Félagsbréf - 01.12.1958, Blaðsíða 60

58
FELAGSBREF
fyrir höfundinn. Einhvern veginn finnst
mér líka sem hann sc ekki sem ánægð-
astur sjálfur með þessa lausn, því að
frásögnin losnar öll í reipunum, þegar
sagan á að ná hámarki sínu: lokaátök-
unum við tengdamóðurina.
Ekki þarf að lesa margar blaðsíður í
bókinni til að sjá, að þessi höfundur
hefur haldið á penna fyrr. Það er ekki
byrjendabragur á frásagnarhættinum,
hann er lipur og skeinmtilegur. Engum
þarf að leiðast undir frásögn Guðmund-
ar Böðvarssonar.
Þó er það einkum tvennt, sein orkar
tvímælis í stíl og frásagnarhætti. Sagan
er, nær því öll, sögð með glaðklakka-
legum liæðnishrag, sem nálgast glanna-
skap með köflum. Þetta á ekki nærri
því alltaf við, eklci sízt vegna þess, að
sagan er sögð í fyrstu persónu. Margir
þeir atburðir, sem sögumaður segir frá,
hljóta að snerta hann svo djúpt og átak-
anlega, að liann getur varla sagt frá
þeim glottandi, til þess cr liann greini-
lega of mikill tilfinningamaður. Honum
getur þá varla verið hlátur í liug, enda
þótt liann eigi að vera geðsjúklingur.
En víða er þessi frásagnaraðferð Guð-
mundar afhurða skemmtileg og hnittin.
Þá gætir allvíða töluverðrar tilgerðar
í stíl, og það fer illa höfundi eins og
Guðmundi, sem er manna látlausastur
í Ijóði og dagfari. Ber þar inest á óvið-
kunnanlegri og óeðlilegri notkun áhend-
ingarfornafna. Dæmi: „En í sama bili
víkur sér að mér kona sköruleg, sú er
vakna kunni sneinmendis ...“ (Bls. 44);
... „var þá líkast sem henni liryti það
liagl uf hvörmum sem frægast er“ (18).
Slík dæmi eru mýinörg í bókinni. Til-
hreytingarlítil og tilgerðarleg er lika of-
notkun eftirfarandi orðaraðar nafnorða
og lýsingarorða: „... í augum hennar
blám“ (30), „... língresið smátt, punt-
urinn hlár eða fífillinn prúði“ (40); ...
„dót okkar lítið“ (99); „... inn í ham-
arinn blá“ (142). Þetta kann nú að þykja
smásmuguleg sparðatínsla, og satt er
það, að slíkir smáágallar spilla á engan
hátt innihaldi skáldverksins. En þeir
spilla listrænu útliti þess, rétt eins og
fáein ófimleg nálspor spilla áferð fallega
útsaumaðs dúks. Enda er þarna greini-
lega um ásetningssyndir að ræða, sem
auðvelt er að uppræta, smátilgerð, sem
auðgert er að venja sig af.
Höfundur hefur valið smáþorpið sem
umgerð sögu sinnar og lýsir hann því
að mörgu leyti vel. Þó er eins og hann
njóti sín bezt þegar liann er koininn upp
í sveitina fyrir ofan, út í frjálsa nátt-
úruna. Við þekkjum skáldið úr Hvítár-
síðunni í þessum línum: „Þarna er gam-
alt liraun undir og kaldavermsl hingað
og þangað í mónum, lítil, hlá augu, með
gulum dýjamosa í kring ... Því þegar
bláherjalyngið er orðið rautt, seinni
hluta sumars og marglit fölnun hefur
slegið lauf kjarrhríslunnar “ (9).
Af persónulýsinguin leggur höfundur
auðvitað mcsta rækt við sögumanninn,
málarann. Sagan er skrifuð til að lýsa
tilfinningum og sálarlífi þessa einmana
og misskilda listamannsefnis, sem gerir
sér varla ljósa listamannsköllun sína og
berst vonlausri baráttu við strítt og
ófrjótt umliverfi og cfann í eigin sál.
Sú lýsing er eftirminnileg og það er
fengur að henni í bókmenntum vorum.
Um aðrar persónur skeytir höf. minna,
jafnvel um sjálfa læknisfrúna, tröllkon-
una miklu, tæki og vopn illra örlaga.
Hún minnir líka ekki lítið á frænku
sína, Rauðsmýrarinaddömuna.
Sagt er, að Vilhjálmur skáld frá Ská-
holti hafi einu sinni sagt við þekktan