Vera - 01.02.1989, Blaðsíða 46

Útlit bókarinnar er í ágætu
samræmi viö efnið, í fjarlægö
minnir kápumyndin svolítiö á
myndir Jóhönnu Kristínar
Yngvadóttur og gaman hefði
verið aö sjá hvernig hún
heföi túlkað andrúmsloft bók-
arinnar í mynd. Ég sakna
þess aö sjá ekki í baksíðu-
texta getiö um Ijóöabókina í
klóm öryggisins (Tryghed-
snarkomaner), sem er önnur
bók sem einnig hefur komið
út á íslensku eftir Vitu Ander-
sen og er gífurlega sterk og
grípandi lestur. Ég þykist vita
aö þeir sem lesa bókina
Hvora höndina viltu? hafi
áhuga á aö lesa meira eftir
Vitu Andersen og því get ég
þessa.
Sagan Hvora höndina
viltu? var lesin í útvarp á síð-
astliðnu ári, sem miðdegis-
saga, og vonandi hefur þaö
orðið til að vekja athygli ein-
hverra á Vitu Andersen, þótt
útvarpssögur nái auðvitað
ekki til nema hluta hlust-
enda. Mér finnst Vita Ander-
sen vekja margar tímabærar
spurningar í sögum sínum,
bæði með efnisvali, efnistök-
um og frásagnarmáta sem á
köflum er óþægilega hreinn
og beinn, en um leið nógu
áleitinn til að ná tökum á
þeim sem vilja njóta.
Anna Ólafsdóttir
Björnsson.
ÆVI MÍN
Golda Meir
Þýö. Bryndís Víglunds-
dóttir
Bókrún 1988
Það eru ekki margar konur
sem komist hafa til æðstu
metorða í landi sínu, hvað þá
í veröldinni. Líklega má telja
þær á fingrum annarrar hand-
ar. Við vitum að Ijónin eru
mörg á vegi áhrifanna. Upp-
eldið, upplag hvers og eins
ásamt karlveldinu sem við bú-
um við með lögum og lögmál-
um setja konum skorður. Það
er því vert að velta fyrir sér
hvort það er ákveðin tegund
kvenna sem kemst á toppinn,
ákveðin manngerð eða hvort
það eru aðstæðurnar hverju
sinni sem opna þeim leið.
Golda Meir, sem um nokk-
urra ára skeið var forsætis-
ráðherra ísraels, er ein þess-
ara kvenna og sem betur fer
settist hún niður við að rita
ævisögu sína þegar firnalöng-
um starfsdegi var að Ijúka.
Ævi hennar er mjög merkileg
og líklega ekki margar konur
sem hafa af öðru eins að
taka.
Golda Meir fæddist í Rúss-
landi keisarans og ólst fyrstu
árin upp í samfélagi gyðinga,
þar sem óttinn um ofsóknir
var aldrei langt undan. Hún
kynntist ung þeim róttæku
stjórnmálahreyfingum sem
urðu til meðal gyðinga og
blönduðust hugmyndum
sósíalista og drauminum um
framtíöarland gyðinga. Systir
Goldu sem var nokkrum ár-
um eldri en hún var í hópi rót-
tækra sósíalista sem jafnframt
höfðu tileinkað sér síonism-
ann — drauminn um þjóðar-
heimili gyðinga. Golda lýsir
því á magnaðan hátt þegar
fundir voru haldnir heima hjá
henni og móðir hennar grét
af ótta við að dóttirin væri að
kalla handtökur og ofsóknir
yfir fjölskylduna, því hvers
konar pólitísk starfsemi sem
beindist gegn keisaraveldinu
var bönnuð. Ung að aldri flutti
Golda til Bandaríkjanna en
faðir hennar hafði flutt þang-
að nokkrum árum á undan
fjölskyldu sinni til að verða
ríkúr (það tókst honum
aldrei).
í Milwaukee átti Golda sín
unglingsár og þar kemur að
því sem ég varpaði fram í
upphafi um karakter forystu-
kvenna. Golda var ekki gömul
þegar hún fór að halda ræð-
ur. Tíu ára gömul stóð hún
fyrir sjóðsstofnun í skólanum
til að hjálpa fátækum börnum
að eignast skólabækur og
unglingur að aldri var hún far-
in að halda ræður í þágu gyð-
inga og verkafólks. Hún
strauk að heiman til að geta
haldiö áfram í skóla, en for-
eldrum hennar fannst engin
þörf á því að hún lærði neitt. í
útlegðinni kynntist hún hópi
sósíalista og hugsjónamanna
og þeim manni sem hún síð-
ar giftist og átti með tvö börn.
Það hjónaband þoldi ekki
starf hennar og frama og ekki
heldur þau harðindi sem lífið í
Palestínu bauð upp á.
Eftir fyrri heimsstyrjöldina
samþykktu stórveldin að gyð-
ingar mættu flytja til Palestínu
og átti svæðið að vera undir
vernd Breta. Þá þegar hafði
fjöldi gyðinga flutt þangað, en
upp úr 1920 fóru þeir að
streyma þangað. í þeim hópi
var Golda Meir, og maður
hennar og síðar kom öll
hennar fjölskylda að undan-
skilinni yngstu systurinni.
Mestur hluti ævisögunnar
segir frá landnáminu, átökun-
um við arabana og þá tilraun
sem verið var að gera þarna
á svæðinu. Það er sennilega
fæstum kunnugt að í Palest-
ínu var reynt að skapa sósíal-
ískt samfélag, fyrirmyndarrík-
ið, þar sem allir bjuggu við
svipuð kjör, allir nutu fyllstu
réttinda o.s.frv. Til dæmis
segir Golda frá því að þegar
hún vann fyrir verkalýðshreyf-
inguna og var eins konar
framkvæmdastjóri hennar,
fékk hún sömu laun og hús-
vörðurinn og þótti öllum eðli-
legt. Enn er að finna í ísrael
ýmsar leifar þessa sósíal-
isma, en hann drukknaði í
styrjöldum og hernaðar-
ástandi eins og víðar. Það
voru nefnilega sósíalistar sem
fluttu til Palestínu umfram
aðra hópa og verkalýðshreyf-
ingin og síðar flokkur hennar
Verkamannaflokkurinn voru
allsráðandi fram undir 1970. Á
síðustu árum hafa önnur öfl
verið að ná yfirhöndinni og
hvers konar bókstafstrúar-
menn að eflast.
Eins og vænta má er saga
Goldu ein allsherjar vörn fyrir
gyðinga og ríki þeirra ísrael.
Hún harmar mjög þá miklu
harðneskju sem Bretar sýndu
gyðingum á árunum fyrir og
eftir síðari heimsstyrjöldina,
eða þar til Ísraelsríki var
stofnað. Meira umburðarlyndi
af hálfu Breta og skilningur á
málstað gyðinga hefði bjarg-
að mörgum mannslífum,
bæði frá því að lenda í gas-
klefunum og frá því að vesl-
ast upp í flóttamannabúðum
eftir stríð. Hún lýsir vel póli-
tískum átökum og óttanum
við árásir sem stöðugt vofðu
(og vofa enn) yfir íbúum
ísrael. Hún ver sitt ríki og
skammar andstæðinga ísrael,
en horfir aðeins á málin frá
sínum sjónarhóli og nefnir
ekki þær skýringar sem aug-
Ijósar eru á hinum langvinnu
deilum í Palestínu, olíuna og
trúarbrögðin ásamt ósveigjan-
leika araba og gyðinga (hún
reynir reyndar að afsanna hið
síðastnefnda).
Golda fléttar saman sögu
Palestínu og ísrael og svo
sína eigin sögu. Saga hennar
sjálfrar er saga um konu sem
fórnar hjónabandi, býr við
stöðugt samviskubit vegna
barnanna sinna, en lætur
hugsjónirnar og löngunina til
að láta gott af sér leiða ráða
för. Hægt og bítandi fetar hún
stíginn upp á við og hefur
greinilega notið mikils trausts
samherja sinna. Þegar for-
sætisráðherrann Levi Eshkol
féll skyndilega frá 1969 var
Golda eina manneskjan sem
Verkamannaflokkurinn gat
sameinast um, enda miklar
deilur innan hans.
í stuttu máli sagt lýsir ævi-
saga Goldu Meir merkilegri
konu, sem lifði einstaka tíma
og fjölbreytta. Það er mikill
sársauki i þessari bók, en líka
mikill sannfæringarkraftur.
Það mætti segja mér að fátt
hafi aukið eins skilning fólks
á málstað ísraelsmanna og
ævisaga Goldu. Hún hjálpar
verulega upp á skilning á því
ástandi sem ríkir í landinu
helga og þar um kring. Saga
Goldu gefur okkur vísbend-
ingu um að það þurfi konur
með sterk bein, mikla sann-
færingu og viljastyrk til að
komast þangað sem Golda
komst. Það er þó skemmtilegt
að nefna, að hún leyfði sér
að gráta á viðkvæmum
augnablikum, jafnvel á ríkis-
stjórnarfundum!
Bókin er mjög læsileg í
þýðingu Bryndísar, en því
miður allt of illa prófarkalesin
og á nokkrum stöðum um
hreinar málvillur að ræða.
Það er leitt því ævisaga
Goldu Meir er virkilega þess
virði að vera lesin.
Kristín Ástgeirsdóttir.
46