Dagblaðið Vísir - DV - 11.10.2013, Blaðsíða 42

42 Menning 11.–13. október 2013 Helgarblað
Bráðskemmtilegur
Jeppi í eðalmeðferð
Þ
að þarf ansi frjóa leikhús­
menn til að dusta rykið af
300 ára gömlum gamanleik
og láta hann smellpassa inn
í þjóðfélagsumræðu sam­
tímans. Benedikt Erlingsson tilheyr­
ir tvímælalaust þeim hópi leikhús­
manna, það hefur hann fyrir löngu
sannað og uppsetning hans á Jeppa
á Fjalli er enn ein staðfesting þess að
hann kann til verka í leikhúsinu og
það betur en margir aðrir. Það sem
einkennir góða leikstjóra er hæfileiki
þeirra til að velja með sér rétta sam­
starfsfólkið hverju sinni, raða réttu
fólki á mikilvægustu póstana. Hér
hefur það tekist, ekki aðeins í aðal­
hlutverkið Jeppa, sem leiksýningin
hlýtur að standa og falla með, held­
ur líka í undirstöðuna, nýja þýðingu
á gömlum texta danska höfundarins
Ludwigs Holbergs.
Fyndinn og frumlegur texti
Bragi Valdimar Skúlason var hár­
réttur maður í að koma þessum texta
til okkar í dag og mikið lifandis skelf­
ing hvað það var gaman að heyra
leikarana fara með hann, smjatta
á honum, toga hann og teygja í all­
ar áttir með viðeigandi hreyfing­
um og hljóðum. Textinn var fyndinn
og frumlegur, fullur að nýyrðum
og skemmtilega klúru orðfæri, sem
hæfði einkar vel fyllerískjaftinum á
Jeppa. En svo er ekki verra að fá til
liðs við sig reyndan trúbador, músík­
skáld og orðsins mann til að semja
söngtexta leiksins sem voru margir
og jafnvel fluttir með smá megasar­
bragði á tungunni að minnsta kosti
var hægt að heyra það og finna í
flutningi Ingvars E. Sigurðsson­
ar. Og svo er það Gretar Reynisson,
höfundur leikmyndarinnar, sem
Benedikt hefur unnið áður með,
sælla minninga í Draumleik Strind­
bergs, alveg gjörólíku verki, þar sem
jarðarkúlan snerist um sjálfa sig á
stóra sviði Borgarleikhússins eins og
risahnöttur. Í þetta sinn hefur Gretar
smíðað einhvers konar lottóhjól sem
stendur fast á miðju leiksviðinu um­
flotið haug af flöskulíkum sem Jeppi
hefur sálgað gegnum ævina.
Lífsins ólukkuhjól
Og þetta hjól með allri sinni
margræðu merkingu er meginuppi­
staða leikmyndarinnar og enginn
smágripur. Það verður bókstaflega að
lífsins ólukkuhjóli, þar sem ólánspés­
inn, fyllirafturinn Jeppi, og meðvirka
konan hans, hún Nilla, snúast hring
eftir hring í reglulegum fyllerístúrum
alkóhólismans. Og þótt þeir endi
alltaf með fyllerísdauða og útþurrk­
uðu minni alkans um þann „óraun­
veruleika“ sem hann og allir fíklar
sækjast hvað eftir annað í, eins og
Guðmundi Andra Thorssyni verður
tíðrætt um í ágætri grein í leikskrá, þá
rís Jeppi alltaf upp á ný, Nillu sinni til
mikillar gremju. Ilmur Kristjándótt­
ir leikur þennan aðstandanda alkó­
hólistans eins og hún kynnir sig strax
í upphafi sýningarinnar og er þar
vitnað beint í þá fundi sem margir
aðstandendur alkóhólista sækja
reglulega sér til sáluhjálpar í því
helvíti sem veruleikafirring makans
oftast er. En hún Nilla, ekki frekar
en aðrir aðstandendur, kann engin
ráð við drykkju húsbónda síns, ann­
að en að öskra og berja hann ræki­
lega með „meistaranum“ samblandi
af svipu og kylfu, eina vopninu sem
dugar á hann þegar hann vaknar upp
í timburmönnunum.
Vald og valdaleysi
Sagan af Jeppa á Fjalli er þó ekki að­
eins saga af alkóhólisma, heldur af
svo mörgu öðru sem okkar mann­
lega tilvera fjallar um. Þrátt fyrir allt
gamanið sem hér er nánast sett upp
eins og skemmtiþáttur eða revía þar
sem hljómsveit og söngvarar eru
óaðskiljanlegur hluti af uppfærsl­
unni, liggur annað og meira að baki
öllu gamninu. Með verkinu sem ef
til vill er kennsluleikrit um lýðræði
í aðra röndina, sýnir höfundurinn
fram á hvað geti gerst ef valdastéttin
skiptir um hlutverk við lágstéttina og
ómenntaður og drykkfelldur bónda­
durgur eins og Jeppi flyst upp um
stétt og verður að valdamiklum bar­
ón. Aðalsnilldin í þessu verki er að
láta Jeppa halda þegar hann vaknar
á óðalssetri barónsins eftir enn eitt
fylleríið, að hann hafi aldrei verið
bóndi, að hann hafi bara dreymt það
eða verið svo fullur að hann muni
ekki að hann er aðalsmaður. Með
þessu dramatíska bragði getur höf­
undurinn einmitt velt upp spurn­
ingum um sannleika og lygi, vald
og valdaleysi, kúgun og stétta­
mun. Hvaða áhrif hefur það á hugs­
un, hegðun og tilfinningar þegar
maður eins og Jeppi, auðgast óvænt
og skyndilega og heldur áfram að
drekka?
Eðalmeðferð
Benedikt Erlingsson fullnýtir þessa
meginhugmynd verksins þegar
hann gerir baróninn og þjóna hans,
Eirík og Albert, að einhvers konar
sviðsmeisturum sem halda uppi
fjörinu, það eru þeir sem setja þetta
allt á svið fyrir okkur og Jeppa. Þeir
setja hann í „sviðsetta meðferð“, ekki
endilega til að hann hætti að drekka,
(þótt sú gæti orðið raunin eftir allt
sem hann gengur í gegnum) heldur
meðferð sem á kenna honum að of­
metnaður og hroki kemur þeim í koll
sem ekki á raunverulega innistæðu í
veruleikanum (eða þess vegna hluta­
bréf í sólarlaginu), hvort sem hún er
í formi menntunar, heilsu eða pen­
inga. Tríóið sem tekur Jeppa í þessa
eðalmeðferð samanstóð af þeim
Bergþóri Pálssyni, Bergi Þór Ingólfs­
syni og nýgræðingnum Arnmundi
Ernst Backmann og fóru þeir hrein­
lega á kostum í leik sínum. Þeir taka
á sig ýmis hlutverk, þykjast vera aðr­
ir en þeir eru til að kenna Jeppa sína
lexíu, leika á hann hvað eftir annað
og beita alls kyns brögðum, allt frá
yfir vegaðri kaldhæðni til trúðaleiks
og kynusla.
Dásamlegur samleikur
Bergur Þór og Arnmundur Ernst áttu
dásamlegan samleik sem þjónar,
hjúkrunarkonur og lögspekingar,
beittu röddum sínum og orðfimi
þannig að áhorfendum svelgdist á af
undrun og hlátri. Gerviréttarhöldin
yfir Jeppa eru með því fyndnasta sem
sést hefur í leikhúsi lengi og minnir
mann enn og aftur á að leikarinn og
færni hans er kjarni leikhússins. Það
var líka aðdáunarvert að sjá hvernig
þeim tókst að ráða við margréttaða
músíkina, sem spannaði allt frá rokki
og salsa til kráarsöngva og reynd­
ar flutt í útsetningum sem ýtti undir
þessa sprellfjörugu leikhúsupplifun
og minnti stundum á bresku leik­
hústónlistarmennina í Tiger Lilies.
Það var snjallt að fá Bergþór Pálsson
í hlutverk barónsins sem stjórnar
meðferðinni á Jeppa með aristókrat­
ískum töktum eins og sannur Master
of Ceremonies og hann var auðvitað
ómissandi í söngnúmerum sýningar­
innar. Ef eitthvað var, hefði kannski
mátt fækka þeim og þá helst fram­
an af, því þau slitu þráðinn óþarflega
oft í sundur og hægðu á tempói sem
þessi sýning þarf á að halda.
Tilfinningaskali alkans
Þær eru margar stjörnurnar sem
skína í þessari sýningu, en aðalstjarn­
an er þó Ingvar E. Sigurðsson sem
með ótrúlegri fimi, jafnt líkamlegri
sem raddlegri, tekst að skapa og sýna
okkur vesalings Jeppa, þennan dóma­
dags alka, sem öskrar, hlær og grætur
af sjálfsvorkunn og sjálfsréttlætingu,
þræðir sig lúbarinn og kjökrandi úr
þynnkunni yfir í fullan mann, stig af
stigi. Þegar hann vaknar upp í hvítu og
hreinu rúmi barónsins og hefur loks­
ins áttað sig á að hann er ekki kom­
inn til himna dauður og fer að trúa
því sjálfur að hann sé ekki fyllibyttan
Jeppi, eykst gervisjálfstraustið með
hverjum eðaldrykknum sem þjóna­
teymið réttir honum í takt við rudda­
skapinn og vaxandi kvensemi þar til
hann deyr áfengisdauða í konu klofi.
Allt þetta hafði leikarinn góði á valdi
sínu og sýndi okkur allan tilfinninga­
skala alkans af list sem einkennir
einungis þá sem hefur tekist að sam­
eina hæfileika sína og reynslu með
ríku framlagi til sviðslistanna. Ekki
spillti fyrir ánægjunni að sjá Ingvar
spila á nikku eins og hann hefði aldrei
gert neitt annað. Jeppi á Fjalli er bráð­
skemmtileg leiksýning þar sem leik­
stjórinn hefur haldið vel utan um alla
þræði og fengið það besta bæði út úr
Holberg og leikhóp og öllum aðstand­
endum. Borgarleikhúsið á hrós skilið
fyrir þessa sýningu og efnismikil leik­
skráin var til mikils sóma.n
Jeppi á Fjalli
Höfundur: Ludvig Holberg
Leikstjóri: Benedikt Erlingsson
Þýðing: Bragi Valdimar Skúlason
Tónlist og textar: Megas og Bragi Valdimar
Skúlason
Sviðsmynd: Gretar Reynisson
Búningar: Agnieszka Baranowska
Leikgervi: Árdís Bjarnþórsdóttir
Lýsing: Björn Bergsteinn Guðmundsson
Tónlistarstjórn: Stefán Már Magnússon
Hljóð: Gunnar Sigurbjörnsson
Leikarar og tónlistarmenn: Ingvar E. Sigurðs-
son, Bergur Þór Ingólfsson, Ilmur Kristjánsdótt-
ir, Bergþór Pálsson, Arnar Dan Kristjánsson,
Arnmundur Ernst B.
Leiklist
Hlín Agnarsdóttir
Aðalstjarnan Þær eru margar stjörnurnar. Aðalstjarnan er Ingvar E. Sigurðsson sem með ótrúlegri fimi, jafnt líkamlegri sem raddlegri,
tekst að skapa og sýna okkur vesalings Jeppa, þennan dómadags alka, sem öskrar, hlær og grætur af sjálfsvorkunn og sjálfsréttlætingu,
þræðir sig lúbarinn og kjökrandi úr þynnkunni yfir í fullan mann, stig af stigi. MynD GríMur BjArnASon„Borgarleikhúsið
á hrós skilið fyr-
ir þessa sýningu og efn-
ismikil leikskráin var til
mikils sóma.
At the Gates
á Eistnaflugi
Tónlistarhátíðin Eistnaflug fagnar
10 ára afmæli sínu næsta sumar
en hátíðin hefur vaxið með
hverju árinu og sannað sig sem
einn af lykilviðburðunum í ís­
lensku tónlistarlífi.
Hátíðin fer fram í Neskaup­
stað dagana 10.–12. júlí 2014 og
er markmið hennar að bjóða
ferska og fjölbreytta dagskrá
rokktónlistar sem spannar allt
frá indírokki yfir í þungan metal.
Áhersla er lögð á að kynna það
besta í íslensku rokki hverju sinni
í bland við áhugaverðar erlend­
ar sveitir.
Aðstandendur hátíðarinnar
hafa þegar hafið undirbúning
Eistnaflugs 2014 og hafa stað­
fest fyrstu átta hljómsveitir há­
tíðarinnar. Meðal hljómsveita
eru sænska hljómsveitin At
the Gates og svissneska sveitin
Zatokrev sem eru stór númer í
þungarokkinu á heimsvísu. Þá
hafa jafnframt íslensku sveitirnar
Sólstafir, Skálmöld, HAM, Brain
Police, The Vintage Caravan,
Momentum, Dimma og Gone
Postal verið staðfestar.
Eistnaflug hefur virkað sem
stökkpallur fyrir þær íslensku
hljómsveitir sem þar koma
fram. Nýlega fengu The Vintage
Caravan og Momentum boð um
að spila á virtri tónlistarhátíð,
Roadburn í Hollandi, í apríl á
næsta ári. The Vintage Caravan
gerði gott betur en það þegar
hljómsveitin skrifaði undir plötu­
samning við útgáfufyrirtækið
Nuclear Blast á dögunum.
„Kleinuhringja-
vetrarbraut“
Myndlistarkonan Anna Hrund
Másdóttir opnar sýninguna Don­
ut Galaxy í Listamönnum galleríi
á Skúlagötu á morgun. Sýningin
verður opnuð klukkan 17.00.
Anna Hrund hefur skemmti­
legan bakgrunn, lærði stærð­
fræði og myndlist á Íslandi, þessi
fög segir hún eiga það sameig­
inlegt að þau snúast bæði um
sannleikann og Anna Hrund
gerir það að verkefni sínu að
skilgreina hann og setja fram á
skiljanlegan hátt. Hún starfar
sem myndlistarmaður en kenn­
ir stærðfræði ásamt því að reka
Kling & Bang gallerí. Nýlega
sýndi hún þar ný verk ásamt
Hildigunni Birgisdóttur í sýn­
ingu þeirra Nacho Cheese og
framundan er viku viðvera í
MoMA PS1 Colony með Ragnari
Helga Ólafssyni, Ingibjörgu Sig­
urjónsdóttur og Magnúsi Sig­
urðssyni.