Málfríður - 15.03.2006, Blaðsíða 22

 MÁLFRÍÐUR
Sem ég var á gangi í Qassiarsuk, rakst ég á minnis­
merki um landnám í nýjum stíl er kvikfjárrækt og
túnaræktun hófst að nýju á Grænlandi eftir nokk­
urra alda hlé. Ekki man ég hvað fyrsti nýi land­
námsbóndinn hét en af honum var prófil lágmynd á
minnisvarðanum. Þegar sauðfé kom aftur til lands­
ins var það fyrst flutt frá Sveinsstöðum í Þingi,
Austur­Húnavatnssýslu skömmu eftir 1920. Var mér
sagt að á vegum nýlendustjórnarinnar hefðu mörg
af nýbýlunum verið byggð upp á gömlu eyðijörð­
unum, enda hefði þar verið búið að tína grjót úr
jarðveginum á allstórum svæðum.
Eftir að hafa skoðað okkur um í Qassiarsuk sigld­
um við með áætlunarbátnum til Qaqortoq (Juliane­
haab). Var það rúmlega fimm stunda sigling. Þar
tók á móti okkur aðalleiðsögumaður hópsins, hinn
danskmenntaði Inúíti Alibak Hard. Einstaklega ljúf­
ur ungur maður, er hafði frá mörgu að segja. Síðan
komum við okkur fyrir á heimavistum í Lýðháskóla
verkalýðsfélaganna á staðnum. Við fengum urriða
í kvöldmatinn og ýmsar hagnýtar upplýsingar um
staðinn og námskeiðið framundan voru látnar í té.
– Langur, en skemmtilegur dagur að baki.
Laugardagur 23. júlí.
Morgunmatur var reiddur fram milli kl. 8 og 9.
Síðan var farið í skipulagða gönguferð um bæinn
fram að hádegi.
Qaqortoq er allstór landsbyggðarbær á íslenskan
mælikvarða. Grunnatvinnuvegir staðarins virtust
vera rækju­ og skelveiðar, vinnsla afla og skinna­
verkun og skinnfatagerð. Jafnframt virtist mér
ýmiss konar opinber þjónusta vera fyrirferðarmikil í
bænum: skólar, sjúkrahús og stjórnsýsla fyrir stærra
svæði, svo að nokkuð sé nefnt.
Meginþema göngufararinnar var maður og grjót en
víða á leið okkar gat að líta höggmyndir í kletta eftir
bæjarlistakonuna Age Høegh og fleiri listamenn,
innlenda sem erlenda. Ennfremur heimsóttum við
kirkju þar sem Alibak flutti erindi. Segja má að í
gönguferðinni höfum við verið leidd inn í trú, sögu
og samfélagsaðstæður grænlensku þjóðarinnar. En
meðan á göngunni stóð flugu stórar þyrlur yfir
bæinn með efni í vatnsaflsvirkjun sem Phil og Søn og
Fossvirki voru að reisa alllangt í burtu því að vegum
er vart til að dreifa í strjálum byggðum Grænlands
nema að litlu leyti.
Eftir hádegisverðarhlé hélt skólastjóri Lýðháskól­
ans, Kay Lyberth, fyrirlestur um grænlenska tungu
og þjóðflutninga til landsins. Kom fram í máli hans
að iðulega hefði byggð á Grænlandi liðið undir lok
og síðan komið nýir straumar fólks frá meginlandi
Ameríku. Átti slíkt að hafa gerst nokkru áður en
norrænt fólk byggði suðvesturströnd þess. Kom
þessi vitneskja mér á óvart.
En nú var komið að punktinum yfir i­ið, innblásn­
um fyrirlestri Kurt L. Frederiksens um eigið verk,
skáldsöguna Spor yfir ísinn.
Kurt þessi er magister í norrænum bókmenntum
og cand mag í dönsku og í kvikmyndafræðum. Hann
hefir stundað kennslu við kennaraháskóla, kennara­
skóla og menntaskóla. Auk þess hefir hann gefið
út heimildaskáldsögur um landkönnuði: Kóngurinn
af Thule og Maðurinn í Mongólíu auk ofangreindrar
sögu. Kurt hefir ferðast um sögusvið sagna sinna.
„Spor yfir ísinn“ fjallar um Hinn fræðilega danska
könnunarleiðangur til Grænlands, sem hófst 1902. Auk
þess að vera söguleg heimildaskáldsaga er sagan
þroskasaga þeirra, sem þátt tóku í leiðangrinum.
Hún fjallar um þekktar persónur úr dönsku þjóðlífi
og hvernig samstaðan í hópnum brast andspænis
ógnum norðurhjarans. Þeir hurfu hver í sínu lagi
heim til Danmerkur og tóku aldrei upp þráðinn aftur
en áttu þó flestir eftir að ferðast aftur til Grænlands
á vit nýrra verkefna og ævintýra ellegar til þess að
mæta þar örlögum sínum. – Mikill fengur væri að
því að saga þessi yrði þýdd á íslensku.
Það var mér afar kærkomið að geta lagt mig stund­
arkorn eftir alla þessa löngu samanþjöppuðu dag­
skrá, glósuskrif og setur á misþægilegum stólum.
Síðan að geta rölt svolítið um bæinn og tekið fólk
tali. Voru heimamenn einkar þægilegir í viðræðu
en sárt þótti mér að sjá drukkið fólk um miðjan dag
við bæjarblokkirnar nálægt Lýðháskólanum. Þessa
frjálsu stund kynntist ég einnig dönskukennara frá
Borgundarhólmi, Ivar Lærkesen, sem sagði mér und­
an og ofan af því sem er að gerast í dönskukennsl­
unni í Danmörku og í dönskum bókmenntum.
Eftir kvöldmatinn flutti Georg Nygaard, sem er
sérfræðingur í Inúítum norðurhjarans, stutt erindi.
Gamall Inúíti frá Norðvestur­Grænlandi sýndi
trommudans að hætti sveitunga sinna; en blandaður
kór úr bænum söng og dansaði grænlenska þjóð­
dansa. – Löng en skemmtileg dagskrá tæmd.
Sunnudagur 24. júlí.
Morgunverður var borinn fram milli klukkan sjö og
átta. Síðan var hópnum skipt í þrennt. Minn hópur
sigldi til Hvalseyjar þar sem eru merkilegar kirkju­
rústir frá tímum norrænna manna. Eru útveggir
kirkjunnar enn býsna heillegir. Ennfremur eru þarna
miklar tóftir því að um stórbýli hefir verið að ræða
á grænlenska miðaldavísu. Heimildir eru fyrir brúð­
kaupi á eyjunni 1407 og er það einn síðasti atburður
sem vitað er um að átt hafi sér stað meðal norrænna
Grænlendinga á síðmiðöldum, skjalfestur.