Tíminn - 06.09.1961, Blaðsíða 5

TÍMI N N, mlgvikudaginn 6. scptember 1961.
5
Utgetandl: FRAMSÖKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastjóri: Tómas Amason Rit
stjórar Þórarmn Þórarmsson (áb.i, Andrés
Kristjánsson Jón Heigason FuIltrúJ rit-
stjðrnar: Tómas Karlsson Auglýsmga-
stjóri: EgiU Bjarnason - Skrifstofur
i Edduhúsmu — Slmar 18300- 18305
Augiýsmgaslmi 19523 Afgreiðsluslmi:
12323 — Prentsmiðjan Edda hX
m.
.m
-M!
Kári skrifar:
Úr borg og byggð
Fyrirlestur Brofors
Erik Brofors, aðalbankastjóri norska rikisbankans,
hefur dvalið hér undanfarna daga sem gestur Seðlabank-
ans. í fyrradag flutti hann fyrirlestur í Háskólanum um
erlent fjármagn í Noregi. Fyrirlestur þessi var á margan
hátt hinn athyglisverðasti.
Brofors skýrði frá því, að Norðmenn hafi aflað sér er-
lends fjármagns með ýmsum hætti, aðallega þó með lán-
tökum. Talsverðs erlends fjármagns hefur einnig verið
aflað með því að veita erlendum fyrirtækjum leyfi til at-
vinnureksturs í Noregi.
Norðmenn gerðu sér fljótt grein fyrir því, að ekki
væri heppilegt að láta erlenda aðila fá frjálsar hendur til
fjárfestingar í Noregi. Samkvæmt lögunum frá 1917 geta
erlendir aðilar ekki átt eða virkjað fossa í Noregi, nema
þeir fái til þess sérstakt leyfi og það má aðeins veita
undir sérstökum kringumstæðum. Erlendir aðilar geta
og því aðeins fengið leyfi til námuvinnslu, að „það brjóti
Skki í bága við almenna velferð“. Eriendir ríkisborgarar
og félög, ef erlendir aðilar eiga meira en 20% af hluta-
fénu, geta ekki átt fasteignir í Noregi, nema þeir fái til
þess sérstakt leyfi.
Allmargir aðilar hafa á þeim 44 árum síðan þessi
lög voru sett, fengið sérléyfi til atvinnurekstrar í Noregi
og hefur það stutt nokkuð að uppbyggingu landsins.
Norðmenn hafa þó haldið á þessum málum með mikilli
varúð eins og sést á því, að í þjónustu fyrírtækja, sem eru
að meira en hálfu eign útlendinga, störfuðu árið 1958 um
] 4.600 verkamenn eða rétt 5% þess verkafólks, sem vann
við iðnað og námuvinnslu í Noregi.Framleiðsluverðmæti
þessara fyrirtækja nam 7.6% af framleiðsluverðmæti iðn-
aðar- og námufyrirtækja í Noregi.
Þessar tölur sýna, að Norðmenn hafa haldið þannig
á þessum málum, að erlendir einkaaðilar hafa ekki náð
neinum ítökum til þess að geta gert sig pólitískt gildandi
í Noregi, eins og þeir hafa gert víða annars staðar, þar
sem hömlur hafa verið minni. Það er tvímælalaust mjög
athyglisvert, hve farsællega Norðmenn hafa framkvæmt
sérleyfislöggjöfina varðandi hið erlenda fjármagn. Vegna
þess hafa þeir sloppið við þá annmarka, sem víða annars
staðar hafa fylgt erlendu einkafjármagni.
í lok ræðu sinnar vék Brofors að því, að nýtt og stórt
vandamál myndi. skapazt í þessum efnum, ef Noregur
yrði fullgildur aðili að Efnahagsbandalagi Evrópu (sex-
veldabandalaginu). Samkvæmt sáttmála bandalagsins
eiga allir fjármagnsflutningar að vera frjálsir milli banda-
lagsríkjanna með tíð og tíma. Þetta myndi þýða, að t. d.
Frakkar og Þjóðverjar gætu stofnsett fyrirtæki í Noregi,
án þess að þurfa til þess nokkurt leyfi, eða gætu keypt
upp norsk fyrirtæki með því að kaupa hlutabréf 1 þeim.
Þá myndi millifærsla á sparifé einnig geta orðið frjáls og
gæti það haft þær afleiðingar, að norskt sparifé yrðu flutt
úr landi. Sérstakt vandamál væri það og fyrir Noreg,'ef
útlendir aðilar fengju ótakmarkaðan rétt til þátttöku í út-
gerð og fiskiðnaði í Noregi.
Þessar upplýsingar Brofors sýna, að Islendingar eiga
mikið vandamál fyrir höndum, þar sem er afstaða þeirra
til Efnahagsbandalagsins — og raunar miklu meiri vanda
en Norðmenn að sama skapi og þeir eru færri og fátæk-
ari. Það skiptir því miklu máli, að okkur takist að halda
vel á samningum við Efnahagsbandaldgið. er þar að kem-
ur. íslendingum er nauðsynlegt að hafa áfram traust
menningar- og viðskiptaleg tengsli við Vestur-Evrópu. en
það má þó ekki vera á þeim grundvelli, að sjálfstæði
þjóðarinnar sé hætta búin.
Móti straumnum.
Mikil löngun er hjá mörgum aö
komast í fjölbýlið. Þó eru þarna á
undantekningar. Flestir kannast
við Pétur í Málaranum og Rögnu
í Flóru, sem hættu við sínar blóm
legu verzlanir í beztu verzlunar-
götum Reykjavíkur og fóru austur
í sveit og rækta þar og byggja
jörðina. Stöðvarbílstjóra þekki ég,
sem átti bíl og íbúð í Reykjavík,
en fór frá því fyrir nokkrum árum
með konu sína og 4 ung börn upp
í Borgarfjörð og gerðist þar dugn
aðarbóndi. Annan ungan bílstjóra
þekki ég 'líka, sem nýlega fór úr
fastri atvinnu í Reykjavík og fór:
norður á Langanes með ungri1
Reykjavíkurkonu sinni og gerðist1
þar sjómaður og rekur þar eigin
atvinnu við fiskveiðar. Það er
svona stöku maður, sem brýzt
rnóti straumnum — og sigrar.
Eiturnautnir.
Mikið er talað um drykkjuskap
unglinga, en minna um reykingar
þeirra. Þó er efamál, hvort er
verra. Reyndar stafar enn þá
meiri bráðahætta af áfengisneyzl-
unni. En ekki er reykingunum
mælandi bót. Heilsuspilling, óþrifn
aður og mikil fjármunaeyðsla. En
af hverju eru unglingar að gerast
þrælar þessara eiturlyfja? Ætli
það sé ekki oftast af því að þeir
sjá eldra fólkið hafa þetta fyrir(
! sér. Þegar „heldri menn“ ganga
; svo langt að vera með sígarettu
I eða reykjarpípu í munninum, þeg
I ar þeir láta mynda sig og láta síð-
an prenta slíkar myndir í blöðum
1 og bókum, þá er máske von, að
ú’igliaggöií.-fe^ði að eiturnotkun
ié fmragíéufTsóknarverð.
I „Hvað höfðingjárnir hafast að,
hinir ætla 'sér leyfist það“.
Óverðskuldaður gróði.
( Eftir að fréttist að Seðlabank-
inn hafði keypt lóðarblett í Reykja
vík af einstaklingum fyrir um tíu
milljónir króna, urðu dálitlar um-
ræður manna á milii, hve þetta
væri átakanlegt dæmi um þá reg
in vitleysu og ranglæti,‘að verð-
hækkun, sem yrði á landi fyrir að-
gerðir almannafjár, rynni í vasa
einstaklinga, sem lítið eða ekkert
hefðu lagt fram til þess að landið
hækkaði í verði. Sýnist þarna í
þessu dæmi og mörgum öðrum
réttlátara að mestur hluti verð-
hækk’unarinnar rynni til bæjarfé-
lagsins, sem hefur lagt göturnar
um hverfin, leiðslur og annað það,
sem hefur aukið verðrríæti lóðar-
I innar. Það minnsta er, að þeir,
j sem skapa verðmætin, fái dálítinn
hluta af þeim, en ekki þeir allt,
sem nær því ekkert hafa gert til
þess að auka þau, en aðeins „eiga“
þau — oft af tilviljun.
Heyþurrkun.
Víða á landi hér hafa verið
óþurrkar í sumar, sem valdið hafa
heyskaparmönnum miklu tjóni á
heyjum. Oft þegar sagt er frá
þessu fylgja fregnir af N. N. í
sömu sveit, að hann hafi náð í garð
heyjum sínum óskemmdum, mest-
um eða öllum, af því að hann
hefði látið þau í vothey. notað súg
þurrkun eða hvort tveggja. Það
sýnist, að vert væri fyrir bændur,
sem hafa hvoruga þessara heyverk
unaraðferða að gefa því alvarlega
gaum, hvort vogandi sé fyrir þá
framvegis að treysta eingöngu á
nógan þei;ri til þess að þurrka hey
sin.
mennirnir. Flestir þessara rnanna
skiptu sér Lítið af þessu naggi og
unnu sín störf í bænum jafnt fyrir
ónotin. Og sumir þessir menn gerð
ust brautryðjendur í ýmiss konar
menningu í höfuðstaðnum. Aðeins
skal hér minnzt á tvo þeirra, er
gerðust skógræktarmenn á bæjar-
jörðum, annar í Fossvogi, hinn í
Laugardalnum. Nú er bærinn bú-
inn að eignast hinn fagra trjágarð
þess síðarnefnda með um 30 trjá-
tegundum og hæstu trén orðin á
9 metra há.
Nú er starf „utanbæjarmanns-
ins“ til prýðis og ánægju fyrir bæj
arbúa og sennilega renna nú marg
ir þeirra þakkarhuga til brautryðj
andans. — En skammirnar eru
þagnaðar, sem ekki gátu drepið
gróðurþrá vormannsins fyrir 30
árum.
Kvikmyndir.
Stundum hefur einnig verið
minnzt á annan óheppilegan gróða
— kvikmyndagróðann. Það er
flestra álit, að auðvelt sé að reka
kvikmyndahús, fáist þau rekin á
heppilegum stöðum. Og þau geta
verið skemmtileg og fræðandi. En
reynslan er, að ýmsar ruslmyndir
eru bezt sóttar og því oftast gróða
vænlegastar. En er nú nokkurt
vit í að vera að leyfa einstökum
mönnum að stórraka saman auði á
því, sem drjúgan þátt á í að af-
mennta almenning og æsa upp
glæpahneigð í börnum og ungling
um?
Auðvitað á að reka kvikmynda-
I. til skemmtunar og menningar
auka, en það á að kappkosta að
vanda það, sem sýnt er.
Hvað vill stjórnarliðið?
Ekki linnir ásökunum í aðal
málgagni ríkisstjórnarinnar á sam
vinnumenn fyrir að hafa komið
sáttum á í stóru vinnudeilunni sl.
vor. Og virðist i þeim herbúðum,
að sé öru_0 trú á því að hægt sé
að berja inn í almenning, að 5%
þau, sem samið var upp á fram yf-,
ir það, sem ríkisstjórnarliðið
bauð, hafi valdið nýjustu gengis-
lækkuninni. Miikl er trúin á
heimskuna' hjá þessu blaði, enda
hefur því oft orðið að þeirri trú
sinni. En það sést aldrei, hvað
hefði átt að gera. Komið var að
síldarvertið og ekki var neitt lát
á deilunni, nema ný öfl kæmu til
verks. Vildi ríkisstjórnin ekkert
gera og að landið væri án þess
hálfa milljarðs króna, sem aflað-
ist á síldarvertíðinni? Komi engin
skýring á , þessu, þá hlýtur þeim
stöðugt að fjölga, sem álíta, að
hrein vesaldarstjórn sé nú við
völd á íslandi og verjendur henn-
ar amlóðar.
Snuðtútta.
Það hefur verið nefnd snuð-
tútta, að sparifjáreigendum eru
greidir hærii vextir af sparifé
sínu, en um leið lækkað verðgildi
krónanna imklu meira en nemur
prósentum þeim, er vextirnir
hækba. Hvað er þetta annað en
blekking til sparifjáreigenda? Er
það ekki sama eðlis og þegar börn
um er rétt snuðtútta, sem þau
una sér svo við í svipinn í þeirri
trú, að þau séu að fá næringu úr
mjólkurglasinu sínu? Pappírs-
mssta blað landsins reynir að snúa
út úr þessu og telja fólki trú um,
að valdhafarnir séu að hlynna að
saprifjáreigendum, þegar verið er
að taka verðgildið úr sparifénu,
en að láta þá hafa nokkru fleiri
smákrónur í staðinn, sem aðeins
eru lítið brot af verðgildi því, sem
náð var frá sparifjáreigendum
með lækkun krónunnar.
Kjördæmamálið.
Benedikt Gröndal hrósar happi
yfir úrslitum kjördæmamálsins í
[ ,,stefnugrein“ sinni í Alþýðublað-
inu s. 1. sunnudag. Heldur hann
fram þar, að þjóðin sé ánægð með
úrslitin, m. a. hina 60 þingmenn,
af því að hætt sé að deila um mál-
ið. Þegar fæðist vanskapað barn,
er það sorgaratburður, en úr því
það varð svona, dugir lítið að vera
að fárast yfir því. Sjálfur náði
Gröndal í þingsætið með því að
lána sig andstæðingunum — og
sennilega er honum það fyrir
mestu. Hann hafði áður komizt
inn á Borgfirðinga og samvinnu-
menn, en reynzt svo þar, að eng-
ar vonir voru fyrir hann að halda
þar þingsætinu, nema til nýrra
ráða væri tekið. Og kjördæmamál
ið var flotholtið. En flestir hugs-
andi menn sjá æ betur og betur,
að það var vandræða úrræði. Og
það vita margir, að í Vesturlands
kjördæmi fer þeim fjölgandi, sem
eru lítið ánægðir með íhaldsþrenn
inguna þar: Gröndal, Jón Árna-
son og Sigurð Ágústsson.
Reykjavíkurafmælið.
Það hefur verið mikil vinna,
margs konar fyrirhöfn og stór fjár
eyðsla af 175 ára afmæli Reykja-
víkur. Er mikið efamál, að öll sú "
mikla fyrirhöfn hafi verið gerð
af hagsýni. En margt var fróðlegt
að sjá á sýningunum og ræður
ýmsra o. fl. allgott. En sá, sem
þetta ritar, var að hugsa, þegar
hann var að líta á sýninguna, að
betra hefði verið að verja svona
1—2 milljónum króna af kostnað-
inum við þetta brambolt allt til
þ; að reisa t. d. skála uppi að
Árbæ og setja þar í ýmislegt gam
alt og fróðlegt viðvíkjandi Reykja
v. í tilefni þessa afmælis. Einnig
að fá Árna Óla eða annan fróðan
rnann til þess að skrifa stóra og
fróðlega bók í tilefni afmælisins,
úr því var verið að halda upp á
175 ára afmæli. Þetta hefði svo
orðið í nútíð og framtíð til mikils
fróðleiks þeim, er vildu kynna sér
bókina í næði. Sennilega orðið
notadrýgra en allt hátíðaskvaldrið,
sem meira er stundar fyrirbrigði,
sem fljótt gleymist eða rennur út
i ndinn.
Fyrr og nú.
Fyrir um 30 árum síðan mátti
oft sjá í pappírsmesta blaði lands-
ins minnzt kuldalega á „utanbæj-
armenn", sem ekki ættú að vera
að skipía sér af málefnum Reykja-
I víkur! Þetta voru Fram.<:ótn!>’'-1
Orðsending til vinar vors
Helga Hjörvar
Ég er mjög ánægður með þá tillögu, að deilan um
bæjarstæði Reykjavíkur 1752 verði lögð í gerð. Litlir
karlar eins og við gerum varla út um málið í langhund-
um í blöðum.
Með forlátsbeiðni fvrir mig og vinnukonuna vegna
tímaleysis míns og ónógs undirbúnings skýringa við
bæjarlíkanið 1786 en hennar vegna, að hún skyldi láta
það út úr sér við nokkurn mann, að hún vissi um bæjar-
stæðið.
Þinn einlægur
LÁRUS SIGURBJÖRNSSON.