Freyr - 01.03.2000, Síða 23

/
Avarp formanns BI
Ara Teitssonar við setningu
búnaðarþings 2000
að ár sem nú líður er að því
leyti sérstakt að það er í senn
ár aldamóta og árþúsunda-
skipta. Slík tímamót gefa tilefni til
hugleiðinga jafnt um fortíð, nútíð
og framtíð.
Heimildir segja okkur að í
landbúnaði hafi skipst á skin
og skúrir á liðnu árþúsundi.
Finna má frásagnir af
ríkulegum nægtabrunnum
landsins þar sem smjör draup
af hverju strái, og jafnvel
þreifst blómleg akuryrkja.
Sagnir eru þó fleiri um hið
gagnstæða og ber þar e.t.v.
hæst frásagnir af harðindum á
18. öld þar sem saman fór
köld veðrátta og eldvirkni.
Þannig virðast náttúruöflin
hafa ráðið mestu um
búsetuskilyrði, annars vegar
breytilegt hitafar, þar sem
hafísinn, landsins fomi fjandi,
var glöggur mælikvarði og
hins vegar eldvirkni með
öskufalli, hraunrennsli og
eitruðum lofttegundum, sem
varð fólki og fénaði beint og
óbeint að fjörtjóni.
Þótt búskaparhættir hafi
breyst er hefðbundinn
landbúnaður sem fyrr háður
veðri og vindum og þær ár-
ferðissveiflur, sem sagan greinir
frá, hefðu enn í dag mikil áhrif á
landbúnaðinn.
I ljósi þessa hljótum við að taka
þátt í umræðu um það hvemig
draga má úr hættu á loftslagsbreyt-
ingum af manna völdum og þurfum
einnig að leggja okkar af mörkum í
fyrirbyggjandi aðgerðum.
Við emm smá og veikburða í
glímunni við veðurfarið en þó enn
smærri andspænis náttúmöflunum
þegar jarðeldar em uppi eins og
gjaman segir í sögu liðins árþús-
unds. Þá var og er enn fátt til vam-
ar.
Annar afgerandi þáttur í landbún-
aði liðins árþúsunds em viðskipta-
hættir, bæði innanlands og ekki síð-
ur við aðrar þjóðir. Þá virtist hagur
landbúnaðar bestur þegar forræði
landsmanna sjálfra var mest í við-
skiptum, en þrengdist með erlendu
valdboði. Það ættum við að hafa
hugfast í umræðum um nánari
tengsl við Evrópusambandið og
einnig í komandi samningum Al-
þjóða viðskiptastofnunarinnar um
búvömviðskipti. Þótt vissulega sé
rætt um að opna viðskiptaumhverf-
ið kennir sagan okkur að í viðskipt-
um ríkja í milli er ekki sjálfgefið að
hagsmunir þeirra smæstu séu
virtir.
Við getum þannig án efa
dregið ýmsar ályktanir af
þúsund ára sögu íslensks
landbúnaðar. Jafn ljóst er að
meiri breytingar hafa orðið í
íslenskum landbúnaði
síðustu 100 ár en á 900 ámm
þar á undan. Breytingar
síðustu áratuga hafa flestar
byggst á tækniþróun og
notkun vísinda í þágu
landbúnaðarins. Meginmark-
miðið hefur verið aukin
afköst og árangurinn raunar
mældur í framleiðniaukningu
og fækkun starfa í
landbúnaði. Þannig voru
mjólkurframleiðendur um
1800 árið 1985 en um 1120
við nýliðin áramót og
framleiðendum sauðfjáraf-
urða hefur fækkað um 35 %
eða nálægt 1200 á sama
tímabili. Búum, sem
framleiða svínakjöt, kjúkl-
inga eða egg, hefur þó
fækkað hlutfallslega enn
hraðar.
Náðst hefur að lækka fram-
leiðslukostnað flestra búvara svo að
neytandinn ver nú nálægt 15% af
ráðstöfunartekjum sínum til kaupa
á matvöm í stað 25% um 1960.
Tekjur bænda hafa ekki aukist að
sama skapi og raunar lækkað á síð-
asta áratug í samanburði við laun
annarra þjóðfélagsþegna. Vinnu-
umhverfí bænda hefur hins vegar
Ari Teitsson, formaður Bœndasamtaka íslands.
FREYR 2/2000 - 23