Tíminn - 06.09.1961, Blaðsíða 3

T í MIN N, miðvikudaginn 6. september 1961.
3
Sprengja á sprengju ofan
NTB—Washington og London
5. sept.
Bandaríkjamenn tilkynntu
síðdegis í dag, að Ráðstjórnar-
ríkin hefðu í morgun sprengt
þriðju kjarnorkusprengju sína
síðan þau ákváðu að taka slík-
ar tilraunir upp aftur. í gær-
kvöldi var tilkynnt í Washing-
ton, að Rússar hefðu sprengt
aðra sprengjuna, og voru
menn þá ekki lengur í vafa
um, að hér væri um að ræða
röð af sprengingum.
Þessi sprengja var, eins og báS
ar hinar fyrri, af meðalstyrkleika,
og allar hafa þessar sprengjur
verið sprengdar á svipuðum slóð-
um, í nánd við Semiplatinsk, aust
arlega í Asíu-ráðstjórnarríkinu
Kasachstan, í gufuhvolfinu.
Rétt áður en fregnin barst um
þessa síðustu sprengingu, hafði |
formælandi brezka utanríkisráðu-1
neytisins látið hafa það eftir sér,
! að tilboð Bandaríkjamanna og
I Breta til Rússa um bann við
i sprengingum í gufuhvolfinu þegar
; í stað, stæði óhaggað, þrátt fyrir
aðra sprenginguna, þar sem sú
sprengja hefði sprungið aðeins
fáum klukkustundum eftir að
Krustjoff barst orðsending Mac-
millans og Kennedys.
| Kennedy forseti ræddi í dag við
fremstu ráðgjafa sína í kjarnorku
málum og McNamara landvama-
ráðherra, rétt eftir að hann var,
kominn aftur til Hvíta hússins frá
sveitasetri sínu i Massachusetts; 1
þar sem hann var um helgina. í
London boðaði Macmillan til rikis
stjórnarfundar i morgun. i
að gerðar hafi verið tilraunir með
kjarnojdspsprengjur síðustu dag-
ana. Tillaga sú, sem MacmUlan og
Kennedy hafa sent Krustjoff hef-
ur ekki verið nefnd á opinberum
vettvangi í Ráðstjórnarríkjunum
fyrr en i dag siðdegis, er Moskvu
útvarpið flutti pistil pólitísks
„kommentators", sem sagði, að
Bretar og Bandaríkjamenn hefðu
á þríveldaráðstefnunni í Genf lagt
fram kaldhæðnislega málamynda-^
tillögu til samþykktar um stöðvun
kjarnorkuvopnatilrauna í guíu-
hvolfinu, en í rauninni væri þetta
aðeins meðal til að geta haldið
áfram að gera tilraunir neðanjarð
ar og í geimnum.
Öryggisráðið fær málið
Bretland og Bandaríkin munu
að líkindum fara fram á, að endur
upptaka sovétsprenginganna verði
tekin til umræðu í Öryggisráði
S.þ., ef Ráðstjórnin vísar síðustu
tillögunni á bug, og er þetta haft
eftir allgóðri heimild í Lo-ndon.
Taka menn nú slíkan möguleika
til athugunar, þar sem langt þykir
þar til allsherjarþingið getúr tekið
málið til meðferðar. Dagskrá
þingsins, sem kemur saman eftir
hálfan mánuð, er mjög ásett.
Skógarþrestir
í Flóanum
Vorsabæ í Flóa, 5. september.
Skógarþrestir eru nýlega tekn
ir að vappa liér lieima við bæ,
og þykja það nokkur tíðindi,
því að cnginn skógur er í
grennd og þrasta hefur lítið
orðið vart áður á þessum slóð-
um. Þó þykir það enn nýstár-
legra, að eki verður betur séð,
en sömu þrestirnir verpi oft á
sumri og ungi þó alltaf út.
Virðast þeir hafa gert sér tvö
eða fleiri hreiður og verpa í
þau til skiptis, þrisvar í fyrra
og fjórum sinnum í sumar.
Þrestir þessir eru mjög aðsóps-
miklir og líð'a enga aðra fugla
í námunda við híbýli sín, svo
að ósennilegt þykir, að um að-
komufugla geti verið að ræða.
í. J.
Sovétfólk fáfrótt um
sprengingarnar
Sovézkar og kínverskar frétta-
stofur hafá enn ekjci sagt frá því,
USA hefja á
ný tilraunir
De Gaulle segist vilja
beita vopnum í Berlín
heldur en láta undan, |>ótt það kynni
að leiða ti! styrjaldar
NTB—Washington, 5. sept.
Kennedy Bandaríkjaforseti
kunngerði seint í kvöld í Hvíta
húsinu, að hann hefði gefið
skipun um, að Bandaríkin
tækju upp aftur tilraunir með
kjarnorkuvopn í vísindavinnu-
stofum og neðanjarðar. Af
þess háttar tilraunum leðiir
ekki hættulega geislun.
Blaðafulitrúi forsetans skýrði
svo frá, að tilraunasprengingar
myndu verða gerðar þegar í sept-
embermánuði, en ekki vildi hann
tiltaka stað, stund eða aðstæður
nánar. í yfirlýsingunni frá Hvíta
I húsinu var sagt, að þes-si ákvöið-
un væri tekin, eftir að Ráðstjórn-
in ákvað að taka aftur upp til-
raunasprengingar í Ráðstjórnar-
ríkjunum. Ákvörðunina leiðir af
1 skyldum stjórnarinnar gagnvait
bandarísku þjóðinni og gagnvart
öryggi hins frjálsa heims, sagði í
tilkynningunni.
Salinger blaðafulltrúi sagði
fréttamönnum, að Kennedy hefði
j endanlega tekið þessa ákvörðun
eftir að fréttist um þriðju spreng-
j ingu Rússa yfir Asíu fyiT um dag-
I inn. Þegar sú tilkynning lá fyrir,
taldi forsetinn ljóst, að Ráðstjórn-
in hirti ekkert um að hlífa mann-
kyninu við geislavirkri úrkomu,
sagði Salinger.
Öll óbundnu rík-
in viðurkenna
stjórn Ben Khedda
NTB—París, 5. sept.
De Gaulle Frakklandsforseti
sagði í dag, að það væri mjög
áríðandi að hinn vestræni
heimur stæði fastur fyrir, ef
Ráðstjórnarríkin gengju til
einhliða aðgerða í Berlín.
Þessj o^jjLmæljtf, de Gaulle á
blaðamapnafutj^i,., .hinum fyrsta
sem hanh héfur hálíiið í átta vik-1
ur, er haldinn var í samkvæmis-1
sal Elysé-hallar forsetans í París.
Yfir 700 franskir og erlendir
fréttamenn voru viðstaddir. De
Gaulle forseti sat á palli, en næst-
ir honum fyrir neðan hann sat
ríkisstjórnin, þar á meðal Debré
forsætisráðherra. .
De Gaulle sagði enn fremur, að j
viðvaranir Frakka við því að knýja :
fram samninga um Berlín, hvað
sem þeir kostuðu, virtust nú vera'
nokkuð virtar af Bandaríkjunum j
og Bretlandi. Kreppa sú, sem Ráð
stjórninni hefði þóknazt að skapa
í Berlín, sagði forsetinn að bæri
svo ankannalegan og tilgerðarleg-
an svip, að maður hlyti að álíta,
að annaðhvort lægi þar til grund-.
vallar skefjalaus metnaður eða til
raun til að fara í felur með mikla
örðugleika inn á. við. ;
Þrátt fyiir að Rússum hefði
orðið ágengt með þessum látum!
NTB—Belgrad, 5. sept.
Ráðstefnu leiðtoga óbanda-
lagsbundinna ríkja lýkur í
kvöld í Belgrad, og sátu þeir
á lokuðum fundi við að ganga
frá lokatilkynningu fundarins,
Á fundinum í morgun lýstu
Júgóslavía, Ghana og Kambód-
ía yfir því, að þau viður-
kenndu uppreisnarstjórn FLN
hreyfingarinnar undir forsæti
Ben Khedda, sem hina löglegu
ríkisstjórn Alsír, og voru þau
síðustu ríkin á ráðstefnunni til
að taka þessa ákvörðun.
\
Var þessu tekið með dynjandi
lófaklappi. Kongó er þá að vísu ó-
talið, en Adoula forsætisráðherra
tók til máls og kvað stjórn sína
taka málið til athugunar. Á ráð-
stefnunni hefur hann kynnt sig
sem arftaka huasiónaieiðtoeans
Lumumba, en aðstoðarforsætisráð-
herrann Gizenga hefur kynnt sig
sem gæzlumann stefnu hins látna
leiðtoga og boðanda boðskapar
hans.
Sendimenn austur og
sendimenn vestur
i Búizt er við að lokatilkynning
fundarins verði um 4000 orð að
^lengd. Einnig var gert ráð fyrir,
að fulltrúar ráðstefnunnar mynduj
afhenda sendiráðherrum Ráð- ]
stjórnarríkjanna og Bandaríkjanna
■ í Belgrad bréf frá henni til Kenn-
edys og Krústjoffs. Sennilega út-
nefnir ráðstefnan fulltrúa, sem
ferðast síðan til Moskvu og Wash-
ington til viðræðna við ríkisleið-!
togana þar til þess að hvetja þá til
fundarins um brýnustu átakamálin
í heiminum. Eftir öllum sólar-
merkjum að dæma fer Nehru til
Moskvu, einnig líklega Nkrumah
frá Ghana. Nehru á bar ODinhert.
heimboð, og fer þegar í kvöld að
ráðstefnunni lokinni.
Á sama hátt er talið, að Sukarno
Indónesiuforseti og Modibo Keita,
forseti Malí, fari til Washington.
Kunnugt er, að Sukarno hefur
leitað eftir áheyrn hjá Bandaríkja-
forseta eftir hér um bii vikutíma. |
I 1
Verður annar slíkur fundur? j
j Leiðtogar óbandalagsbundnu j
ríkjanna munu að öllum líkindum
hittast aftur innan skamms í New f
York, er allsherjarþing Sameinuðu
þjóðanna kemur saman, og þar
gefst þeim kostur að kynnast. hver.
áhrif fundahald þeirra , og sam-
þykktir hafa á valdablokkirnar
tvær. Ekkert hefur annars verið
ákveðið um annan fund þessara ,
leiðtoga, og gefst tóm til að at-
huga það mál á nýjan leik í sam-
banda við allsherjarþingið, en sagt
er, að Dorticos Kúbuforseti hafi
gefið í skyn, að auðvelt muni að
koma slíkum fundi í kring í Hav-
ana.
að vissu leyti hefði aðferðin
mikla annmarka. Leiðtogum Ráð-
stjórnarinnar væri nú að verða
betur og betur ijóst, hvernig í
pottinn væri búið, og jafnframt
stæðu þeir reðubúnir með vopn
að kæfa þjóðerniskennd Þjóð-j
verja, ef hún brytist út í opin-1
berri andstöðu við stjórnarfarið. j
De Gaulle sagði ennf remur, að j
Frakkar vildu standa með öðrum
þjóðum að sérhverri ráðstöfun,
sem væri liður í raunhæfri kjarn-
orkuafvopnun. Þessi ummæli
komu fram í sambandi við svar
við spurningum blaðamanna um,
hvað honum þætti um það, að
Rússar hefðu hafið sprengjutil-
raunir að nýju.
Ekki láta undan
Ef Ráðstjórnarríkin reyndu með
valdbeitingu að veikja aðstöðu
vesturveldanna í Berlín, yrðu vest-
urveldin að halda sínu, þótt beita
þyrfti til þess valdi. Einnig mætti
ekki skirrast Við að beita vopna-
valdi ef með þyrfti til þess að
halda opnum samgönguæðunum
til borgarinnar. De Gaulle játaði,
að þetta kynni að leiða til styrj-
aldar. „En það er þá vegna þess,
að Rússar hafa ráðgert það svo“,
sagði hann. Hann játaði, að erfitt
kynni þá að verða að halda Berlín,
en þá væri ekki um annað að
ræða en snúa sér gegn Rússum
annars staðar. Taldi hann í slíkri
stöðu rétt að ráðast á rússnesk
skip hvar sem væri á heimshöf-
unum. Rússum hlyti að vera fylli-
lega ljóst, hvað af því hlytist að
grípa til vopna. En kommúnistum
hlyit að þykja betr-a að ráða ríkj-
um, þar sem ekki væru allir dánir
af völdum styrjaldar. Þess vegna
taldi de Gaulle, að Rússar myndu
eki ganga of langt í ágengni
sinni við vesturveldin, ef þau
væru nógu föst fyrir. Ef vestur-
veldin sýndu hins vegar minnsta
undanlát, myndu engar skefjar á
ágengni Ráðstjórnarinnar.
I
Vesturlönd geta á engan
hátt betur þjónað málefni frið-
arins en standa fast í Berlín,
sagði hann.
Þýðir þetta, að herbúðir aust-
urs og vesturs hljóti upi allan ald-
ur að standa andvígar?
„Ekki álítur Frakkland það. Siík
afstaða væri of heimskuleg og of
dýr. Ef ekki á að koma til kjarn-
oi'kustyrjaidar, verðum við að
vinna að því, að tryggja friðinn.
Ef Ráðstjórnin fengist til að
hætta að láta hótunum og ógnun-
um rigna og féllist á að slaka
á spennunni, myndi það verða
mögulegt fyrir vesturveldin þrjú
að ræða öll alþjóðavandamál við
Ráðstjórnarríkin, sórstaklega
Þýzkalandsmálið.
Ef þetta verður, getur heimur-
inn gengið út frá, að Frakkland
muni vinna að heppilegum mála-
lokum í hverjum vanda. Frakk-
land hefur haldið djúpri og hrein-
skilinni vináttu sinni við þær
þjóðir, sem lifa í Ráðstjórnarsam-
veldinu. Frakkland telur, að nú-
tima siðmenning muni ekki lifa
af nema þjóðirnar vinni saman og
sýni hver annarri skilning", sagði
de Gaulle.
„Við getum spurt ok'kur hvers
vegna Sovétrikin séu með þessar
hótanir og hvers vegna Ráðstjórn-
in haldi, að V.-Þýzkaland sé ógn-
un við RáSstjórnarríkin." Hann
talid hugsanlegt að skýra þetta
með skefjalausri framagirnd, eða
að hinar heiftarlegu ásakanir Ráð-
stjórnarinnar væru til þess að
beina athyglinni frá innri vand-
ræðum, og taldi de Gaulle síðari
skýringuna sennilegri.
EinræðiS veldur vandræðum
De Gaulle sagði, að hið ómann-
úðlega einræði í Sovétrík'junum
og leppríkjum þeirra leiddi nú af
sér meiri ókyrrð en áður, bæði
meðal hárra og lágra. Þjóðernistil-
finning leppríkjanna væri skert
vegna yfirgangs ‘ Rússa. „Það
mætti segja mór, að þarna væri
skýringin á Berlínardeilunni“,
sagði forsetinn. „Því að ef til vill
hafa Rússar haldið að vesturveid-
in létu undan síga fyrir ógnunun-
um með þeirri afleiðingu, að
NATO hefði orðið veikara og her-
búðir komúnista því getað sýnzt
öflugastar allra. En þetta er röng
túlkun. Að vísu hafa kommúnistar
afar öflug vopn. En ef til kjarn-
orkustríðs kemur, mun samt varla
standa steinn yfir steini í Sovét-
ríkjunum fremur en annars stað-
ar. Hvað gott hafa kommúnista-
leiðtogarnir af því að ráða fyrir
dáinni þjóð.
A3 vísu myndi verða erfitt
fyrir vestun'eldin að svara of-
beldi með ofbeldi í Berlín
sjálfri, vegna þess, að lierstöðv-
ar þeirra væru alllangt þaðan í
burtu. En vesturveldin gætu
vel svarað úti á hinu víða liafi,
þar sem rúsnesk skip væru
langt frá herstöðvum sínum.
Slík höggvaskipti myndu ekki
enda hagstæð Ráðstjóminni.