Lögmannablaðið - 01.05.2001, Blaðsíða 19

I.
Þann 1. mars 2001 kvaðHæstiréttur Íslands upp dómí málinu nr. 397/2000. Í mál-
inu krafðist maður nokkur greiðslu
slysatryggingarbóta úr hendi vá-
tryggingafélags vegna líkamlegra
afleiðinga þess, að hann hafði
fengið hnefahögg í andlitið. Sá
sem veitt hafði honum höggið
hafði verið með glas í hönd, og við
höggið hafði það brotnað með
þeim afleiðingum að maðurinn
skaddaðist á auga.
Það sem greinarhöfundi þykir
markverðast við dóm Hæstaréttar
er skýring hans á undanþágu-
ákvæði í skilmálum slysatrygging-
arinnar, sem undanþiggur vátrygg-
ingafélagið ábyrgð vegna slysa,
sem verða í handalögmálum.
II.
Málavextir voru nánar á þá leið, að
stefndi fyrir Hæstarétti (stefnandi
fyrir Héraðsdómi, hér eftir X) var
staddur á bar þegar A sló hann í
andlitið með glasi. Við höggið
skaddaðist X á auga, og voru af-
leiðingarnar metnar honum til
nokkurs varanlegs miska. Er atvik
málsins gerðust var X slysatryggð-
ur hjá vátryggingafélaginu V.
Höfðaði X mál á hendur vátrygg-
ingafélaginu F, sem tekið hafði við
réttindum og skyldum V, og krafð-
ist greiðslu bóta úr tryggingunni. F
hafnaði kröfu X um greiðslu bóta,
og krafðist sýknu af kröfum hans
með vísan til ákvæðis í skilmálum
tryggingarinnar, þar sem sagði: „Fé-
lagið bætir ekki: [. . .] Slys, er sá,
sem tryggður er, verður fyrir í
handalögmáli, við þátttöku í refsi-
verðum verknaði, undir áhrifum
deyfi- og eiturlyfja eða í ölæði,
nema sannað sé, að ekkert sam-
band hafi verið milli ástands
þessa og slyssins“. Byggði F á því,
að tjón X yrði fyrst og fremst rakið
til þess að hann hefði verið ölvað-
ur og hefði staðið fyrir handalög-
málum við A, sem leitt hefðu til
áverkans. X byggði hins vegar á
því, að A hefði veist að honum og
áreitt hann með því að vísa til
slæmrar umfjöllunar um X í blaða-
grein. X kvaðst hafa þá ýtt í öxl A
með flötum lófanum og beðið
hann að hætta þessu, en engum
togum hafi skipt að A hafi slegið X
í andlitið með glasinu. Þá byggði
X á því, að hvað sem öðru liði
gætu rök F einungis leitt til lækk-
unar bóta, sbr. 18. gr. laga um vá-
tryggingarsamninga nr. 20/1954.
Vísaði X einnig til 20. gr. sömu laga
máli sínu til stuðnings, og þess að
ákvæði þeirrar greinar settu heim-
ild félagsins til að semja sig undan
bótaábyrgð þröngar skorður.
Héraðsdómari taldi fram komið í
málinu, að X hefði verið undir
áhrifum áfengis þegar umræddur
atburður átti sér stað. Hins vegar
taldi héraðsdómarinn að ekkert
lægi fyrir um áfengisástand hans
og teldist því með öllu ósannað að
ölvunarástand hans hafi verið á
svo háu stigi að flokkaðist undir
ölæði í merkingu 20. gr. laga um
vátryggingarsamninga. Þá taldi
héraðsdómarinn sannað að X hefði
átt upptökin að þeim ryskingum
sem áttu sér stað milli hans og A
með því að slá A í andlitið. Hins
vegar taldi héraðsdómarinn að sú
háttsemi X að veita A högg í andlit
hefði ekki gefið tilefni til þeirrar
fólskulegu árásar er X hefði orðið
fyrir og hlotið mikla áverka af.
Taldi héraðsdómarinn í framhaldi
af því, að með hliðsjón af 20. gr.
laga um vátryggingarsamninga yrði
ekki talið að framangreint ákvæði í
skilmálum tryggingarinnar tak-
markaði ábyrgð F eins og á stæði.
Var F því dæmt til greiðslu slysa-
tryggingarbóta í samræmi við kröfu
X.
Hæstiréttur taldi að þrátt fyrir að
ljóst væri af gögnum málsins, að X
hefði verið undir áhrifum áfengis
umrætt kvöld væri ósannað að
hann hefði verið í ölæði er um-
ræddur atburður átti sér stað. Taldi
Hæstiréttur í ljós leitt, að A hefði
ögrað X með orðum og X svarað
með því að greiða A hnefahögg í
höfuðið. Því hafi A svarað með
því að slá X í andlitið með glas í
hönd. Lagði Hæstiréttur í fram-
haldi af því til grundvallar, að til
handalögmála hafi komið á milli
þeirra, og að X hafi orðið fyrir slysi
sínu í þeim handalögmálum. Að
því er varðar framangreint undan-
þáguákvæði skilmála tryggingar-
innar taldi Hæstiréttur, að í því
fælist hlutræn ábyrgðartakmörkun,
og að undanþágan væri óháð því
hvort um væri að ræða vangá hins
tryggða ef slys yrði í handalögmál-
um. Taldi Hæstiréttur undanþágu-
ákvæðið eiga við í málinu, og
sýknaði F af kröfum X.
III.
Það sem greinarhöfundi þykir
markverðast við dóminn er skýring
Hæstaréttar á undanþáguákvæði
vátryggingarskilmálanna, sem
þiggur félagið m.a. undan ábyrgð
vegna slysa, sem verða „í handa-
19Lögmannablaðið
Viðar Lúðvíksson hdl.
Handalögmál og ábyrgðartak-
markanir í skilmálum vátrygginga
Viðar
Lúðvíksson hdl.