Jón á Bægisá - 01.12.2010, Page 17

Um hinar mismunandi þýSingaraSferíir
þýðing að ná eður birtast skilningi þeirra. Enda væri það jafn gagnslítið að
þýða fyrir þá og að hella heitu vatni í sjóinn eða jafnvel í vín. En þeir eru
vanir, og ekki að ástæðulausu, að brosa í hæðum sínum meðaumkunarlega
að þeim tilraunum sem gjörðar eru á þessu sviði. Því vissulega, ef lesendur
þeir er þýðingar eru ætlaðar, væri jafningjar þessara manna, þá þyrfti eigi
á þessu erfiði að halda.
Þýðing á sér þannig stað í ástandi miðja vega milli þessa tvenns (þess
sem má ekki og þess sem er ókleift), og þýðandinn verður að setja sér það
markmið að skapa lesanda sínum slíka mynd af verkinu og slíka ánægju
við lestur þess sem frumtextinn veitti manni af svipaðri menntun, en þann
lesanda erum vér vanir að nefna skyngóðan áhugamann og listunnanda
í orðsins beztu merkingu; þetta er maður sem er eigi ókunnugur frum-
málinu (þótt það verði honum alltaf framandi) og sem þarf ekki að hugsa
hvert smáatriði aftur á móðurmálinu að hætti skólapiltsins áður en hann
skynji heildina, en sem þó gjörir sér ávallt grein fyrir mismuni þessa máls
og móðurmálsins, jafnvel þegar hann gleðst truflunarlaust að heita má yfir
fegurð hins framandi verks.
Þótt vér höfum ákveðið þessi atriði, er eftir sem áður nógu margt á
reiki hvað varðar umsvif og skilgreining þessarar þýðingaraðferðar. Það
eitt sjáum vér að, alveg eins og hvötin að þýða getur þá fyrst vaknað þegar
erlendar tungur eru menntastéttinni að nokkru leyti tamar, þá getur þessi
list dafnað og komizt æ hærra því meiri sem þekkingin er á erlendum
ávöxtum andans og því meira ástfóstur fyrirfinnst við þá meðal þeirra
sem hafa þjálfað eyra sitt (án þess þó að gjöra tungumálakunnáttu að sínu
sérsviði). En oss er einnig skylt að horfast í augu við að því næmari sem
lesendur eru á þvílíkar þýðingar því meiri verður vandinn í þessu starfi,
sérstaklega ef átt er við það sérkennilegasta af ávöxtum lista og vísinda
þjóðar, en það ætti að vera helzta viðfangsefni þýðandans. Tungumálið er
nefnilega sögulegt fyrirbæri og það skilst eigi til fullnustu nema skilningur
á söguþess sé fyrir hendi. Tungumál eru ekki tilbúningur —og öll gjörræðis-
leg vinna með þau og í þeim er óheppileg — en þau verða smátt og smátt
skynjuð, og listir og vísindi eru þau öfl þar sem þessi skynjun á sér stað
og nær fullkomnun. I sérhverjum ágætum anda á öðru hvoru sviðinu
birtist hluti af viðhorfum þjóðarinnar, en hann mótar einnig tunguna og
verk hans verður hluti af sögu hennar. Þetta bakar þýðanda vísindalegra
verka mikinn vanda, jafnvel óleysanlegan; því sérhverjum sem les framúr-
skarandi vísindalegt verk á frummálinu, og býr yfir nægilegri þekkingu,
verða án efa ljós áhrif þess á sögu þeirrar tungu sem um ræðir. Hann
verður var við hvernig orðalag og sum orð, sem honum eru nýstárleg í
fyrstu, hafa unnið sér sess í málinu sakir þess að þau voru þessum anda
þörf og birtust í skapandi tjáningu hans; en þetta ræður miklu um hvernig
á- — Ég kann að þýða; það kunnið þið ekki.
15