour var tengd-
ur honum (d. 1908), og taldist það til
undantekninga um danska lýðháskóla.
Ekki skal í efa dregið, að Jónas hafi þegar
tekið að fylgjast með dönskum stjórnmál-
um, en um þær mundir voru Róttækir
vinstrimenn að segja skilið við Vinstri-
mannaflokkinn. Að loknu lýðháskóla-
námi lagði hann land undir fót til höfuð-
stöðva heimsmenningarinnar í Berlín,
Oxford, London og París og kom heim
árið 1909. Gerðist hann þá kennari
við Kennaraskólann (til 1918), og tók
við ritstjórn Skinfaxa, mánaðarrits Ung-
mennafélaganna, tveimur árum síðar og
gegndi því starfi til 1917, er hann varð
ritstjóri Tímarits íslenzkra samvinnufé-
laga. í Skinfaxa heimtaði hann skýrari
línur í íslenzkri pólitík, því að nýr lands-
málagrundvöllur hefði myndazt. Að hans
áliti þurftu ungmennafélagar og sam-
vinnumenn að fara að hugsa sitt póli-
tíska ráð. Hér kvað við nýjan tón í hinu
„ópólitíska" riti. Hér var á ferðinni Þing-
eyingur, sem hafði ekki látið sér nægja
frjálslyndið úr föðurgarði, heldur kynnt
sér, hvernig slíkar hugmyndir væru hag-
nýttar í stjómmálabaráttu erlendis. Hann
Jónas Jónsson.
kunni skil á stefnuskrám og yfirlýsing-
um erlendra stjórnmálaflokka, ekki sízt
brezkra og danskra eins og Róttæka
vinstriflokksins (1905) og sósíaldemó-
krata (1913). En hann þekkti líka sitt
heimafólk, skildi aðstæður þess, leit á
ríkjandi ástand köldum augum rökhyggju-
mannsins, kom pólitískri ár sinni fyrir
borð og reri út á viðsjált haf íslenzkrar
stjórnmálabaráttu. Og línurnar skýrðust,
þótt oft væri þröngt að sigla milli skers
og bám, er málum var bjargað heilum í
höfn. — Jónas Jónsson frá Hriflu varð
fyrstur manna til að sýna það svart á
hvítu, að georgisminn kynni að hafa eitt-
hvert gildi í íslenzkum stjórnmálum. 1
grein, er hann skrifaði í októberhefti
Skinfaxa 1915, gat að lesa eftirfarandi:
„Eftir því sem mönnum vex þekk-
ing og víðsýni í fjármálum munu
tollarnir minnka og hverfa með öllu.
1 stað þeirra virðist sýnilegt, að koma