Tímarit Máls og menningar - 01.07.1964, Blaðsíða 59

Rangsnúin mannúð
pólitíska afstöðu hans vísvitandi og
þá sennilega í því skyni að draga
þennan vinsæla og mörgum kunna
gáfumann, sér til stuðnings og upp-
hefðar, niður í pólitísku myrkvunina,
sem hann hefur sj álfur veriö að pauf-
ast í hin síðari árin. Það læðir inn
þeim grun, sem hetur fer, að Halldóri
finnist vegur sinn dálítið tvísýnn þar
neðra. Þetta minnir mig á þá stoð og
upphefð, er Stefán minn frá Hvítadal
fann forðum daga í félagsskap Hall-
dórs í katólsku myrkvuninni, sem
hann kunni ekki rétt vel við sig í fyrst
framan af, áður en hann náði að laga
sig eftir birtunni, því að sú fram-
vinda er, því miÖur, líka til.
Og við höldum áfram: „Það var
enn eitt í grundvallaratriðum hans að
styðja þann meirihluta sem réði í
verkalýðssamtökum hvers lands.“
Þetta er mikill misskilningur eða mis-
minni eða vituð og Ijót ósannsögli:
Erlendur hafði enga reglu um það að
styðja meiri hluta af því, að hann
væri meiri hluti. Hann talaÖi oft um
spillingu verkalýðshreyfingarinnar í
Bandaríkjunum, keypta og afvega-
leidda af útsendurum auðvaldsins.
Það var langt i frá, að Erlendur
fylgdi slíkum verkalýðsmeirihluta,
sem ekki kunni fótum sínum hetur
forráð í baráttunni fyrir rétti sínum.
Hann vék oft að því efni, hvernig
ætti að koma á sósíalisma. í fyrstu
virtist hann ekki fráhverfur kenningu
Fabíananna ensku, það er að koma
sínum mönnum inn í verkalýðshreyf-
inguna og framkvæma sósíalismann
að fengnum meiri hluta, eftir friösam-
legum leiðum. En síðar hallaöist Er-
lendur að þeirri skoðun, að þjóðfé-
laginu yrði ekki breytt öðruvísi en
með valdbeitingu.
Afstaða hans til lýðræðis og vald-
beitingar kom ljóslega fram í einu
baráttumáli, sem nokkur styr stóð um
hér heima. Hér var hafin hreyfing
innan Alþýðusambandsins að gera
það óháð pólitískum flokkum. Þá
voru jafnaðarmannafélögin hið póli-
tíska afl innan Alþýðusambandsins,
en fólk sem var í öðrum pólitískum
samtökum, til að mynda í kommún-
istaflokknum, hafði engin réttindi í
Sambandinu. Þetta þótti mörgum
ranglátt og ólýðræÖislegt. Þess vegna
var tekin upp barátta fyrir þeirri
breytingu að gera Alþýðusambandið
að hreinu verkalýðssambandi, óháðu
pólitískum flokkum.
Hvernig snerist Erlendur við þess-
um nýskipunaráróðri? Ef hann hefði
farið eftir grundvallaratriðinu, sem
Halldór gerir honum upp í Skálda-
tíma, „að styðja þann meirihluta sem
réði í verkalýÖssamtökum hvers
lands“, þá hefði hann gengið til fylg-
is við nýskipunarhugmyndina, því að
bak við hana stóð meiri hluti íslenzks
verkalýðs, hversu mikils sem sá meiri
hluti var ráðandi. En þetta gerði Er-
lendur ekki. Hann var í raun og veru
með nýskipuninni, en vildi þó við-
169