Málfríður - 15.03.2006, Blaðsíða 6

 MÁLFRÍÐUR
Hinn vísindalegi og kennslufræðilegi grunnur
Evrópsku tungumálamöppunnar tengist fyrrnefndri
rammaáætlunin og er hún órjúfanlega tengd henni.
Tungumálamappan er því ekki tískubóla heldur er
hún byggð upp á margra ára þróunarstarfi helstu
sérfræðinga innan og utan Evrópu. Kappkostað
hefur verið að nýta nýjustu rannsóknir um nám og
kennslu í þessu starfi og náin samvinna hefur verið
við fjölda skóla og kennara víðsvegar um Evrópu.
ETM er kennslufræðilegt tæki sem byggt er á rann­
sóknum um nám og kennslu sem miðar að sem
skilvirkustu tungumálanámi.
Með ETM er ekki bara verið að leggja áherslu
á málfærni (linguistic skills), áhersla er ekki síður
lögð á að efla gagnkvæma þekkingu og skilning á
menningu þeirra þjóða sem málin tala. Lykilorðið
er ekki lengur bara fjöltyngi heldur einnig fjölmenn­
ing.
Notkun ETM möppunar stuðlar að því að gera
nemendur að ábyrgari og meðvitaðri tungumála­
nemum og tengir saman mál og menningu. Mesta
breytingin við að taka upp EMT er að horft er
á nám fyrst og fremst frá sjónarhóli nemandans.
Hann gegnir stærra og virkara hlutverki en nem­
endur í tungumálaámi gera samkvæmt hefðbund­
inni kennslu. Það má jafnvel kveða svo fast að
orði segja að með ETM sé í raun verið að þróa
nýtt kenningakerfi (paradigm) í tungumálakennslu
(Kohonen, 2004).
Nýtt kenningakerfi
Þetta nýja kenningakerfi byggist á þremur meg­
instoðum: Nemendasjálfstæði (learner autonomy),
vitund nemandans um hvernig hann lærir (learner
awareness) og menningarnæmi (cultural aware­
ness). Lítum nánar á þessi hugtök.
Nemendasjálfstæði
Með þessu hugtaki er átt við að nemandinn tekur
ábyrgð á eigin framförum og árangri. Námið er
samstarfsverkefni, nemandans, kennarans, foreldr­
anna og samfélagsins. Ekki er litið á tungumálanám
sem þekkingarmiðlun sem fer fram með því að
þekking kennarans yfirfærist á þekkingu nemand­
ans. Þess í stað er nemandinn þjálfaður í gagnrýnni
hugsun um eigið hlutverk sem gerandi í eigin náms­
ferli (Little, 1991). Hann tileinkar sér nýja þekkingu
á forsendum fyrri þekkingar sinnar en ekki kenn­
arans. Námsmat fer fram jafnóðum, markmiðið
er að nemandinn sýni hvernig hann getur notað
tungumálið í raun (authentic assessment).
Með ETM fær nemandinn í hendur verkfæri,
matsramma (sjá viðauka) bæði til að setja sér mark­
mið og til að meta eigin framfarir og meta hvort
hann hefur náð markmiðum sem hann hefur sett
í samráði við kennarann. Um langa hríð hefur
fræðileg umræða um tungumálakennslu snúist um
breytt hlutverk kennarans og kennslubókarinnar
án þess að mikið hafi áunnist í þeim efnum (Hafdís
Ingvarsdóttir, 2004). Það sem er nýtt á ferðinni hér
er að með EMT fá kennarar og nemendur loks í
hendur tæki og umgjörð sem hjálpar þeim til að
koma til móts við þær hugmyndir.
Að þekkja eigin aðferðir
Metaþekking (meta­cognitive strategies), þ.e. að
vera sér meðvitaður um hvernig maður lærir, er
mikilvæg þar sem slík þekking gefur nemandanum
tækifæri til að hafa yfirlit yfir, fylgjast með og beina
eigin námsferli í ákveðnar áttir og tengist hugtak­
inu „hinn sjálfstæði nemandi“ (the autonomous
learner). Metaþekking felur í sér skipulag, eftirlit
og mat nemandans á eigin námi (Vandergrift, 1999).
Einfaldasta skilgreiningin á hugtakinu námsaðferðir
er: að þær séu leiðir sem málnotandinn notar til að skilja
texta, skrifaðan eða talaðan og til að tjá sig í töluðu og
rituðu máli auk minnisaðferða (Hafdís Ingvarsdóttir,
í útgáfu). Rannsóknir benda til að nemendum sem
hafa lítið sjálfstraust gagnvart tungumálanámi eða
litla námshvöt, oft fer þetta saman, hugkvæmist
sjaldnast að beita slíkum aðferðum, séu fastir í fáum
eða jafnvel bara einni aðferð (O’Malley og Chamot,
1990; Oxford, 1990).
Í EMT er lögð áhersla á að hjálpa nemandanum að
íhuga eigin hugsun, skilja hvernig hann ber sig að
þegar hann er að læra eitthvað nýtt og um leið fjölga
þeim námsaðferðum sem hann notar. Ígrundun er
því eitt af þeim hugtökum sem lögð er áhersla á
í Evrópsku tungumálamöppunni. Að nemandinn
ígrundi eigið nám hvernig hann fór að því að læra
tiltekna þætti og hvernig til tókst.
Menningarnæmi
Eitt höfuðmarkmið ETM er að efla skilning milli
þjóða og landa. Kaikkonen (2001) notar myndlík­
inguna „menningarskel“ og heldur því fram að
tungumálaneminn sé lokaður inni í menningarskel
móðurmálsins og mikilvægur hluti tungumála­
náms sé að hjálpa nemandanum að vaxa út úr skel
móðurmálsins og menningar þess svo hann átti
sig á mikilvægi margbreytileikans og þroski með
sér næmi fyrir menningu annarra en um leið eigin
menningu og sérstöðu hennar. Í ferilskránni í ETM
möppunni eru gátlistar sem ætlað er að þjóna þessu
hlutverki þ.e. beina sjónum bæði að eigin menn­
ingu og kynnum nemandans af menningu annarra.