Uppeldi og menntun - 01.01.2004, Blaðsíða 97

HANNA RAGNARSDÓTTIR
ekki til að vera með); erfiðar aðstæður (í atvinnu- og félagslegu tilliti); kærðu sig ekki
um þátttöku þegar ljóst var að spurt yrði um persónulega þætti; voru á leið úr landi
um áramót og gætu því ekki haldið áfram í rannsókninni. Tvær fjölskyldur gáfu ekki
ástæðu og ekki hefur tekist að ná í eina fjölskylduna, þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir.
Fyrstu viðtöl við foreldrana fóru í flestum tilvikum (níu af tólf) fram á heimilum
þeirra og notast var við túlka þar sem foreldrar og spyrill voru sammála um að þörf
krefði. Öll viðtöl hafa verið tekin upp á segulband með fullu samþykki allra þátttak-
enda. Foreldrarnir samþykktu einnig allir að skólar barnanna yrðu heimsóttir, rætt
við kennarana og fylgst með börnunum í skólunum. Síðari viðtöl hafa öll farið fram
á heimilum barnanna. Litið er á viðtölin annars vegar sem aðferð til að kynnast lífs-
sögu þátttakenda, hins vegar leið til að varpa ljósi á orðræðu á heimilum og í skólum
(Wetherell, Taylor og Yates, 2001; Plummer, 2001).
BÖRNIN OG SKÓLASTARFIÐ
Hér á eftir verða börnin fjögur og fjölskyldur þeirra kynnt til sögunnar, svo og
áherslur í starfsemi skóla þeirra er snúa að erlendum börnum. Til að vernda börnin
eru dulnefni notuð um þau og foreldra þeirra og skólarnir nefndir með bókstöfum.
Leikskólabörnin
Yusufer fimm ára drengur, fæddur á Islandi og hefur, þegar þetta er skrifað, verið í
leikskólanum í tvö ár. Foreldrar Yusufs eru af ólíkum uppruna; faðir hans af afrísk-
um, móðir hans Irena af evrópskum uppruna. Þau hafa sitt hvort móðurmálið og
nota þriðja tungumálið í samskiptum sín á milli. Þau hafa búið á íslandi í fimm ár.
Þau eru bæði sérmenntuð, hafa lokið námi að loknu skyldunámi og Irena hefur
stundað háskólanám. Foreldar Yusufs hafa unnið við þrif á íslandi. Þau tala góða
ensku en þau nota hana þó ekki í samskiptum sín á ntilli. Yusuf skilur samskiptamál
þeirra, þó að það hafi ekki verið ætlunin að hann lærði það, að sögn móðurinnar. Hún
segir þau hins vegar vera að kenna honum markvisst móðurmál þeirra beggja. Yusuf
er því að verða fjöltyngdur; hann býr við þrjú tungumál á heimili sínu og í leikskól-
anum tekst Yusuf á við fjórða tungumálið, sem móðir hans segir hann hafa átt í erfið-
leikum með, enda einkum lært það í samskiptum við börn og í leik. Yusuf talar
stundum íslensku þegar hann leikur sér heima, „eins og hann sé að ímynda sér
íslenska vini sína", að sögn Irenu.
Móðir Yusufs segir að þau hjónin hafi kosið að setja Yusuf í leikskóla til að hann
kynntist öðrum krökkum, lærði að eiga samskipti við þau og lærði íslensku. Henni
fannst hann vera einangraður heima. Aðspurð um leikskólann segir móðirin að Yusuf
hafi lengi vel verið eftir hádegi, en þá hafi verið meira frelsi og leikir; betra skipulag
á morgnana. Þess vegna hafi henni verið ráðlagt í leikskólanum að koma frekar með
hann á morgnana. Irena segir Yusuf hafa átt fremur erfitt uppdráttar í leikskólanum,
einkum fyrsta árið. Irena leggur áherslu á að Yusuf þurfi að laga sig að samfélaginu,
ekki bara íslensku samfélagi heldur almennt að samfélagi. Þau viti ekki hvar þau
muni búa í framtíðinni.
95