Lögmannablaðið - 01.05.2001, Blaðsíða 6

Jóhannes Karl Sveinsson, hrl.og ritstjóri Lögmannablaðsins,skrifaði ágæta grein í síðasta
lögmannablað, um sjálfstæði lög-
manna og hlutabréf sem greiðslu
fyrir lögmannsstörf. Í greinarlok
gefur hann upp boltann um annað,
tengt álitaefni, sem er seta lög-
manna í félagsstjórnum skjólstæð-
inga sinna. Boltann henti ég á lofti.
Ég vil einnig tengja málið öðru
álitaefni, sem mikið hefur farið
fyrir í umræðu undanfarinna ára,
samkeppni annarra stétta við lög-
menn.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja, að fjölmargir lögmenn sitja í
stjórnum hlutafélaga í atvinnu-
skyni. Ekkert bannar slíkt að lög-
um og ég tel víst, að félögunum
geti nýst afskaplega vel að hafa
starfandi lögmann í stjórn. Þeir búa
yfir sérþekkingu sem aðrir stjórnar-
menn, tengdir rekstrinum vegna
t. d. hlutafjáreignar eða starfa fyrir
félagið, búa síður yfir og þekkja
betur þær skyldur sem á stjórn
hvíla en aðrir. Þá veit ég af eigin
reynslu, að á stjórnarfundum koma
oft upp lögfræðilegar spurningar,
sem eiga sér tiltölulega einföld
svör, alla vega fyrir þá sem kunna.
Það hlýtur að vera kostur fyrir
félag, að stjórnarmaður geti veitt
þau svör. Spurningin er hins vegar
hvort fari saman að sinna lög-
mennsku fyrir félag og sitja í stjórn
þess. Þar vandast málið nokkuð.
Hvorki í siðareglum LMFÍ né
systurfélaga þess annarstaðar á
Norðurlöndum, að mér sé kunn-
ugt, er að finna reglu sem tekur
beinlínis á setu lögmanns í stjórn
félags sem er umbjóðandi hans.
Kjarni siðareglnanna er að lögmað-
ur sé í störfum sínum sjálfstæður
og óháður. Lögmaður má ekki láta
aðra hagsmuni en skjólstæðingsins
hafa áhrif á hvað hann ræður skjól-
stæðingi að gera eða aðhefst fyrir
hann. Innan þess ramma sem lög
og siðareglur setja okkur eiga
hagsmunir skjólstæðingsins alltaf
að ráða för.
Undanfarin misseri hafa lög-
menn víða um heim barist gegn
því, sem þeir telja sókn annarra
stétta, helst endurskoðenda, inn á
sitt svið. Okkar rök í þeirri baráttu
hafa ekki síst snúist um sérstakar
trúnaðarskyldur lögmanna við sína
skjólstæðinga, sem taki fram því
sem um endurskoðendur gildi. Þá
hafa þau rök einnig verið notuð,
að ótækt sé að endurskoðun,
rekstrarráðgjöf og lögfræðiráðgjöf
sé á einni og sömu hendi, svo sem
stóru alþjóðlegu endurskoðunar-
fyrirtækin stefndu ljóst og leynt
að.[1] Þannig var spurt hjá hverjum
hollusta lögfræðideildarinnar lægi
þegar kæmi að spurningum um
það, hvort ráðgjöf hafi verið veitt
með viðhlítandi hætti eða mistök
orðið við endurskoðun hjá um-
bjóðandanum. Er hugsanlegt að
lögmaður félags, sem einnig situr í
stjórn þess, sé undir sömu gagn-
rýni seldur? Það kann að vera, sé
fyllsta aðgát ekki viðhöfð. Lög-
menn mega ekki verða grjótkastar-
ar í glerhúsi, eigi rök þeirra fyrir
því af hverju til þeirra skuli leitað,
en ekki annarra, að vera trúverðug.
Lög um hlutafélög og einka-
hlutafélög leggja stjórnarmönnum
félaga ýmsar skyldur á herðar. Á
stjórnarmönnum hvílir sérstök
trúnaðarskylda gagnvart félaginu.
Stjórn ber t. d. að sjá um að nægi-
legt eftirlit sé haft með bókhaldi og
meðferð fjármuna félags (68. gr. 3.
mgr. hfl.) og ársreikningur félags,
sem er mynd þess út á við, er gef-
inn út af stjórn félags og á ábyrgð
þess. Almennt má segja, að frum-
skylda stjórnarmanns sé að gæta
hagsmuna félagsins í hvívetna.
Bregðist stjórnarmenn þeirri skyl-
du sinni, þannig að félagið beri
skaða af, geta þeir þurft að sæta
bæði bóta- (XV kafli hfl. og ehfl.)
og refsiábyrgð (XVIII kafli hfl. og
ehfl.).
Stjórn getur staðið frammi fyrir
því, að grunsemdir kvikni um mis-
ferli starfsmanna félags eða stjórn-
armanna, félaginu til tjóns. Til þess
að á bóta- eða refsiábyrgð reyni,
þurfa almenn skilyrði til slíkrar
ábyrgðar að vera fyrir hendi.
Þannig verður stjórnarmaður því
aðeins bótaábyrgur gagnvart félagi,
að hann hafi valdið því tjóni með
saknæmum hætti. Hugsanlegt er,
að ríkari kröfur verði að þessu leyti
gerðar til löglærðra stjórnarmanna
en annarra og því líklegra að á
þeirra ábyrgð reyni.[2]
Eðlileg viðbrögð stjórnar, sem
teldi möguleika á að eitthvað það
hefði átt sér stað í rekstri félagsins
sem fella kynni ábyrgð á starfs-
menn eða stjórnendur, væru að
kalla lögmann félagsins til ráðgjaf-
ar um aðgerðir og viðbrögð. Ætla
mætti að lögmaður byrjaði á því að
reyna að upplýsa atvik máls. At-
hugun lögmannsins hlyti, eðli
málsins samkvæmt, m. a. að taka
til þess hvort stjórnin hafi staðið í
stykkinu. Sé lögmaður félags, sem
skoðar hugsanlega ábyrgð starfs-
eða stjórnarmanna, jafnframt
stjórnarmaður í félaginu væri hann
að skoða eigin verk og eigin
ábyrgð. Það er ótækt og fæli í sér
brýnt brot á þeirri meginskyldu
lögmanna, að láta hagsmuni skjól-
6 Lögmannablaðið
Spurningin er hins vegar
hvort fari saman að
sinna lögmennsku fyrir
félag og sitja í stjórn þess.
Þar vandast málið
nokkuð.
Gunnar Jónsson hrl.
Lögmenn í stjórnum hlutafélaga