Málfríður - 15.03.2006, Blaðsíða 7

MÁLFRÍÐUR 
Þar telur allt, kynni af erlendum ferðamönnum á
Íslandi, frí erlendis, kvikmyndir, tónlist o.s.frv.
ETM og kennarinn
Til að nýta ETM í kennslu þurfa kennarar að læra
að hugsa um kennslu á annan hátt en hefðin hefur
boðið. Notkun ETM kallar á önnur vinnubrögð
en þeir hafa vanist bæði sem nemendur og kenn­
arar. Aukið sjálfstæði skóla með eigin skólanámskrá
skapar kennurum svigrúm í kerfinu til slíkra vinnu­
bragða. Í ETM er áherslan færð frá kennaranum
og kennslu á nemandann og nám. Kennarinn gegnir
áfram afar mikilvægu en breyttu hlutverki. Það er
hann sem þarf að kenna nemendum ný vinnubrögð
og selja þeim hugmyndina að þessum nýju vinnu­
aðferðum. Reynslan í Evrópu sýnir að það er hægt
og hún kennir okkur líka hvað þarf til. Notkun
möppunnar fer ekki í bága við núgildandi aðalnám­
skrá og þar er ekki breyting á í þeim drögum sem
liggja fyrir að endurskoðaðri námskrá. Þvert á móti
styðja þau drög við þær hugmyndir um tungumála­
kennslu sem ETM felur í sér.
Þekkt er að breytingar á kennsluháttum eru erfiðar
í framkvæmd og þær taka tíma (Fullan, 1982; 1999).
Til að gera slíkar róttækar breytingar á kennsluhátt­
um eins og hér hefur verði rætt um þurfa kennarar
ekki bara fræðslu, heldur líka tækifæri til ígrund­
unar; að vinna með eigin starfskenningar. Michael
Fullam, einn þekktasti sérfræðingur heims á sviði
skólaþróunar, sagði að breyting á skólastarfi væri
undir því komin hvað kennarar hugsuðu og gerðu,
svo einfalt væri það (Fullan, 1982). Mikilvægt er því
að kennara sem vilja taka upp kennslu í anda ETM
eigi vísan stuðning stjórnvalda, skólastjórnenda og
foreldra. Til þess að svo megi verða þarf að kynna
þessa hugmyndafræði og framkvæmd hennar vel
fyrir öllum hlutaðeigandi og skapa þarf í skólanum
andrúmsloft sem hvetur til breytingstarfs í þessa
veru.
Kennarar sem hafa verið að tilraunkenna tungu­
mál í anda ETM á Íslandi hafa unnið mikilvægt
brautryðjendastarf við erfiðar aðstæður og takmark­
aðan stuðning. Engu að síður virðist árangur þeirrar
kennslu fyrirheit um að EMT gefi jafn góða raun
á Íslandi eins og annars staðar þar sem hún hefur
verið reynd. En til þess að vel megi takast þarf að
bjóða kennurum og skólum vettvangstengda end­
urmenntun og ráðgjöf.
Íslendingar og tungumálakunnátta
Íslendingar hafa löngum lagt metnað sinn í að
kunna erlend mál og þau hafa skipað veglegan sess
í námskipan grunn­ og framhaldsskóla. Lengi vel
ríkti einhugur um að góð tungumálakunnátta væri
lífsbjörg þjóðar sem talar mál sem svo fáir kunna.
Minnist ég þess að við skólasystur gáfum út bekkj­
arblað á síðasta ári í menntaskóla sem var skrifað á
sex tungumálum. Ekki er ég að leggja slíkt til – en
ég hef þungar áhyggjur af hversu mikið tungumála­
kennslan hefur verið skert og hvernig stendur til
að skerða hana enn frekar. Það er menntapólitískur
viðsnúningur að draga úr tungumálakennslu frek­
ar en orðið er. Ég efa ekki að grunnskólakennarar
verði fullfærir um að tileinka sér þá kunnáttu sem
til þarf til að kenna erlend tungumál, þ.e. þeir sem
ekki búa yfir henni nú þegar, en vegna mismunandi
vitsmunaþroska nemenda í grunn­ og framhalds­
skólum er ekki hægt að flytja kennslu niður í yngri
aldursflokka og setja svo samasemmerki á milli
þar sem heildartíminn hafi ekki verið skertur. Við
bætist að við þá tilhögun mun líða enn lengri tími
frá því að unglingar ljúka formlegu námi í tungu­
málum þar til þeir þurfa að fara að nota þau í námi
og starfi.
Oft verð ég vör við að nemendur vanmeta kunn­
áttu sína í tungumálum. Það tengist hugsanlega
kennsluaðferðum og námsmati sem hefur tíðkast
fram til þessa. ETM möppunni er ætlað að aðstoða
nemendur við að gera sér grein fyrir raunverulegri
kunnáttu sinni og setja sér raunhæf markmið. Einn
kostur hennar er þetta gegnsæi sem fylgir mats­
aðferðum sem einkenna hana.
Besta sóknarfærið til að styrkja stöðu tungumála­
kennslunnar og snúa vörn í sókn er að gera kennsl­
una skilvirkari og gegnsærri svo nemendur megi
skynja að þeir séu að eignast mikilvægt tjáning­
artæki. Notkun Evrópsku tungumálmöppunar gæti
ef vel tekst til hjálpað okkur að ná fyrri einhug um
mikilvægi tungumálakunnáttu fyrir Íslendinga.
Heimildaskrá
CEF (2001) Modern languages, learning teaching, assessment. A common
European framework of reference. Strasbourg: Council of Europe og
Cambridge University Press.
Fullan, M. (1982) The Meaning of Educational Change. Toronto: OISE
Press.
Fullan, M. (1999) Change Forces. The Sequel. Falmer Press.
Hafdís Ingvarsdóttir (í útgáfu) Námsaðferðir: Leiðir til árangursríkara
tungumálanáms. Mál málanna (Ritstj. Auður Hauksdóttir og Birna
Arnbjörnsdóttir).
Hafdís Ingvarsdóttir (2004) „Ef það er eitthvað sem þeim þykir áhuga­
vert.“ Enskukennsla við upphaf 21. aldar. Í Úlfar Hauksson (Ritstj.)
Rannsóknir í Félagsvísindum V. Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands,
Háskólaútgáfan, bls. 471­482
John. L. Trim (1973) Systems Development in Adult Language Learning.
Council of Europe, Strasbourg, 1973.
J. van Ek, (1975) The Threshold Level. The Threshold Level in a European
Unit/Credit System for Modern Language Learing by Adults. Council for
Cultural Cooperation of the Council of Europe, Strasbourg, 1975.
Kaikkonen, P.(2001) Intercultural learning through foreign language
education.
Í V. Kohonen, R. Jaatinen, P. Kaikkonen og L. Lehtovara (Ritstj.)