Neytendablaðið - 01.06.2015, Blaðsíða 10

hrein og klár leigumiðlun sem snúist ekki um deilingu
verðmæta heldur tekjuöflun og Uber og aðrar leigubíla-
þjónustur séu bara leyfislaus starfsemi og hafi þannig
lítið með raunverulega deilingu eða samnýtingu verð-
mæta að gera. Það sé í sjálfu sér mjög jákvætt að fólk sé
reiðubúið að deila eigum sínum með öðrum en gera þurfi
skýran greinarmun á raunverulegu „deilihagkerfi“ og
gróðastarfsemi.
Eru stjórnvöld með á nótunum?
Þó deila megi um hvort síður á borð við Airbnb og Uber
séu í raun deilihagkerfissíður er það væntanlega óum-
deilt að lög og reglur taka lítið tillit til slíkrar starfsemi.
Það þarf ekki leyfi til að bjóða nýjum vinum að gista í
sófanum eða bjóða einhverjum far til Akureyrar gegn
þátttöku í bensínkostnaði. Þá er það ekki sölustarfsemi í
atvinnuskyni að selja t.a.m. gamla fjölskyldubílinn eða
sófann á Bland eða Facebook. Ef maður selur hins vegar
tíu bíla og kaupir jafnvel sófa erlendis frá eða af vinum
og vandamönnum í þeim tilgangi að selja á samfélags-
miðlum er orðið um atvinnustarfsemi að ræða. Slík sala
er þá skattskyld og jafnframt gilda lög um neytendakaup
(sem veita kaupanda ríkari rétt en ella), en ekki lausa-
fjárkaup, um viðskiptin. Þá þarf vissulega tilskilin leyfi til
að reka leigubílastöð. Oft geta mörkin verið óljós og er
það e.t.v. eitthvað sem stjórnvöld þurfa að bregðast við.
Um gististaði, þ.e. þegar gisting er boðin gegn endur-
gjaldi, gilda svo ákveðin lög og og reglur. Jafnvel þó um
sé að ræða gistingu á heimili leigusala, eins og t.a.m. ef
einstök herbergi innan íbúðar eru leigð út, gilda
ákveðnar reglur. Ferli slíkrar leyfisveitingar hefur lengst
af verið nokkuð flókið og óárennilegt en t.a.m. hefur
þurft að afla starfsleyfis, sýna fram á að viðkomandi sé
með virðisaukaskattsnúmer, leggja fram teikningu af
húsnæði o.s.frv., auk þess sem umsóknin er svo send til
umsagnar ýmissa aðila, eins og slökkviliðs og lögreglu.
Gera má ráð fyrir að margir þeirra sem leigja út gistirými
á samfélagsmiðlum og sérstökum deilisíðum hafi ekki
tilskilin leyfi til slíkrar starfsemi. Þó er ljóst að slík starf-
semi er komin til að vera, en þess má geta að á árunum
2005-2013 fjórtánfaldaðist fjöldi gistinátta ferðamanna í
íbúðarhúsnæði meðan fjöldi gistinátta á hótelum tvö-
fald aðist. Það vekur þó ákveðinn ugg að um leyfis- og
eftirlitslausa starfsemi geti verið að ræða sem uppfyllir
jafnvel ekki öryggiskröfur, auk þess sem gera má ráð
fyrir að skatttekjur vegna slíkrar leigu skili sér ekki að
fullu. Þegar þetta er skrifað er raunar til meðferðar
Alþingis lagafrumvarp sem miða á að því að einfalda lög
og reglur þegar um heimagistingu er að ræða og standa
því vonir til að eftirleiðis verði fólki kleift að stunda slíka
starfsemi á löglegan en einfaldan hátt.
Hvað er framundan?
Möguleikarnir til deilingar verðmæta eru í raun óþrjót-
andi. Nýverið hafa t.a.m. komið fram skemmtilegar
hugmyndir frá hópnum Lókal Glóbal, sem tók þátt í
verkefninu „Hæg breytileg átt“, sem var samstarfs-
verkefni fjölmargra aðila, m.a. Reykjavíkurborgar,
velferðarráðuneytisins, Listaháskóla Íslands og Sam-
taka iðnaðarins. Til dæmis er velt upp hugmyndum um
samnýtingu íbúðarrýmis, þannig að íbúð geti verið
tveggja herbergja eina vikuna en fimm herbergja þá
næstu ‒ nágrannarnir skiptast þá einfaldlega á um að
nýta þessi þrjú aukaherbergi eftir því hvort um
Á Facebook má finna ýmsa hópa sem stuðla að sam-
nýtingu verðmæta. Þar má t.a.m. finna hópsíðuna
„litli hjálparinn“, þar sem fólk býður fram, eða óskar
eftir, greiða af einhverju tagi. Þar er einnig að finna
fjölmargar „gefins“ síður, auk sölusíðna, þar sem fólk
getur gefið eða selt hluti sem það hefur ekki lengur
þörf fyrir. Um verslun á Facebook var ítarlega fjallað
í 4. tbl. Neytendablaðsins 2012, en mikill munur er á
því hvort um sölu einstakra hluta er að ræða og því
að salan sé stunduð í atvinnuskyni og viðkomandi
seljandi hefur jafnvel umtalsverðar tekjur af.
NEYTENDABLAÐIÐ // JÚNÍ 2015 // DEILIhAgkErfIÐ10