Tíminn - 06.09.1961, Qupperneq 8

8
TÍMINN, miðvikudagiim 6. september 1961,
Jónas Guðmundsson, sjóli'ðsíoringi
SKUTTOGARI
Þó aö íslendingar eigi líf
sitt undir útgerS og fiskiveiS-
um, verða þeir ekki sakaðir
um alltof mikla nýjungagirni
í gerð togara. Nýjustu togarar
okkar eru furðu lítið frá-
brugðnir eldri togurum, nema
auðvitað eru þeir stærri og
öflugri, en vér spyrjum: Eru
þeir gamaldags?
Það hefur verið það saumað að
togaraútgerð okkar undanfarið,
að útgerðarfélögin hafa hrósað
happi, þsgar þau sleppa við tap.
Aðeins stærstu og bezt reknu fé-
lögin hafa ráð á að endurnýja skip
sín, og ævmtýri eða tilraunir með
nýja gerð veiðiskipa gætu riðið
þeim að fullu. Það verður því að
bíða enn um sinn, að íslendingar
eignist sinn fyrsta skuttogara.
Skiptar skoííanir
Þó að þessi gerð togara sé mjög
að ryðja sér til rúms í nágranna-
löndunum, ern þó enn skiptar
skoðanir um þessi skip. Sumir
vilja helzt ekkert sjá annað en
skuttogara, en aðrir halda fast við
gömlu skipagerðina. Hvort tveggja
hefur sína kosti og galla, óg skut-
togarar hafa enn ekki yfirstigið
ýmsa byrjunarörðugleika. Frétta-
maður frá Tímanum notaði tæki-
færið, begar þýzki skuttogarinn
GRÖNLAND kom til Reykjavíkur,
að forvitnast svolítið um þennan
myndarlega togara.
Vissir í sök
Skipshöfnin á GRÖNLAND er
ekki í vafa um, að hin nýja gerð
togara er betri. Við förum aldrei
á togara af gömlu gerðinni aftur,
sögðu þeir og voru ákveðnir. Einn
stýrimannanna, sem varð fyrir
svörum, gaf okkur eftirfarandi upp
lýsingar:
Skuttogarinn GRÖNLAND er
eign útgerðarmannsias Jansens,
frá Bremerhaven, en Jansen er ís-1
lenzkur konsúll þar. Skipið er svo
til nýtt og er nú í fjórðu veiði-;
ferðinni. Það lestar um 300 lestir
af ísvörðum fiski og 50 lestir af
fiskflökum. Þegar skipið hefur'
veiðar, er byrjað á að fiska og
flaka í þessar 50 lestir af hrað-
frystum fiskflökum. Hraðfrysti-
tækin frysta 4 lestir af flökum i
einu. Síðan er fiskað í ís, eftir því,
sem tími leyfir. Aflaverðmætið í
þrem fyrstu veiðiferðum skipsins
nam 500.000 mörkum, en skipið er
um það bil 25 daga í hverri veiði-
ferð. Allur afli er gernýttur og
framleiðir f iskim j ölsverksmið j a
togarans um 15 lestir af fiskimjöli
á dag. Gera má ráð fyrir um 200—
250 sekkjum af mjöli í hverri
veiðiferð.
VinnuskiIyrÖin góÖ
Vinnuskilyrði á skuttogara eru
stórkostleg miðað við eldri gerðir
togara. Enginn maður kemur á
þilfar til þess að ger’a að fiski og
ef varpan þarfnast ekki viðgerðar.
eru engir á veðurþiljum. Einn
maður hífir inn og slakar vörp-
unni og er það nýmæli, en alls
starfa 5 vindur við að taka inn
vörpuna og kasta henni. Sjálft að-
altogspilið er tvískipt. Eitt spil
fyrir hvorn dráttarvír. Það er mik-
ilJ kostur. Þegar varpan kemur úr
sjó, er hún dregin inn um op á
skut skipsins. Fiskurinn er losað-
ur niður um lúgu, sem opnast á
þilfarinu með vökvaafli. Fellur þá
fiskurinn á undirþilfarið, þar sem
vinnslan fer fram. Úr fiskikössun-
um fyrir neðan opið fer fiskurinn
á færibandi í þvottavél, þaðan í
flökun, sömuleiðis á fæiibandi,
unz hann fer í lestina, sem er með
þrem opum. Vinnslusalir eru hvít-
málaðir og floursentljós eru hvar-
vetna, svo að bjart er þar niðri. Á
„gólfi“ er plastefni, sem auðvelt
er að þrífa. Það er hverjum aug-
ljóst, sem þekkir til fiskvinnslu,
að fiskur fær allmiklu betri með-
Hér sjáum viS fram eftir þilfari skuttogarans. HúsiS meS gluggunum er aSsetur spilmannsins og getur hann
unniS verk sitt hlífSarfatalaus, enda um hverja aSra „innivinnu" aS ræSa.
höndlun á togara með þessum
vinnsluskilyrðum en með gamla
laginu og verður því betri vara.
Skipverjar
Á skuttogaranum GRÖNLAND
er 28 manna áhöfn eða svipað og
á íslenzku togurunum, þegar þeir
eru á ísfiskveiðum. Vfírménn hafa
sérstök herbergi, en hásetar 'og
smyrjarar búa í tveggjá manna
klefum. Innangengt er um- allt
skipið og þurfa menn því aldrei ,að
fara út á þilfar, svo sem til að
komast af og á vaktir, en sem
kunnugir þekkja, hafa oft orðið
dauðaslys í vondum veðrum, þegar
menn eru að „fara á milli“, sem
kallað er; fara á, eða koma af
vakt. GRÖNLAND er mjög
skemmtilega innréttað og eru klef-
arnir eins og í fínasta farþegaskipi.
Borðsalir cru tveir, bjartir og rúm-
góðir, búnir fögrum húsgögnum.
Allar innréttingar eru úr harðviði.
Skipverjar á togaranum sögðu
okkur, að skuttogararnir byðu tog-jlega stjórnað af stjórnpalli. Þá hef-
aramönnum allt önnur lífskjör. ur togarinn mjög fullkomin sigl-
Þetta er eins og barnaleikur. Allir ingatæki: gyroáttavita, sjálfstýr-
togaramenn sækjast eftir plássi á ingu, tvær ratsjár og fiskleitar-
skuttogurum. Það er heldur ekki tæki, Decca-navigation o. fl. og
undarlegt. Vosbúð og lífsháski er fullkomið liátalarakerfi. Það vek-
úr sögunni. Meira að segja maður- 'ur athygli, að GRÖNLAND hefur
inn, sem slakar vörpunni og dreg- enga skipsbáta, heldur aðeins
>ur hana nn, gerir það úr hægu gúmmíbáta. Gefur það skipinu
, sæti '— inni. Þeir töldu, að eldri nokkuð sérkennilegan svip, en
gérð togara yrði ekki byggð fram- Þjóðverjar eru meðal þeirra þjóða,
ar í Þýzkalandi. Þetta er nýi tím- er leyfa slíkan útbúnað stórskipa.
inn, sögðu þeir. Á skipinu eru auk Þetta er mjög athyglisvert, því að
skipstjóra, þrír stýrimenn, loft- þungir skipsbátar taka mikið pláss
skeytamaður, 3 vélstjórar og raf- og g'eta jafnvel ögrað öryggi skipa,
virki. Alls 8 menn í vélarrúmi, «n samanber þegar skipverjar á ís-
eins og áður var sagt, er 28 manna lenzka togaranum Þorkatli mána
urðu til að bjarga skipi sínu í ís-
ingu, að iogskera lífbátana frá
skipinu.
áhöfn á skipinu.
Fullkomin tækni
Vélfræðilega er GRONLAND » ... ,
mjög vel búið skip. Aðalvél skips- ”jOng Slgiing a miOIIl
ins er 2200 hestafla MAN diesel- Það er löng sigling á fiskimiðin
vél. Knýr hún allar togvindur, sem hjá þýzku togurunum, þeim, er
eru vökvadrifnar. Skipið hefur veiða við Grænland og ísland.
skiptiskrúfu, og er vélinni algjör- h- •

Guðmundur Þorláksson:
v
Y
Þessl mynd er tekin aftureftir þilfarinu á skuttogaranum GRÖNLAM
Varpan er hífð inn um opið, upp „brekku", sem er á skuf skipsins Aðeir
einn maður hífir inn vörpuna og slakar.
Undanfarið hefur öðru
hvoru verið tninnzt á Viðey
i blöðunum, aðallega í sam-
bandi við niðurníðslu eyjar
innar, og slcemmtiferðir
'->angað út. Það, sem hér verf
'r sagt, er að mestu af öðr
m toga. og ber ekki að sk-oc
'st sem viðbót við fvrr;
krif.
Öldum saman var Viðe’
itt helzta' höfuðból þessr
ands, og mikil saga er vi '
ana tengd. Þar b.iuggu ■
undum mestu mektar
'nn þjóðarinnar, og þaða-
'ú rekja ýmsa þrmði ser
Uu straumhvörfum 1 menr
ugu liðins tima í 'iðma sö-
únnar er Viðey hliðstæð
Þingvelli, Skálholti og Hól-
um.f Viðey var munkaklaust
•’r í meira en þrjár aldir, en
eins og kunnugt er, voru
'daustrin helztu menntase+
’r landsins á sínum tíma
f Viðey bió Skúli Magnús
on. landfógeti, sem stund-
um hefur verið nefndu'
faðir Reykjavíkur“. og
Aann lét byggia „Viðeyjar-
-tofu“. sem enn stendur og
r eina stórhýsið sem vi?
ígum frá liðnum öldum
Etti okkur að vera þaf
uetnaðarrhál að búa svo s-
isssari merku og einstæð'
byggingu að tryggt væri. a?
sún stæðist tímans tönn o'-
yrði ekki lengur samtið sinn‘
til þeirrar vansæmdar. sem
hún nú ér.
Eftir Skúla Magnússon bjó
þar mikilmenni, Magnús
Stephensen konferensráð,
sem var einhver merkasti
íslendingur eftir daga Skúla.
Hann flutti þá einu prent-
smiðju, sem til var í land-
inu, til Viðeyjar og þar var
hún í 25 ár eða þangað til
hún var flutt til Reykjavík-
ur 1844.
í vitund þjóðarinnar var
Tiðey jafnan mikill staður,
og fram um 1930 var hún
talin ein af þeztu þújörðum
bessa lands. — Um eitt skeið
var þar mikil útgerðarstöð
og þirgðageymsla fyrir
bungavörur svo sem sa't kol,
olíu og fleirá. Þar var þá
mikil saltfiskverzlun, lýsis-
iræðsla og annað viðkom-
->.ndi útgerðinni. Tvær haf-
-kipabryggjur voru þar og
’kipakomur tíðar. Á þeim
'rum áttu á annað h""',’'r>ð
-'anns búsetu í Viðey, auk