Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Síða 3

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR • 25. ÁRG. • 1964
2
• HEFTI • JÚLÍ
Staða bókmennta og lista
á tnttugu ára afmælt lýðveldisms
TT'inhver tók svo til orða urn nýhaldna listahátíð að tilgangur hennar væri að sýna
hvar á vegi íslenzkir listamenn og íslenzkar hstir væru stödd um þessar mundir, til
glöggvunar bæði fyrir almenning og þó ekki síður fyrir listamenn sjálfa.
Það kann að vera að einhverjum sé staða íslenzkra lista ljósari nú að þessari hátíð
lokinni en á undan henni, og þó þykir mér það ólíklegt. Ef til vill hafði undirbúningur
hátíðarinnar verið ófullkomnari en svo að takast mætti að sýna þá mynd sem fyrir
mönnum vakti; ef til vill er yfirleitt ekki hægt að draga hana upp innan ramma neinnar
hátíðar, þar sem staða lista og listamanna hlýtur að sjálfsögðu að koma fram í verðand-
inni, en er tæplega þesskonar hlutur sem negldur verður fastur við ákveðinn púnkt.
Hvað sem því líður þá er hitt víst að enginn kom fram á þessari listahátíð sem gerði
tilraun til að skýra þessa stöðu með berum orðum og skiljanlegum rökum. Það er
kannski þessvegna að mér finnst eftirminnilegust að hátíðinni lokinni sú staðhæfing
sem kom fram á ýmsra varir meðan á henni stóð, — og þó einhvernveginn óvart að því
er virtist, ósjálfrátt og órökstutt, — að bókmenntir væru nú orðnar annars flokks list-
grein1 á íslandi: að minnsta kosti á eftir myndlistinni og jafnvel líka á eftir tónlistinni,
að því er helzt mátti skilja.
Ég sé enga ástæðu til þess að rithöfundar rjúki upp á nef sér þó þessari fullyrðingu
sé hleypt af stokkunum á listahátíð og held fráleitt að hún verði afsönnuð með tölvísi,
eins og einum rithöfundi datt þó í hug. Ég held meira að segja að rithöfundum væri
hollara að gera ráð fyrir því fyrirfram að kenningin hafi við nokkuð að styðjast, jafnvel
þó svo kynni að reynast þegar tímar líða fram, að hún hafi verið fleipur eitt. Að minnsta
kosti er ekki nema sjálfsagt að athuga af gaumgæfni hvað leynast muni að baki hennar.
Fyrst er þá rétt að gæta þess að mjög er vafasamt hvort þeir sem segja að t. d. málara-
list á íslandi um þessar mundir sýni meiri þroska en bókmfcnntirnar, hafi gert nokkra
tilraun til að leggja mælikvarða á raunverulegt gildi (eða, ef svo mætti segja: innra
gildi) þess sem hvor greinin um sig hefur áorkað á undanförnum árum. Það er meira
1 Ég vil reyndar taka það fram að ég kann ekki að meta þá málvenju að hafa orðið
listir sem samheiti um bókmenntir og listir. Ég hef vanizt því að talað væri um bók-
menntir og listir, listamenn og rithöfunda og sé ekki að öðrum en hraðriturum sé ávinn-
ingur í að rugla þessu saman.
8 TMM
113