Uppeldi og menntun - 01.01.2004, Side 142

Uppeldi og menntun - 01.01.2004, Side 142
UM UM BÆKUR Annað nýmæli, sem varðar efnistök, má telja að á hverju tímabili er fjallað um þrjá þætti: 1) sviðsmyndina, helstu drætti í fólksfjölda- og atvinnuþróun; 2) uppeldisskil- yrði barna, heimsmynd þeirra og viðhorf til uppeldis; 3) sjálfa sögu Barnaskólans á Eyrarbakka og Stokkseyri (sem voru lengst af tvær sjálfstæðar stofnanir). Höfundur kvartar réttilega undan því að erfitt sé að setja skólasöguna í samhengi við „almenna sögu aðra" með því að lítið hafi verið ritað um skólasögu. Ætlun hans sé fyrst og fremst að „gefa svipmynd af sögu skólans í þessi 150 ár ..." (bls. 7). í verkinu reynist Árni Daníel að flestu leyti trúr þessum ásetningi sínum. Til þess að skýra sviðsmyndina nýtir hann sér einkum byggðarsögurit Guðna Jónssonar, Vigfúsar Guðmundssonar, Saga Eyrarbakka (Rv. 1945-1949), og Ingu Láru Baldurs- dóttur, Margur í sandinn hér markaöi slóð (Eyrarbakka 1998), sem og félagssögurann- sóknir, m.a. doktorsritgerð Finns Magnússonar, The Hidden Class (Árhus 1990). En þótt efnið sé hér að mestu sótt til annarra (þ.e. byggt á eftirheimildum), þá túlkar höfundur þróunina á nokkuð sjálfstæðan hátt. Þannig leggur hann áherslu á að tíma- bil nútímavæðingar hafi í þessum strandbyggðum ekki staðið nema í ein 40 ár, fram til 1920, með því að þá hafi fólksfjölgun verið þar á enda (sjá bls. 8). I fólksfjölda- og atvinnulegu tilliti hafi þá tekið við hnignunarskeið er varaði fram að síðari heims- styrjöld. En hér gekk ekki hið sama yfir hin ólíku svið þjóðfélagsins. Eins og höfundur bendir á, átti sér síður en svo stað hnignun í félags- og skólalífi þessara strandbyggða (sjá bls. 97-103). Verkalýðsstéttin innleiddi m.a. hugsunarhátt nýrra tíma, verkalýðsfélagið gerðist afl í stjórnmálalífi staðanna og útvegaði öreigum (tómthúsmönnum) ræktarland þar sem æ fleiri gátu stundað ræktun og búskap í smáum stíl. Nývæðingin hafði þannig í för með sér nokkuð „mótsagnakennda" þróun, m.a. afturhvarf til fornra búskaparhátta. Þegar þess er gætt ennfremur að ýmsir ávextir annarrar iðnbyltingarinnar, t.d. bílasamgöngur, vatnsveita og rafvæð- ing, skiluðu sér ekki að marki til strandbyggðanna fyrr en eftir 1920, virðist vafasamt að eigna íbúa- og efnahagsþróuninni einni sér jafnmikið vægi og höfundur gerir. Að mínum dómi tekst Árna Daníel einna best upp í lýsingu á æskuárum og upp- vaxtarskilyrðum á tveimur fyrstu tímabilunum. Hér byggist lýsingin að verulegu leyti á frumheimildum, æviminningum, uppeldishandbókum, kennslubókum o.þ.h. Síðarnefndu heimildaflokkarnir leiða beint inn í veröld skólans og þá heimsmynd sem þar var haldið að uppvaxandi kynslóðum, fyrst hákristilega en síðar, upp úr aldamótunum, afhelgaða í nafni þjóðlegrar nytjahyggju. En eftir því sem líður á tíma- bilið vill lýsingin rakna nokkuð sundur og heildarsvipurinn verður ógleggri, nema að því leyti að unglingamenning eftirstríðsáranna varð til þess að marka ný skil milli kynslóða og opna fyrir alþjóðlegum tískustraumum. Þriðji þátturinn, sjálft skólahaldið, er vitaskuld höfuðstef þessarar sögu og sá sem styðst mest við frumheimildir. í tveimur fyrstu hlutum verksins fær skóiahaldið þó minna rými en við hefði mátt búast (bls. 54-87, 114-146, að meðtöldum þeim síðum sem fjalla um almennan ramma skólahaldsins). Hvað elsta tímabilið áhrærir, eykur frásögnin ekki miklu við það sem fram kemur í riti Árelíusar Níelssonar. Hér má að verulegu leyti því um kenna að mikilvæg gögn um starfsemi skólans, eins og dag- bækur hans, hafa ekki varðveist. Leifar eftir skólahaldið eru í fátækara lagi og líður 140
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148

x

Uppeldi og menntun

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Uppeldi og menntun
https://timarit.is/publication/581

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.