Helgarpósturinn - 26.03.1987, Blaðsíða 31

TÓNLIST
Skemmtilegustu tónleikar ársins
Tónfræðideild Tónlistarskólans í
Reykjavík heldur nemendatón-
leika árlega um þetta leyti árs, og
það er miklir skemmtitónleikar.
Flutt eru verk sem nemendur hafa
samið um veturinn. Síðast liðinn
mánudag voru slíkir tónleikar
haldnir að Kjarvalsstöðum, við
húsfylli eins og vanalega, þrátt
fyrir söngvakeppni sjónvarpsins,
Albertsmál og annað.
Flutt voru þrettán glæný tón-
verk eftir átta höfunda, og fluttu
nemendur Tónlistarskólans í
Reykjavík verkin, nema eitt, sem
David Knowles lék. Yfirleitt er
reglan sú að nemendur flytja verk
félag sinna; þó kemur fyrir að ein-
staka „atvinnumenn" hjálpi til.
Tónfræðideild er yngsta deild
Tónlistarskólans. Þar eru kennd
hin fræðilegu fög tónlistar; tón-
smíði og greining. Námið tekur
þrjú ár. Inntökuskilyrði eru ströng;
krafist er ákveðinnar tónlistar-
menntunar, hljóðfæraleiks, stúd-
entsprófs og fleira. Þetta er eins
konar framhald á kennaradeild-
um Tónlistarskólans, á háskóla-
stigi. Lokapróf úr deildinni sam-
svarar nokkurn veginn BA-prófi
við bandaríska háskóla — tæplega
þó. Deildin virðist spara mönnum
tveggja ára nám erlendis. Ferill
nemenda, eftir að hafa lokið námi
í deildinni, virðist benda til að
undirbúningur hér sé góður, enda
er námið nokkuð strangt.
Ég hef oft verið að því spurður
hvort unnt sé að kenna tónsmíðar,
kenna mönnum að verða lista-
menn. Og ég svara: Það er unnt að
vissu marki.
Tónsmíðanemendur læra t.d. að
meðhöndla efnið. Þeim er kennt
að mynda hljóma, tengja þá, og
það köllum við hljómfræði. Einnig
að gera laglínur, flétta þær saman,
og það nefnist kontrapunktur.
Punctus contra punctum merkir
nóta á móti nótu. Svo er hljóðfæra-
fræði, sem fjallar um gerð eigin-
leika og möguleika hljóðfæranna,
og útsetningar alls konar. Svo er
kennd formfræði um sögu og gerð
hinna ýmsu tónlistarforma. Grein-
ing eða analísa miðar að því að
skerpa skilning nemenda á verk-
um, stíl og tónsmíðaaðferð. Tón-
heyrn eða heyrnarþjálfun á að
gera menn næmari á hljóð og
tóna, efla greiningarhæfni eyrans
og þjálfa minnið. Bæði er iðkaður
hinn hefðbundni stíll og nýrri að-
ferðir. Þá fá nemendur einnig
þjálfun í raftónlist, en Tónmennta-
skóli Reykjavíkur (Barnamúsík-
skólinn) hefur lítið hljóðver innan
stofnunarinnar, sem Tónfræða-
deildin fær að nota. Þetta eru
helstu grundvallarnámsgreinar,
svo bætast við valgreinar og ein-
stakir fyrirlestrar.
Þetta er hin tæknilega hlið tón-
sköpunar, sem unnt er að þjálfa og
kenna. Það er erfiðara að kenna
hina eiginlegu sköpun, hún er öll
óáþreifanlegri. Við íslendingar
vitum vel, að þótt mönnum takist
að berja saman ferskeytlu, eru
þeir ekki endilega orðnir skáld; í
hæsta lagi hagyrðingar. Það er
hægt að rækta og þjálfa sköpunar-
gáfu, en slíkt er mjög einstaklings-
bundið og verður hver og einn að
finna sína eigin leið á því sviði.
Tónlistarnám, hefðbundið hljóð-
færa- og söngnám, er mjög á sviði
endursköpunar. Það er tæknilegs
eðlis; æfingar, aðferðir og hreyf-
ingar, sem verður að síendurtaka
daginn út og daginn inn til að
árangur náist. Þetta minnir á nám
í ballett eða skylmingum. Mynd-
listarnám er aftur á móti „frjáls-
ara“, meira á sviði frumsköpunar. I
tónlistarkennslu barna hefur
frumsköpunin látið æ meira að sér
kveða á síðustu árum, spuni og
ieikur, og ég held að það sé mjög
hollt fyrir þá sem ætla sér að
verða túlkendur tónlistar og hafa
MYNDLISTARheimurinn hef-
ur viðrað megna óánægju sína við
HP með hvernig greint var frá opn-
un sýningar Kristjáns Gudmunds-
sonar í síðasta blaði, en Kristján
sýnir um þessar mundir í Ásmund-
arsal við Freyjugötu, teikningar á
pappa og skúlptúr. Það sem fyrir
brjóstið á fólki fór var að Kristján
skyldi vera auðkenndur með því að
vera bróðir Sigurdar og telja sumir
að blaðið hafi, viljandi eða óviljandi,
verið að gera lítið úr Kristjáni með
þessum hætti. Hér skal þó frá því
greint að svo var ekki og það skal
ennfremur játað að smekklegra
hefði verið að staðsetja Kristján
með öðrum hætti, t.d. þeim að hann
hafi verið einn af stofnendum SÚM,
að hann hafi verið einn þeirra sem
sýndu þegar fbmpidou-sainid var
opnað í París eða að hann hafi verið
fulltrúi íslands á Feneyja-biennaln-
um árið 1982. Kristján er vissulega
einn af okkar fremstu og jafnframt
mikilvægustu myndlistarmönnum
um þessar mundir og skal hvergi úr
því dregið, jafnvel þótt hann hafi
þann djöful að draga að eiga mynd-
listarmann fyrir bróður.
í LISTASAFNI íslands stendur
nú yfir yfirlitssýning á verkum Sig-
uröar Sigurdssonar listmálara.
Þetta er síðasta sýningin í húsa-
kynnum safnsins í Þjódminjasafn-
inu, en það flytur innan tíðar í eigið
húsnæði við Fríkirkjuveg. Það fer
því vel á að yfirlitssýning á verkum
Sigurðar skuli vera síðasta sýningin
í salnum, þar sem hann er einn af
frumkvöðlunum, í næsta holli á eftir
þeim sem ruddu brautina. Alls eru
sýndar 98 myndir frá öllum ferli Sig-
urðar, en hann er nú rúmlega sjöt-
ugur að aldri og á að baki langan
starfsferil. Hann var við nám í Kaup-
mannahöfn ástríðsárunum, en kom
síðan heim og starfaði meðal annars
sem kennari við Myndlistar- og
handíöaskólann allt til 1980. Þá var
Sigurður meðal annars formaður
Félags íslenskra myndlistarmanna
1958—1968. Sigurður hefur alla tíð
fyrst og fremst málað landið, en hin
síðari ár hefur hann verið einna
fremstur íslenskra listamanna í gerð
portrettmynda. Sýningin stendur til
20. apríl og verður opin 13.30—16
virka daga, en 13.30—19 um helgar.
VIÐ sögðum frá því hér fyrir ein-
hverjum vikum að á borðum þeirra
í Þjóöleikhúsinu væri að velkjast
leikritið Rómúlus mikli eftir Friedr-
ich Diirrenmatt. Nú er leikritið ekki
lengur að velkjast um, heldur hefur
endanlega verið ákveðið að það
verður ekki fært upp fyrr en næsta
haust. Leikstjóri verksins er Gísli
Halldórsson og mun hann hafa kraf-
ist þess þegar velja átti í hlutverk að
eitt af veigameiri hlutverkunum
yrði leikið af Magnúsi Ólafssyni,
Bjössa bollu. Af Magnúsi er það
einnig að frétta að hann hefur verið
tekinn inní Félag íslenskra leikara
en það mun nánast vera fátítt að þar
fái inngöngu ómenntaðir menn í
faginu og hefur reyndar ekki gerst
síðan sá ágæti grínisti Þórhallur Sig-
urösson (Laddi) komst þar inn.
HELGARPÓSTURINN 31
eftir Atia Heimi Sveinsson
sett saman tónverk, sett sig í stell-
ingar höfundarins. Það ætti að
auka skilning og víðsýni manna.
Ég get ekki farið að gefa einstök-
um höfundum einkunn fyrir
frammistöðuna á mánudaginn. Til
þess er mér málið of skylt. En það
er athyglisvert hversu smekkur
breytist frá ári til árs. í þetta sinn
voru menn nokkuð ljóðrænir, dá-
lítið gamaldags og virðulegir. Það
var ekki mikið um stríðni og
prakkaraskap, mönum var ekkert
í mun að ganga fram af fólki, að
ögra áheyrendum. Kannski ríkir
einhver hægrisveifla hjá upprenn-
andi tónskáldum um þessar
mundir. Annað fannst mér líka at-
hyglisvert: menn formúleruðu
hugmyndir sínar skýrt og greini-
lega, komu sér beint að efninu,
teygðu ekki lopann um of. Verkin
voru ekki of löng, og það var lítið
um óþarfa nótur. Og þetta er mikil
dyggð. Hins vegar er fjölhyggja
allsráðandi hjá ungu kynslóðinni,
það ægir saman öllum stíltegund-
um og aðferðum, „ismarnir" eru
jafnmargir og höfundarnir. Menn
þekkja margt nú á tímum sterkrar
fjölmiðlunar, og menn vilja prófa
allt, og áhrifin blandast saman í
furðulegt hanastél.
Eftir rúmlega eins árs undirbúning hyggur Norræni kvartettinn á
ferð til Alþýðulýðveldisins Kína. Þar munu þeir spila víða og frum-
flytja íslensk tónverk fyrir músíkþyrsta heimamenn.
tónlist, og í honum eru þeir Áskell
Másson, sem leikur á handtrommur,
Einar Jóhannesson klarinettuleik-
ari, Jósef Fung gítarleikari ogSvíinn
Roger Carlsson slagverksleikari.
Þeir félagar munu hefja ferð sína
í Gautaborg, þar sem þeir ætla að
vera í hálfa aðra viku við æfingar, og
enda þann tíma með tónleikum, áð-
ur en lagt verður af stað í sjálfa för-
ina til Kína. Þangað verða þeir
komnir í byrjun apríl og fyrstu tón-
leikárnir verða í Shenzen, 7. apríl.
Sérstök ástæða er til að geta loka-
hljómleika sveitarinnar, sem jafn-
framt verða 5. tónleikar ferðarinn-
ar, en þeir verða haldnir í hinu nýja
og glæsilega „Kínverska óperu- og
dansleikhúsi" í Peking. Þegar ferð-
inni innan Kína lýkur munu þeir fé-
lagar halda aftur til Gautaborgar,
þar sem þeir hyggjast hljóðrita efn-
isskrá ferðarinnar í Stóra leikhúsinu
í Gautaborg sem mun vera ein ágæt-,
asta tónleikahöll veraldar.
Efnisskrá þeirra í Norræna
kvartettinum samanstendur að
mestu af verkum eftir Áskel Másson
og Jósef Fung, en einnig eiga verk
þeir Þorsteinn Hauksson og Daninn
Per Nörgaard. Alls eru þetta átta
verk og um frumflutning á fjórum
þeirra er að ræða.
Áskell Másson
Fyrsta kammermúsíkgrúppan til Kína
Þeir Áskell Másson og JósefFung,
tveir af meölimum kvartettsins og
afkastamestu tónskáldin sömuleiö-
is, litu inn á ritstjórn blaösins og
voru spuröir aöeins út í feröina og
undirbúninginn. Vegna tungumáls-
ins haföi Askell Másson orö fyrir
þeim.
„Undirbúningurinn hefur tekið
hátt á annað ár og lang viðamest
hefur verið að safna styrktaraðilum.
Það eru alls 46 aðilar sem styrkja
okkur og án þeirra hefði þetta aldrei
verið hægt. Boð Kínverjanna gildir
nefnilega aðeins innan Kína; við
verðum að sjá um okkur sjálfir að
öðru leyti, borga flugferðir til og frá
landinu og eins uppihald í Gauta-
borg.
— Vitiö þiö eitthvaö um kínverska
nútímatónlist?
„Já, við höfum heyrt verk eftir
nokkur kínversk tónskáld á okkar
aldri og það er óhætt að segja að þar
hafi verið að gerast ótrúlegir hlutir,
á síðustu 4—5 árum. Þeir eru komn-
ir nokkuð nálægt Vesturlöndum
hvað þetta varðar og svo má líka
benda á að kínverskir hljóðfæraleik-
arar og söngvarar hafa nú þegar
nokkrum sinnum unnið til verð-
launa í tónlistarkeppni á Vestur-
löndum."
— Hvaö viltu segja um hljóöfœra-
skipanina og efnisskrána?
„Þetta er auðvitað mjög sérstakur
kvartett; þessvegna verður eigin-
lega að semja allt fyrir hann sérstak-
lega. Við munum t.d. frumflytja
þarna verk eftir Þorstein Hauksson
tónskáld, og það verður fleira fyrst í
þessari ferð. Þetta er í fyrsta skipti
sem kammermúsíkgrúppa flytur
Kínverjum vestræna nútímatónlist
og fyrsta grúppa þessarar tegundar
sem boðið er til Kína.“
íslenskir tónlistarmenn viröast
œtla aö verða tíöir gestir íKína. All-
ir muna vafalítiö enn eftir ferö
þeirra Strax-manna (Stuömanna) á
síöastliönu ári og núer annar hópur
á leiöinni í þetta fjarlœga land. Hér
er um aö rœöa Norrœna kvartett-
inn, sem er allt annarrar geröar en
Strax-hópurinn. Kvartettinn ein-
skoröar sig viö flutning á nútíma-
Áskell og Jósef, tilbúnir í ferðalagiö.
NORRÆNN
KVARTETT
TIL KÍNA