Tíminn - 24.12.1946, Qupperneq 3

JOLABLAÐ TIMANS 1946
3
gefa honum, þó að hann brygði fyrir sig
dansspori, þegar hann stjórnaði „þjóð-
söng“ á skemmtikvöldunum í Lundsbrunn.
Þessum mjög svo hóflegu skemmtikvöldum,
sem lauk svo snemma, að það þóttu seinar
hættur, þegar svo bar við, að kveðjulagið
var ekki tekið fyrr en klukkan var hálf-
gengin ellefu.
Jú, hann unni leiftrandi fjöri og lífs-
gleði, presturinn sá, og dró engar dulur á
það, að valsar væru hans ljúflingsljóð.
Kostervalsinn var ljóð sumarsins. „Indæla
mey á Kosterey, þú mín litla, ljúfa festar-
mey,“ var sungið til jafns hinu hátíðlega
kveðjuljóði hverrar samkomu: „Fagurt er
kvöldið, svo friðsælt og hreint."
Ástinni voru gerð góð skil í ljóðum þess-
ara fögru, friðsælu og hreinu sumarkvölda,
þó að stundum slægi út í fyrir alvörunni
og jafnvel væri dregið dár að þeirri há-
loflegu tilfinningu, svo sem eins og í ljóð-
inu, þar sem hin útvalda hét Addelunda
Rósamunda Kabbelunda Blad.
Meðal annars, sem okkar ágæti prestur
gerði sjúklingunum til dægradvalar, var
að sjá þeim fyrir stuttum bilferðum um
hið fræga og fagra nágrenni. Hann hafði
á þessu þann hátt, að hann gerði samning
við bílstjóra þar í þorpinu um leigu á sjö
manna bíl, sem hann átti, hvenær sem
sjö manna hópur óskaði eftir farartæki.
Nú var það svo, að tiltölulega lítill hluti
sjúklinganna gat tekið þátt í þessum ferð-
um, bæði vegna veikinda, sem hömluðu, og
læknisaðgerða, sem voru einmitt á þeim
tíma, sem hægt var að fara, en það var
tímabilið frá tólf til seytján. Sjaldgæft
var þó, að ferð tæki svo langan tíma, nema
ferðirnar til greifahallarinnar fögru á
Kállandseyju.
Ég slæddist með fyrsta hópnum þang-
að, þó að mér væri í rauninni of aukið,
því að sjö farþegar voru fyrir. En prest-
inum, sem ætlaði að vera með i förinni,
fannst að við tvö, sem værum svo grönn
og fyrirferðarlítil gætum verið sem einn
maður í frámsætinu hjá bílstjóranum, og
þegar ekið væri um göturnar í Lidköping
hefðum við einhverja töfra i frammi til
þess að leika á lögregluna. En bílstjórinn
óttaðist víst ekki strangt lögreglueftirlit,
þvi að hann tók mér vinsamlega og bauð
mér sætið við hlið sér, en í stað hins'granna
og liðlegs prests fékk ég bílveika frú af
meðalbreidd, eða vel það, við hina hlið
mér. En hvað um það, þarna vildi hún
sitja, blessunin, og hvergi annars staðar,
enda brást henni ekki trúin á þessu sæti,
því að engin brögð urðu að bílveiki.
Við ókum nú við glaðvært hjal um breið-
ar byggðir eins og leið lá til Kinneviken.
Sólskinið hafði verið heitt þurrt og þungt
í Lundsbrunn, en þegar til Lidköping kom
kenndum við hressandi blæ af Vánerns
bláu bylgjum — og svo vorum við í Kál-
landi, sem gengur eins og skagi út í Ván-
ern, hið þriðja stærsta stöðuvatn í Evrópu.
„Horfið nú eins og þið getið fyrir pen-
ingana,“ sagði lífsglaði presturinn í Lunds-
brunn, og víst var sú sýn margra peninga
virði að líta hvíta múrveggi og dökka
turna Lácköhallarinnar stíga fram úr
grænum skógarfaðminum á Kállandsö. Við
ókum yfir breiða brú, sem tengir saman
land og ey og horfðum heilluð á fegurð
þessa gróðurríka, fagra héraðs, sem naut
sín nú enn betur, jaðrað bláu, sólsindrandi
vatninu. Léttar, leikandi öldur gáruðu
vatnsflötinn. Dásamlegt var að finna hinn
mjúksvala blæ, hressandi eins og haf-
rænu. Ég svalg loftið með djúpri sælu-
kennd. Vatn, vatn! Hve sárt ég hafði sakn-
að þess. Nýr þróttur ólgaði í æðum mínum,
Udfcöping: Álvparti
Það er fagurt i Lidköving á kyrru sumarkveldi. Þessi mynd gefur nokkra hugmynd um það.
hve heitt ég hafði þráð þennan andblæ,
þetta lífsloft, sem fyllti vit mín þarna á
Kállandseyju, svalandi, styrkjandi, mettað
unaðslegri skógarangan og yl af sólsteikt-
um klöppum.
Við bryggjuna lágu tveir vélbátar. Það
hefði sett kórónuna á dýrð dagsins að fá
að koma út á vatnið, standa við öldustokk-
inn og horfa á land og lög. Sjá hvítan
löðurfaldinn freyða frá kinnungum báts-
ins, þegar kjölurinn klauf vatnið — en
þess var enginn kostur nú. Við gengum
heim til hallarinnar, fram hjá litlum
söluturni, sem’seldi kort, frímerki og sæl-
gæti og fleira smávegis, sem ferðamönn-
um kom vel að geta keypt i leið sinni. Nú
vorum við komin að hinum rammgerða
hallarmúr. Við horfðum i gapandi fall-
byssuhlaupin við innganginn. Hér var eng-
in hreyfing á neinu, hliðið læst og þó að
við kipptum hvað eftir annað í klukku-
streng bólaði ekki á neinum leiðsögumanni.
Við eftirgrenslan fengum við að vita í
söluturninum, að leiðsögumaðurinn væri í
hringferð um höllina með hóp ferðamanna
og veitti næsta hóp viðtöku eftir klukku-
tíma eða svo.
Ágætt, á meðan vannst okkur tími til
að drekka kaffi i litla, laglega veitinga-
húsinu, Hvíta hirtinum, eða réttara sagt
í garði veitingahússins; því að á slíkum
degi sem þessum hafast menn helzt við
undir beru lofti. Við tókum okkur sæti við
kringlótt, hvitt borð og þangað var okkur
borið. Hjörturinn fékk ekki flekk á heiður
heiður sinn þennan daginn, því vel var
fram borið og með ánægju þegið. Grænan
laufvefinn bar við bláan himinn og lokaði
útsýni, það var gott að hvílast um stund
og safna kröftum áður en hringferðin
hæfist um hina voldugu höll, sem hefir að
geyma 248 stofur og sali samtals.
Láckö var upphaflega biskupssetur, eig-
inlega kastali og vígi biskupanna í Skara,
sem þeir gátu flúið til, þegar hætta var á
ferðum. Ef til vill hafa þó einhverjir bisk-
upanná búið þar að staðaldri. Árið 1928
var fyrsti hluti Sallarinnar byggður, tæpri
hálfri þriðju öld síðar afhenti síðasti
kaþólski biskupinn Gustav Vasa höllina.
Þetta timabil í sögu Láckö er kallað bisk-
upatíminn, en greifatíminn það árabil, sem
hún var í eigu De la Gardie-feðganna. Hinn
raunverulega ljóma sinn og frægð hlaut
hún af verkum Magnúsar De la Gardie,
eða framkvæmdum hans réttara sagt.
Hann lét ekki aðeins stækka höllina til
stórra muna, t. d. bæta við hana heilli hæð,
kirkju og fleira, heldur fékk hann hina
færustu listamenn til að skreyta hana.
Við ferðafélagarnir frá Lundsbrunn, á-
samt mörgum fleiri, stóðum við hallar-
hliðið, þegar leiðsögumaðurinn lauk því
upp. Við gengum nú inn fyrir hið öfluga
hallarhlið og athygli okkar var vakin á
smáopum i múrnum, sem heimamenn not-
uðu til að kasta út um grjóti og sjóðandi
tjöru á óvelkomna gesti, sem tókst að
komast inn fyrir hliðið. í svonefndum
stóra hallargarðinum gat að líta í vegg-
grópum hervæddar likneskjur þeirra feðg-
anna, Jakobs De la Gardie, hershöfðingja
og Magnúsar De la Gardie, kanslara, en
skjaldarmerki voru grópuð í vegginn.
Líkneskjur þessar eru aðeins eftirlíkingar,
frummyndirnar hafa fyrir löngu siðan ver-
ið fluttar til klausturkirkjunnar í Varn-
hem.
Nú hófst hringferðin um höllina. Það
yrði of langt mál að segja nákvæmlega frá
henni, enda enginn, sem hefir minni til
að lýsa öllu, sem fyrir augun ber í slíkri
ferð og fæstir, sem nenna að lesa svo
langdrægar lýsingar. Því skal hér aðeins
drepið á fátt eitt.
Þótt kirkjan beri enn ljósan vott um
hinn mikla íburð barokktímabilsins, hefir
þó mikið af skreytingu hennar farið for-
görðum, t. d. er nú fátt eftir hinna fornu
dyggða, sem í kvenlegu gervi stóðu í hvirf-
ingu á hvolfþaki prédikunarstólsins. Sann_
leikurinn, hugrekkið og trúin hafa fram á
þennan dag staðið þarna vörð um minn-
ingu liðinna tíma. En enginn veit nú,
hvernig gyðjur kærleikans, hófseminnar,
vizkunnar og vonarinnar litu út í augum
meistarans, sem með listamannshönd sinni
mótaði þessi tákn dyggðanna. Til þess að
fylla í eyðurnar hafa verið gerðar eftir-
líkingar af þeim tveimur gyðjum, sem bezt
hafa þolað tímans tönn og komið fyrir á
hvolfþakinu í stað þeirra, sem horfnar
eru. Aðeins helmingur er eftir af mál-
verkunum, sem í upphafi prýddu veggsúl-
urnar, en gefa þó glöggt dæmi um hinn
upprunalega glæsileik þessarar hallar-
kirkju. í grópum við gluggana eru tré-
líkneskjur af postulunum, Jesú, Maríu og
Jóhannesi skírara. Yfir hverri líkneskju
eru ritningargreinar á latínu. Latneskar