Neytendablaðið - 01.06.2015, Blaðsíða 8

NEYTENDABLAÐIÐ // JÚNÍ 2015 // DEILIhAgkErfIÐ
Elsta hagkerfið
Deilihagkerfið er elsta hagkerfi í heimi, enda peningar í
raun tiltölulega nýleg uppfinning. Deilihagkerfið er við-
skiptakerfi sem byggir á skiptum eða samnýtingu verð-
mæta, og yfirleitt er um „jafningjaviðskipti“ (peer-to-
peer) að ræða, en ekki það að „salan“ fari fram í a t-
vinnu skyni. Eftir að peningar komust í almenna umferð
ruddi séreignarstefnan sér sífellt harðar fram með þeim
afleiðingum að ofneysla, sér í lagi á Vesturlöndum, hefur
haft skelfileg áhrif á takmarkaðar auðlindir jarðarinnar.
En í kjölfar hrunsins, og ekki síður vegna örrar tækni-
þróunar, er deilihagkerfið að ryðja sér til rúms á ný.
Svokallaðir endurdreifingarmarkaðir eru angi af deilihag-
kerfinu og sveitarfélög víða um heim eru farin að bjóða
upp á samnýtingu hjóla og jafnvel bifreiða. Kostir sam-
nýtingar virðast augljósir, ekki bara efnahagslegt hag-
ræði fyrir hvern og einn, heldur einnig jákvæð um-
hverfis áhrif. En eru þá einhverjir gallar við deilihag-
kerfið? Er kannski um ofnotkun – og jafnvel misnotkun
– hugtaksins að ræða?
Ókunnugi vinur minn
Með samfélagsmiðlum á borð við Facebook, svo ekki sé
talað um vefsíður sem sérstaklega eru settar upp sem
markaðstæki eins og Bland og Ebay, auk sérstakra deili-
hagkerfissíðna eins og Couchsurfing og Samferða, getum
við komist í samband við hvern sem er, hvar sem er á
ótrúlega skömmum tíma og með lítilli fyrirhöfn. Því er
auðvelt að finna einhvern sem á það sem okkur vanhagar
um eða vill fá að nýta sér það sem við eigum. Meðan
möguleikarnir til samnýtingar takmörkuðust fyrir
nokkrum árum við það að banka upp á í næsta húsi og
biðja um bolla af hveiti eru þeir nú nánast óþrjótandi.
Ónýttir sófar og hálftómir bílar
Deilihagkerfið í sinni hreinustu mynd gengur út á sam-
nýtingu, sem stuðlar aftur að minni sóun. Það gengur
ekki út á að neinn hagnist beint peningalega heldur
samnýtir fólk einfaldlega verðmæti sem ella eru kannski
illa nýtt.
Dæmi um þetta er samfélagssíðan Couchsurfers.com, en
um 10 milljónir manna um allan heim eru skráðir á þeirri
síðu, þar af um 5.000, misjafnlega virkir þó, sem bjóða
upp á gistingu á höfuðborgarsvæðinu. Hugmyndin geng-
ur út á að þeir sem eiga kannski illa nýtta sófa, eða jafn-
vel herbergi, bjóða „sófavinum“ að gista hjá sér. Gest-
gjaf arnir fá í staðinn að kynnast nýju fólki frá öðrum
löndum, læra um siði þess og jafnvel smakka þjóðarrétti
sem gestirnir elda. Þá er ekki óalgengt að gestir komi
með súkkulaði, rauðvín eða annað góðgæti frá heima-
landinu. Gestirnir fá svo allt aðra innsýn í samfélagið en
þeir mundu gera með því að gista á hótelum eða gisti-
húsum og er þannig í raun um ákveðinn lífsstíl að ræða.
Þannig er gert ráð fyrir að gestirnir spari án þess að
gestgjafarnir verði fyrir tilkostnaði.
Þá ganga einnig fjölmargar vefsíður út á íbúðaskipti. Alla
jafna skiptist fólk þá einfaldlega á íbúðum, og jafnvel bíl-
um, án þess að önnur greiðsla komi til. Hugmyndin er að
auðvelda fólki að spara í fríinu og að nýta íbúðir sem ella
stæðu auðar.
Annað dæmi er samnýting bílferða, og má þar nefna
vefsíðuna Samferda.is. Þar skráir fólk sig einfaldlega ef
það vantar far eða er á leiðinni eitthvert og er með pláss
Deilihagkerfið
- hagkvæm nauðsyn eða hippalegt bull?
Sófavinir frá Ítalíu sem heimsóttu Reykjavík í vor.
Þurfum við endilega að „eiga“ allt sem við notum? Gætum við ekki samnýtt miklu
meira? Eins og hálftóma bíla? Reiðhjól sem dregin eru fram tvisvar-þrisvar á ári?
Sauma- og sláttuvélar? Og jafnvel matvæli?
8