Lögmannablaðið - 01.05.2001, Qupperneq 17

kenningunni og afleiðing þess hef-
ur m.a. verið sú að ekki er litið á
ensk einkahlutafélög sem reka
meginstarfsemi sína í Þýskalandi
sem löglega stofnuð félög. Þau telj-
ast ekki lögaðilar samkvæmt þýsk-
um rétti. Þá gerði Karsten að um-
talsefni þá viðleitni einstakra aðild-
arríkja Evrópusambandsins, eins
og t.d. Hollands, að takmarka svig-
rúm svokallaðra sýndarfélaga (pro
forma eða pseudo-foreign compa-
nies) til að hefja atvinnustarfsemi
án þess að hafa uppfyllt lágmarks-
reglur hollenskra laga t.d. um
stofnfé og greiðslu þess. Í Hollandi
tóku gildi þann 1. janúar 1998 lög
(Pro Forma Foreign Companies
Act) sem miða að því að vernda
kröfuhafa og viðskiptamenn er-
lendra félaga sem hafa meginstarf-
semi sína í Hollandi og annars
engin tengsl við landið þar sem
þau voru stofnuð í.
Til samanburðar vék Karsten að
reglum félagaréttar í Bandaríkjun-
um þar sem einstök aðildarríki
setja sér sína eigin félagaréttarlög-
gjöf. Þar er enn fremur byggt á
skráningarkenningunni við
ákvörðun félagsforms og því gildir
félagaréttarlöggjöf þess ríkis sem
félagið er stofnað og skráð í. Í
Bandaríkjunum hefur þróunin orð-
ið sú að ríkið Delaware hefur leit-
ast við að setja reglur sem laða að
fyrirtæki og eins og Karsten gerði
nánari grein fyrir eru menn ekki á
einu máli hvort það hafi leitt til
samkeppni um lökustu eða bestu
reglurnar (race for the bottom or to
the top).
3. Stofnsetningarrétturinn
og Centros-málið
Kveikjan að erindi Karstens er fyrr-
greindur dómur Evrópudómstóls-
ins þann 9. mars 1999 í máli nr. C-
212/97, svonefndu Centros máli. Í
því reyndi á inntak reglunnar um
stofnsetningarrétt sem tryggir
mönnum og lögaðilum rétt til að
hefja og stunda atvinnustarfsemi í
aðildarríkjum Evrópusambandsins
eða evrópska efnahagssvæðisins
eftir sömu reglum og gilda í við-
komandi ríki með stofnun dóttur-
félags, útibús eða umboðsskrif-
stofu, sbr. 43. gr., sbr. 48. gr. (áður
52. gr. og 58. gr. Rómarsáttmálans
(Rs). Stofnsetningarrétturinn gildir
einnig hér á landi, samkvæmt 31.
gr., sbr. 34. gr. EES-samnings sem
lögfestur var með lögum nr.
2/1993.
Til að komast fram hjá reglum
dönsku einkahlutafélagalaganna
um lágmarksstofnfé að fjárhæð
200.000 danskar krónur höfðu
dönsk hjón stofnað enskt einka-
hlutafélag, Centros Ltd., í því skyni
að reka atvinnustarfsemi í Dan-
mörku. (Sökum þess að 2. félaga-
réttartilskipunin tekur aðeins til
hlutafélaga er það á valdi einstakra
aðildarríkja Evrópusambandsins og
Evrópska efnahagssvæðisins hvort
þau setja sérstakar reglur um stofn-
fé einkahlutafélaga og vernd þess.)
Danska fyrirtækja- og félagaskráin
taldi að um ólögmæta sniðgöngu
danskra reglna væri að ræða og
synjaði því skráningu útibúsins.
Þessi ákvörðun braut gegn stofn-
setningarréttinum samkvæmt dómi
Evrópudómstólsins.
Dómurinn benti á að þær að-
stæður að félag, stofnað í einu að-
ildarríki eftir þess löggjöf með
skráð heimili þar, sem vill stofna
útibú í öðru aðildarríki félli undir
evrópurétt (forsenda 17). Því var
hafnað að sú staðreynd að félagið
ræki ekki starfsemi í Englandi fæli
í sér misbeitingu á stofnsetningar-
réttinum (forsenda 29). Samkvæmt
dóminum felst það í stofnsetning-
arréttinum að ríkisborgari eins að-
ildarríkis getur valið að stofna félag
í öðru aðildarríki þar sem hann tel-
ur að reglurnar séu minnst íþyngj-
andi og síðan að stofna útibú í
öðru aðildarríki (forsenda 27). Þá
taldi Evrópudómstóllinn enn frem-
ur að synjun skráningar með vísun
til nauðsynjar þess að vernda hags-
muni kröfuhafa væri ekki réttlæt-
anleg samkvæmt 46. gr. Rs (áður
56. gr.), sjá einnig 33. gr. EES (for-
sendur 32-34).
4. Afleiðingar Centros
Eftir að hafa gert grein fyrir atvik-
um Centros-málsins og niðurstöðu
Evrópudómstólsins gerði Karsten
afleiðingar dómsins að umtalsefni.
Hann taldi ljóst að miðað við for-
sendur dómsins væri svigrúm ein-
stakra aðildarríkja til að koma í veg
fyrir að reglur þeirra séu snið-
gengnar mjög lítið og vafasamt að
unnt sé með löggjöf í einstökum
aðildarríkjum að gera ríkari kröfur
til útibúa erlendra félaga frá aðild-
arríkjum ESB og EES, þ.á m. svo-
kallaðra sýndarfélaga (pseudo-for-
eign companies). Allar líkur væru
t.d. á því hollensku lögin frá 1998
brytu gegn stofnsetningarréttinum
og einnig umdeild dönsk skatta-
löggjöf sem sett var í kjölfar
Centros. Í þeim er gerð skattarétt-
arleg fjármagnskrafa til erlendra
fyrirtækja sem hyggjast reka virðis-
aukaskattskylda starfsemi í Dan-
17Lögmannablaðið