Ægir - 01.04.2002, Blaðsíða 50

50
Állinn líkist helst snák í lögun, langur, mjór og sívalur með fremur
langan haus. Kjafturinn er lítill með smáum en hvössum tönnum.
Á trjónunni opnast nasaholur í stuttum pípum og neðri skolturinn
nær fram fyrir þann efri. Bakuggi og gotraufaruggi eru samvaxnir
aftast á stirtlu en engin sporðblaðka er sjáanleg. Bakuggi er mjög
langur, byrjar aftan við eyruggana og gotraufarugginn byrjar við
gotraufina sem er undir miðjum álnum. Eyruggar eru á hliðum
fisksins aftan við haus. Hreistrið er smátt, hulið í roðinu og mynd-
ast ekki fyrr en á 3.-4. ári. Roðið hefur sérstakt slímlag sem gerir
hann sleipann en ver álinn einnig fyrir því að þorna upp þar sem
hann ferðast oft á þurru landi þegar hann fer milli vatna. Fullorð-
inn áll er dökkur á hliðum og silfurlitur á kvið en yngri álar eru
grænleitir og hvítir á kvið. Fullvaxinn áll verður um 1 metri á
lengd og um 4 kg á þyngd en hrygnurnar þó stærri. Stærsti áll sem
veiðst hefur hér á landi mældist 130 cm og vó 6,5 kg.
Állinn lifir í Evrópu allt frá Hvítahafi til Miðjarðarhafs og austur
til landanna við Svartahaf. Hann lifir í ám og vötnum í öllum lönd-
um Mið-Asíu og Norður-Afríku sem liggja að Miðjarðarhafi. Hann
er við norðvesturströnd Afríku suður til Dakar í Senegal. Einnig er
hann við Ísland og Færeyjar.
Í Norður-Ameríku og á Grænlandi lifir áll sem líkist þeim sem
finnst í Evrópu en hefur verið talinn annarrar tegundar og felst sá
munur í fjölda hryggjarliða. Állinn á Íslandi hefur nokkra sérstöðu
þar sem hann hefur að jafnaði færri hryggjarliði en állin í Evrópu
og gæti því verið um blending milli ameríska álsins og þess evr-
ópska. Hann er víða í fersku vatni hér á landi, algengur í mýrar-
fláka og grunnum tjörnum. Einnig er hann í sjávarlónum, volgum
lækjum og laugum. Hann finnst einkum á Suður- og Vesturlandi
og á vestanverðu Norðurlandi.
Ekki hefur verið hægt að staðsetja hrygningarstöðvar álsins en
líklegt þykir að hann hrygni í Þanghafinu, austur af strönd Flórida
og þaðan reki lirfurnar með straumnum norður og austur á bóginn
í átt til uppeldisstöðva sinna í Evrópu. Lirfan er 4-5 mm þegar hún
klekst út og finnast þær í hafinu allt árið en rekið frá hrygningar-
svæðinu tekur um eitt ár og vaxa þær á þeim tíma í 7-8 cm lengd.
Þegar lirfurnar nálgast land breytast þær og fara að líkjast foreldr-
um sínum. Þær eru glærar til að byrja með og nefnast glerálar og
eru þeir botnlægir. Glerálar fara að ganga upp í ferskvatn og breyta
smátt og smátt um lit, verða brúnir og gulir. Í ferskvatninu lifir ál-
linn í allnokkur ár áður en hann verður kynþroska eða um 5-10 ára
gamall og er þá orðinn 30-50 cm langur og dökknar liturinn enn
meir. Þá gengur hann til sjávar á ný og er ferðinni heitið til hrygn-
ingarstöðvanna.
Fæða álsins er mest ýmiss konar botndýr, ormar, sniglar, krabba-
dýr og skordýr. Hann étur einnig hrogn og hornsíli og seiði ann-
arra fiska.
Á síðustu árum hefur állinn lítið verið veiddur hér á landi, mest
af honum fæst við aðrar fiskveiðar. Fyrr á síðustu öld var hann þó
nokkuð veiddur og nýttur til matar á Suðausturlandi, nýr eða
reyktur og voru gerðar tilraunir með að flytja hann út lifandi eða
reyktan. Í Evrópu er mikil eftirspurn efti ál og er hann víða í eldis-
stöðvum, til dæmis á Ítalíu og í Frakklandi.
Anguilla anguilla
Áll
F R Ó Ð L E I K U R O G S K E M M T U N
K R O S S G Á TA N