Dagblaðið Vísir - DV - 11.10.2013, Blaðsíða 44

44 Lífsstíll 11.–13. október 2013 Helgarblað
n Bakteríur, veirur og sníkjudýr geta valdið usla n Hægt að fá heilabólgu eftir flugnastungu
Í
slendingar ferðast víða erlendis
þar sem þeir geta smitast af ýms-
um bakteríum og veirum auk þess
sem sníkjudýr svo sem bandorm-
ar geta líka gert usla í líkamanum.
Mikilvægt er að undirbúa vel ferðir til
fjarlægra landa með því að láta bólu-
setja sig tímanlega og taka jafnvel
sýklalyf áður en lagt er í hann.
Sýkingar, sem fólk getur fengið
á ferðum sínum erlendis, geta
verið öndunarfærasýkingar, niður-
gangspestir, kynsjúkdómar og blóð-
bornir sjúkdómar en mismun-
andi sýklar geta valdið þessum
sjúkdómum; bakteríur, veirur og
sníkjudýr svo sem ormar.
„Það skiptir í fyrsta lagi máli hvert
viðkomandi er að fara; til hvaða lands
eða landa og í hvaða álfu þau eru,“
segir Þórólfur Guðnason smitsjúk-
dómalæknir. „Smithættan á mismun-
andi sjúkdómum er ólík eftir lönd-
um og jafnvel svæðum innan landa
og er ég þá að tala um Asíu, Afríku og
Suður- Ameríku. Smithættan er líka
mismunandi eftir árstíðum.
Það þarf stöðugt að fylgjast með
því hvaða sjúkdómar eru í gangi á
þessum stöðum og hvaða varnir
eru þá bestar. Þá þarf að hafa í huga
hvort fólk ætli að gista á fimm stjörnu
hótelum í stórborgum eða hvort það
ætli að gista í þorpum eða jafnvel
undir berum himni í frumskógi.“
Undirbúa sig tímanlega
Þórólfur segir það geta verið flók-
ið að fara í gegnum það sem þarf að
gera til að undirbúa sig sem best fyr-
ir slíka ferð en best er að huga að því í
tíma; helst nokkrum mánuðum áður
en farið er í ferðina. „Það er ekki nóg
að íhuga bólusetningar nokkrum
dögum áður en farið er af stað; það
getur verið allt of seint. Þessu er sinnt
á nokkrum stöðum. Það er í fyrsta lagi
heilsugæslan og innan heilsugæslu
höfuðborgarsvæðisins er svokölluð
Miðstöð sóttvarna sem hefur sér-
hæft sig í þessum sjúkdómum. Þá má
einnig nefna einkafyrirtæki eins og
Heilsuvernd, Ferðavernd og Vinnu-
vernd. Þá eru upplýsingar um smit-
hættu og helstu sýkingar á vef emb-
ættis landlæknis, landlaeknir.is, sem
og hlekkir inn á aðrar vefsíður.“
Taka þarf tillit til heilsufars við-
komandi ef hætta er t.d. á að hann
fari illa út úr vissum sýkingum í
tengslum við undirliggjandi sjúk-
dóma. Fara þarf í gegnum grunn-
bólusetningar; við hverju hann hef-
ur verið bólusettur og hvort þar vanti
eitthvað upp á.
„Síðan þarf að hafa í huga hvaða
sjúkdómar eru í gangi á viðkomandi
stöðum og hvort viðkomandi þurfi
sérstaka bólusetningu.
Það þarf þó fyrst og fremst að huga
að hreinlæti þegar út er komið, huga
vel að handþvotti og gæta þess hvað
viðkomandi setur ofan í sig en margir
af þessum sjúkdómum smitast með
matvælum ef fólk gætir ekki að sér og
borðar illa útbúinn mat og drekkur
mengað vatn.“
Salmonella, malaría …
Salmonellubakterían veldur niður-
gangi en þótt hann sé tiltölulega væg-
ur getur fólk verið lengi að ná sér.
Salmonella getur valdið alvarlegri
sýkingu annars staðar í líkamanum
svo sem í liðum, beinum og öðrum
líffærum. Shigella veldur líka niður-
gangi auk þess sem algengar orma-
sýkingar geta valdið meltingarfæra-
sýkingum.
Malaría smitast með biti moskító-
flugna og látast hundruð þúsunda
einstaklinga árlega af völdum sjúk-
dómsins í Afríku, Asíu og Suður-
Ameríku. Ástandið er verst í Afríku,
sunnan Sahara. Ekki er til bóluefni
gegn malaríu og frumdýrin sem valda
malaríu eru sum hver ónæm fyrir
sýklalyfjum. Viðkomandi þarf hins
vegar að taka sýklalyf í forvarnarskyni
ef hann fer til landsvæða þar sem
malaría er landlæg. Þá eru ýmis önn-
ur ráð fyrir hendi svo sem að bera á
sig áburð sem moskítóflugur forðast,
vera í síðerma skyrtum og síðbuxum
og svo má úða flugnaeitri í þau her-
bergi sem fólk er í. Þá er nauðsynlegt
að sofa undir flugnaneti.
Ýmsar aðrar bakteríur og veirur
geta borist með flugum sem stinga.
Veirur geta líka borist með flóm sem
stinga.
Skógarmítill getur borið með sér
bakteríuna Borrelia burgdorferi, sem
getur lagst á taugakerfið og valdið
alvarlegum taugasjúkdómi og jafnvel
lömun. Um fimm prósent mítla bera
borellíu-bakteríu sem getur valdið
Lyme-sjúkdómnum sem getur valdið
varanlegri örorku. Skógarmítil er að
finna hér á landi en ekki hefur fundist
mítill með þessari bakteríu eða veiru.
Þá er hægt að fá heilabólgu í kjöl-
far flugnabits. „Sýkingin gengur yfir
í flestum tilvikum án þess að mikilla
einkenna verði vart. Sumir geta þó
fengið alvarleg einkenni sem fylgir
skerðing á heilastarfsemi.“
Stunda ekki óvarið kynlíf
„Það er til aragrúi af mismunandi
veirum og nánast allar veirurnar eru
þannig að það er ekkert hægt að með-
höndla þær; ekki er til nein sértæk
aðferð og ekki til nein lyf við þeim.“
Þórólfur segir að það séu tilvik þar
sem menn telja að HIV hafi hugsan-
lega smitast með flugnastungu en
það hefur þó ekki verið sannað. „Veir-
an þarf að vera í dálítið miklu magni
til að sýkja en hún er í litlu magni í
flugunni.“
Fólk þarf að passa sig á að stunda
ekki óvarið kynlíf til að koma í veg
fyrir að smitast af kynsjúkdómum
og HIV sem er algengur í Afríku. Þá
þurfa sprautufíklar að huga vel að
hreinlæti á nálum.
Þórólfur segir að lifrarbólga sé al-
geng í Asíu en hún smitast aðallega
með blóðblöndun auk þess sem fólk
getur smitast með kynmökum.
Hreinlæti mikilvægt
Sníkjudýr eins og ormar geta smitast
með svínakjöti og geta farið úr
meltingarveginum og þaðan inn í
vöðva og sest þar að. Amöbur geta
valdið slæmum einkennum frá
meltingarvegi.
Íslendingar sem fara til fjarlægra
landa smitast af og til af eggjum band-
orma sem geta fullvaxnir orðið meira
en metri á lengd. Miserfitt getur verið
að losna við ormana. „Það eru til mis-
munandi tegundir af þessum ormum
og þarf að senda orm og egg í grein-
ingu til að sjá hvaða tegund um er að
ræða og þá sést hvaða lyf passa best.
Skaðinn sem af ormunum hlýst er
misjafn eftir tegundum. Ormarnir
geta valdið óþægindum og blóð-
leysi. Þeir nærast í görninni og geta
farið þaðan inn í lifrina og jafnvel inn
í lungun, skriðið síðan þar upp og far-
ið svo aftur niður í meltingarveginn.
Það getur því verið ákveðin hringrás
í líkamanum og valdið alls konar ein-
kennum, truflunum og vandamál-
um.“
Berklar – sem kallaðir voru hvíti
dauði – drógu marga til dauða á
árum áður. Þennan skæða sjúk-
dóma er enn að finna á vissum stöð-
um. „Berklar eru t.d. í Austur- Evrópu
og þá aðallega á meðal fanga og
fólks í ákveðnum þjóðfélagsstéttum.
Berklafaraldrar geta blossað upp á
ákveðnum stöðum erlendis og það
gildir það sama – hægt er að verjast
smiti með því að huga vel að hrein-
læti. Það er aðalvörn hins almenna
ferðamanns.“ n
Svava Jónsdóttir
Smithætta í útlöndum
Þórólfur Guðnason „Smithættan á mis-
munandi sjúkdómum er ólík eftir löndum og
jafnvel svæðum innan landa og er ég þá að tala
um Asíu, Afríku og Suður-Ameríku. Smithættan
er líka mismunandi eftir árstíðum.“
Mynd SiGtryGGUr ari
Grensásvegi 8 - Sími 553 7300
Opið mánudaga – fimmtudaga 12–18
föstudaga 12–19 og laugardaga 12–17 SOHO/MARKET
Á FACEBOOK
Stuttur jakki
9.990 kr.
Ruffle jakki
11.990 kr.
Jakkaslá
19.990 kr.
Kápa
11.990 kr.