Tíminn - 24.12.1946, Side 28

28
JDLABLAÐ TIMAN5 1946
virðulegu klausturkirkjunni í Varnhem,
dóttur klaustursins í Alvastra, dótturdótt-
ir klaustursins í Clairvaux í Frakklandi.
Kjólar í öllum regnhogans litum, hár-
greiðslur eftir ýmsum fyrirmyndum frá
eldri og yngri tímum, glampandi skart-
gripir, herðaslög úr loðskinni. Hvernig
skyldi munkunum hafa orðið við, ef þeir
hefðu séð slíka sjón í kirkju sinni eitthvert
skiptið er þeir komu hingað til bænagerðar?
Við minnumst þess hvernig Fröding orti
um einn fátækan bróður frá Skara. (Magn-
ús Ásgeirsson hefir þýtt kvæðið).
Brúðguminn beið utan dyra með brúðar-
vöndinn. Svo kom brúðurin ásamt foreldr-
um sínum og fékk brúðarblóm sín. Fyrstu
tónar brúðarmarzins bárust um kirkju-
hvelfinguna, allir risu úr sætum sinum og
brúðhjónin gengu inn kirkjugólfið.
Svo var fyrsta atriðinu lokið og brúð-
hjónin stóðu frammi fyrir altarinu. Hún
í hvítum kjól með slóða. brúðarkórónu,
myrtur og slör eins og vera ber, þegar allt
er eins og það á að vera. Hann í „kjól og
hvítt“ með hvíta hanzka og blóm í hneppsl-
unni. Ljósklædd brúðarmey stóð álengdar
til vinstri við brúðurina og hafði nú tekið
við brúðarvendinum. Til hægri voru svara-
mennirnir — að ég held.
Hjartnæm orð og hljómar. Hjónavígsl-
unni var lokið. Brúðurinn hneigði sig
yndislega fyrir prestinum, tók við blóm-
unum af brúðarmeynni og stillti brúðar-
ganginn við hlið bónda síns. Allir risu úr
sætum — heiður þeim, sem heiður ber.
Bros brúðarinnar bjarmaði af þvílikri sælu,
að það var hægt að gráta yfir því. Hún
hélt þó víst ekki að hjónabandið færi eftir
þessu fagra forspili? Jú, þar var auðsjá-
anlega það, sem hún hélt, stackars flicka.
Nú hafa þessi ungu hjón náð þeim á-
fanga lífsins að:
„Við hendi tengd er hönd
að hjarta hjarta snýr,
unz sézt á sólarrönd
og sviphörð nóttin flýr“.
Vonandi komast þau aldrei að þeirri
dapurlegu niðurstöðu að:
„Svo er um ástir
okkar tveggja,
sem hús standi
hallt i brekku,
svigni súlur,
sjatni veggir,
sé vanviðað.
Völdum bæði.“
Því fer víðs fjarri að ég treysti mér til
að gefa nokkra viðhlítandi lýsingu á þess-
ari fornfrægu klausturkirkju, þar sem tal-
ið er að Birgir jarl hvíli. Þessi frægi son-
ur Sviþjóðar, sem lagði grundvöllinn að
höfuðborg landsins. Gröf hans, upphækk-
uð myndum prýdd, er gegnt altarinu, en
grafhýsi eða kapella helguð honum er til
hliðar í kirkjunni. Er hvelfing þessarar
kapellu mjög fögur og hangir kóróna nið-
ur úr loftinu, sem tákn um hin miklu völd
Birgis jarls, en hann var hinn raunveru-
legi leiðtogi þjóðarinnar í stjórnartíð Eiríks
Eiríkssonar og framan af stjórnarárum
Valdimars konungs, sem var sonur Birgis
og kjörinn konungur vegna skyldleika
síns (í móðurætt) við Eiríksættina. Graf-
hýsi hefir verið gert fyrir þrjá konunga
af þessari svonefndu Eiríksætt. En engar
sannanir eru fyrir því að konungarnir séu
jarðsettir þar í kirkjunni. Margt hefir far-
ið á milli mála síöan á tólftu og þrett-
ándu öld. Aftur á móti er engum blöðum
um það að fletta að þarna hefir Magnúsi
De la Gardie verið búin hinzta hvíla.
Magnús De la Gardie kom til Varnhem
um 1650 og ákvað þá að þar skyldi hann
og kona hans lögð til hvíldar að leiðarlok-
um. Honum var síðan mjög annt um kirkj-
una og lét hann á sinn kostnað gera all-
víðtækar endurbætur og viðbyggingar. T.
d. lét hann gera konungagrafhýsið. Flest
það fegursta, er kirkjuna prýðir eru gjaf-
ir frá greifanum, svo sem hinn listavel
útskorni prédikunarstóll, ljósakrónur,
kirkjunnar og fl. og fl.
Óljós merki sjást eftir göng, er legið
hafa milli kirkjunnar og klaustursins, en
það er nú alveg í rústum. Talsvert hefir
verið grafið í rústunum og verður því verki
haldið áfram. Skammt þar frá er safn og
er sú bygging í sama stíl og klaustrið hafði
verið. En menn hafa við uppgröftinn þok-
ast æ nær og nær fullnaðarþekkingu á
allri tilhögun klaustursins. Safn þetta hef-
ir einkum að geyma muni, er fundizt hafa
við uppgröftinn, svo sem ýmsa hluti úr
járni, beini, málmi, gleri og keramík.
Þá vík ég að grafhýsi De la Gardie-
ættarinnar. Það skiptist í þrennt. í miðið
er minningarkapellan, svonefnda, öðrum
megin við hana grafhýsi Magnúsar De la
Gardie og konu hans, konungssysturinnar
Maríu Eufrosynu, hinum megin er graf-
hýsi sonar þeirra, Gustafs Adolfs og konu
hans, Elísabetar Oxenstierne. Allt er þetta
skreytt, svó sem bezt getur með gullnum
tréskurði, allskyns málmum og marmara.
Kista greifans er úr kopar, klædd svörtu
flaueli og skreytt með gullnu flúri, en kista
furstainnunnar er úr tré, silfurskreytt.'
í minningarkapellunni eru líkneskjur
feðganna Jakobs og Magnúsar. Þær eru
gerðar úr blýi og voru upphaflega á
Láckö. Báðir eru þeir feðgar í rómverskum
herklæðum og hinir vígalegustu. Fjöldi
skja’darmerkja, minnisspjalda og annarra
dýrgripa, sem ég kann ekki einu sinni
nöfn á eru í þessari kapellu, sem er tal-
andi tákn um hinn óseðjandi fegurðar-
þorsta og fordild greifans af Láckö. En
þjóð hans þakkar honum, því að fyrir
þessa eigin’eika sína, þessi börn dyggða
og lasta, barg hann geysilegum listrænum
verðmætum. Hann studdi skapandi lista-
menn og hlúði að hagleiksmönnum, blés
lífsanda og trú í veika von, svo að hún
varð að sigri andans yfir efninu, sigri
formsins yfir óskapnaðinum.
Hér er gott að skilja við Magnús De la
Gardie, hér hví'ir hann í friði og dómur
sögunnar hefir snúizt honum í vil. Stjórn-
málaafglöp hans hafa bliknað fyrir ljóma
þeim, er stafar af afrekum hans, sem
verndara lista, vísinda og hverskonar þjóð-
legra verðmæta. Ef til vill var hann mesti
listavinur, sem Svíþjóð hefir nokkurn
tíma átt.
Kaupfélag í)afrtfir&mga
ósfar félagsmönnum og öörum rúbsfiptamönnum
gíefeiíegra jóla og góbs nrjárs.