Skírnir - 01.01.1956, Blaðsíða 148
146
Gurrnar Sveinsson
Skírnir
Nám hans til stúdentsprófs var þannig aðeins hálfnað, er
hann lét segja sig úr skóla í júní 1868. Eftir það réðst hann
sem barnakennari til dansks kaupmanns á Vopnafirði og var
þar um veturinn, unz hann andaðist 9. apríl 1869.
Kristján var ákaflega hráðþroska bæði andlega og líkam-
lega og var farinn að yrkja haglega gerðar vísur þegar í
bernsku. f lok fyrsta ársins, sem hann var á Hólsfjöllum
(20. desemher 1859) birtist fyrsta kvæði hans, erfiljóð um
Arnbjörgu Árnadóttur,1) í blaðinu Norðra á Akureyri, en
alls voru 19 kvæði hans prentuð í blöðunum, áður en hann
settist á skólabekk. Af þeim var það kvæðið Dettifoss, sem
fyrst vakti verulega athygli á Kristjáni, er það birtist í blað-
inu Islendingi í Reykjavík 19. október 1861. Hann var því
orðinn landskunnur fyrir kvæði sín, þegar hann hóf skóla-
nám, og hefur að því leyti sérstöðu meðal skólaskálda þessa
tímabils (1846—82). Hin þunglyndislega kveðskaparstefna
hans var þá þegar fastmótuð. Var hún mjög sniðin eftir böl-
sýniskvæðum Gísla Brynjúlfssonar, en átti sér þó djúpar ræt-
ur í eðli Kristjáns sjálfs. Með köflum sótti á hann ákaft þung-
lyndi, efagimi og vonleysi, en annars var hann glaðlyndur
og skemmtinn í dagfari sínu. Virðist hann einkum hafa fund-
ið hjá sér þörf til að yrkja, þegar dimmt var í hugskoti hans.
Verður honum þá tíðum hugsað til dauðans, eins og þegar
kemur fram í náttúrukvæðum hans frá vinnumannsárunum,
hvort sem hann yrkir um hrikaleik náttúrunnar (Dettifoss
(14—15)) eða unaðsleik hennar (Lindin (56—57)) og Svan-
urinn (57—59)). Hins vegar er kvæðið Heimkoma (125
—27) um karlmannlega baráttu við íslenzkan vetrarbyl.
Að dæmi Gísla Brynjúlfssonar í Faraldri verða kvæði Krist-
jáns um sagnaefni harmatölur persónanna á dauðastund,
t. a. m. Þorkell máni (6—8). Af hinum eldri kvæðum hans
er Vonin (43—45) einna bezt ort, þótt niðurstaðan sé algert
vonleysi. Áður en vikið verður að skólakveðskap Kristjáns,
skal þess getið, að norður á Hólsfjöllum tókst honum að afla
sér nægilegrar tungumálakunnáttu til þess að geta þýtt kvæði
1) Ljóðmæli, útg. 1911, 92.—94. bls. Hér á eftir verður ávallt vitnað
til blaðsíðu í þeirri útgáfu.