Tíminn - 24.12.1946, Qupperneq 26

26
JÓLABLAO TÍMANS 1946
ÁSMUNDUR EIRÍKSSON:
[Seint í októbermánuði síðastliðnum
fannst hann örendur á milli bæja,
nokkuð fyrir ofan Hofsós, þá kominn
yfir níræðisaldur.]
Sá ég hann margoft slð og árla á degi
svalbrynju luktan fara og koma i hlað.
Ýmist á hörðum eða gljúyum vegi
útlagasporin gekk hann, sitt á hvað.
Engum á jörðu eið né skyldur sór hann.
Óvörum kom hann, pannig lika fór hann.
Drótt gleðst í ranni, - arinbirtu-ylur
unaðinn sœldar, Ijós á hverri brik.
Einn er á götu, sorg við sefann þylur,
sárkuldi vetrar nœðir gisna flik.
Þó er það kaldast þelið „heims við skjáinn,“
það er hin mikla, breiða jökulsáin.
í kvöld er sem eitthvað klökkni dýpst í
hjarta,
klökknar við sálin, œvirúnum þrengd.
Sér hann í anda sveininn lokkabjarta:
Sjálfan sig barn á fjarri öldulengd.
Miskunn er rik við móðurkné og arma,
móða af tárum leggst um öldungs hvarma
Barn þráir verða, barn í annað sinni,
brotsjóum gleyma, fyrirgefa allt.
Talar við Guð sinn nú frá innsta inni,
ákallar Hann, sem verð hins seka galt.
Bœnin Ijœr frið, en augað grœtur, grœtur.
Götuna finna’ ei lengur dofnir fœtur.
Sól skín á götu, sól á vinaþingum ...
Sjá! þar er lík i vegarrœsi yzt
ísfjötrum reifað, ísar allt í kringum,
útlagans fangamark i klakann rist:
Fár mjög að vinum fannir lífsins tróð hann,
frosinn þá lifði einn á hjarni stóð hann.
Langförull grýttrar leiðar varstu á jörðu,
lífið þér skenkti pílagrímsins staf.
Hirtir þú litt um fjöldans veg og vörðu,
valdir þér sjálfur leið um fannaskaf.
Sízt hér í veröld sólar gekkstu veginn.
Samþegn og vinur, Guðs frið hinum megin!
ÚR RÍKI MAGNÚSAR ....
Framh. af bls. 4.
líkför Karls XII. frá Fridrikshall, og lík
hans hvílt þarna eina nótt.
Þá telja Lidköpingtaúar það ekki lítinn
heiður fyrir sig að geta sýnt prestssetrið
þar sem hið vinsæla skáld Gunnar Wenn-
erberg fæddist. Faðir skáldsins,Wennerberg
prófastur, var bóndasonur frá Vástra Tun-
hem í Vesturgautalandi. Hann tók sér ætt-
arnafnið Wennerberg og dró það af vatn-
inu Vánern og fjallinu (berg — fjall)
heima við bæinn sinn. Þó að nafnið Wenn-
erberg sé í sjálfu sér fagurt þykir þó Svíum
sem fegurð þess vaxi að miklum mun,
þegar Gunnar er sett fyrir framan. Gunnar
Wennerberg stundaði nám í Uppsölum,
enda hafði hann miklar mætur á þessum
gamla háskólabæ, sem m. a. kemur Ijóslega
fram í Ijóðleiknum „Gluntarne.“ Þar segir
hann svo:
„Uppsala ár bást,
bást utav allt, sem finns pá denna
sidan solen.“
Gunnar Wennerberg andaðist á Láckö
áttatíu og fjögra ára að aldri. Það var
sunnudagskvöld og hópur stúdenta hafði
komið til Láckö og söng fyrir utan glugg-
ann hans. Hann lá helsjúkur en gladdist
þó hjartanlega og til að sýna þakklæti sitt
greip hann ljós og blakti því til og frá, svo
að kvikan glampann stafaði af glugg-
anum. Það var hinzta kveðja Gunnars
Wennerbergs til æskunnar og lífsins,
skömmu síðar var hann látinn.
Fögur þótti okkur leiðin meðfram ánni,
með þeim velhirtu trjáröðum og blóma-
reitum, sem áður er um getið, en seglbátar
og vélbátar á ferð fram og aftur um ána
og út fyrir ósa hennar, þar sem Vánern
breiðir út sinn bláa, víða faðm. Það varð
. að fara hratt yfir, því að bílstjóranum var
í mun að við sæjum þó ekki væri nema í
svipsýn nokkrar af verksmiðjum þessa
iðnaðarbæjar. Minnir mig að það væri
Rörstrands postulínsverksmiðja, eldspítna-
verksmiðjan og sykurverksmiðjan, er hann
benti okkur á. Ennfremur fengum við að
sjá yfir stórt hverfi nýtízku húsa, bjartra
og stílhreinna, sem öll voru af sömu stærð,
tvílyft, og ógirtir gróðrarreitir umhverfis.
Sennilega H.S.B. hús. En H.S.B. er geysi-
lega öflugt byggingarfélag, er likja mætti
við tröllaukið tré, sem breiðir greinar sínar
út um gervallt landið. Félag þetta hefir
að markmiði að byggja hagkvæmar íbúðir
fyrir hina efnaminni borgara, og sérstök
hús hefir það byggt fyrir barnmargar fjöl-
skyldur, sem venjulegast verða hornrekur
á húsnæðismarkaðinum.
Nú vendi ég mínu kvæði í kross og vík
að sýningunni.
Hvað er þá helzt um þessa sýningu að
segja, sem gefur án orðalenginga einhverja
hugmynd um hana?
Það mætti segja sem svo, að Lidköping-
búar vildu með henni sýna, hvaðan þeir
koma og hvert þeir ætla og ýmsa áfanga
á þeirri leið.
Þeir byrja á byrjuninni með því að sýna
náttúrufræðilega þróun Vesturgautlands.
Þetta er sýnt með teikningum, málverkum,
steypum af landslagi, útdauðum dýrateg-
undum, steinaldarmenjum og fl. og fl. Allt
tengt saman með stuttum, gagnorðum frá-
sögnum. Tvær fyrstu deildirnar sýna þessa
þróun, allt frá þeim tíma, er Vesturgaut-
land var hafsbotn til þe#s er akrar sindra
í sól og bylgjast í blæ. — Svo hefst saga
afmælisbarnsins — Lidköpings — með
mynd af hinum forna verndardýrðlingi
borgarinnar, St. Nikulási. Og sagan flýtur
áfram eins og hægur, þungur straumur og
skýrir frá fyrstu árum kaupstaðarins Lid-
köping, sem í upphafi var eini verzlunar-
staðurinn við Vánern, og á sínum tíma
naut sérstaks velvilja landsföðurins
Gustafs Vasa. Svo kom greifatíminn, þegar
Magnús De la Gardie lét flytja veiði-
mannahöll sína á galeiðum frá Kállandsö
og gera hana að ráðhúsi í Ládköping og
skipulagði nýja bæinn, fullur áhuga og
framkvæmdavilja. í kjallara ráðhússins
setti hann upp verzlun fyrir verkamenn-
ina og lét þeim í té lóðir til að reisa sér
hús á. Hann hafði áhuga fyrir þessum
mönnum, sem voru að vísu þegnar þagn-
arinnar, én skiluðu þó starfi, sem geymir
minningu þessara mörgu, iðnu handa, sem
Magnús greifi setti í hreyfingu. Hann var
heilinn, sem stjórnaði, þeir handaflið,
hvorugt getur án hins verið. Gleymum því
aldrei að gefa verkaniönnunum þeirra
hluta dýrðarinnar, þegar við dáum glœsi-
leg mannvirki.
Og sagan heldur áfram, liðna atburði
ber fyrir, ófriður og eldur vinnur sín
hermdarverk, en litla borgin við Lidan er
seig og þokast í áttina að verða sá mynd-
arlegi iðnaðarbær, sem hún er nú.
Litla borgin er ekki aðeins seig, hún er
líka trú, þó að hún horfi fram og tileinki
sér það, sem nútímamenning hefir að bjóða
er hún minnug liðins tíma, hún tvinnar
saman fortíð, samtíð og framtíð í órjúfan-
lega heild. Á sýningunni er sérstök deild,
er sýnir kirkjuleg verðmæti, kirkjulega
list, og hún hefir ætlað greifanum sínum,
Magnúsi De la Gardie, sérstaka deild, sem
á að gefa yfirlit yfir hið framkvæmdasama
líf hans. Þar blasir við augum málverk í
fullri líkamsstærð af greifanum og eigin-
konu hans, Maríu Eufrosynu, sem sökum
hins háa ætternis síns var kölluð fursta-
innan. Fullur þakklætis yfir hinum ein-
falda klæðaburði nútímans virðir sýningar
gesturinn fyrir sér hinn ægilega skart-
klæðnað greifans, spora hans og viðhafn-
arsverð. Það var enginn léttur á sér í þann
tíð, sem hafði blátt blóð í æðum.
Gunnar Wennerberg á hér sinn minn-
ingaheim. Þarna er hljóðfærið hans, skrif-
borðið, ljósmyndir, málverk og höggmyndir,
handrit hans, hluti af bókasafni hans og
ýmsar kærar vinargjafir, er honum höfðu
hlotnast.
Svo heldur vélaöldin innreið sína í Lid-
köping og að lokum fáum við að skyggnast
um á skútuöld. i
Er þetta allt og sumt? Nei, þetta er það,
sem þeir kalla menningarsögusýninguna.
Og þá ber næst að nefna heimilisiðnaðar-
sýninguna, sem sýnir vel gerða heimaunna
muni frá eldri og yngri tímum, m. a. isaum-
aða brúðarhanska og fagurgerð húsgögn
úr dýrmætum viði með innlögðum mynd-
um af frægum og fögrum stöðum. Þá má
geta silfur- og tinsýningarinnar og mynd-
listarsýningarinnar, sem nefnd er vestur-
sænsk list. Þeirri sýningu verða engin skil
gerð með fáum orðum, heldur engin leið
að njóta hennar að nokkru ráði á svo stutt-
um tíma, sem við höfum yfir að ráða:
Þá er lokið leiðinni gegn um aldirnar, en
við blasir nútíminn með útsýni yfir ókomna
tíð.
Kaupmennirnir og iðnrekendurnir í Lid-
köping væru æ'ttlerar, ef þeir hefðu ekki
kunnað að hagnýta sér þetta einstæða
.tækifæri, sem þeim var af láninu léð, til
þess að auglýsa ágæti sitt og innvinna sér
fé. Enda hafa þeir marga, stóra sýningar-
skála til þess að sýna allar tegundir iðnað-
ar, verzlunar og landbúnaðar, allt frá hin-