Tíminn - 24.07.1962, Blaðsíða 2

y. :

Frumkvikmyndin
Fæðing þjóðar
Allar listgreinar eiga sín
sígildu verk, og kvikmynd-
irnar eru þar engin undan-
myndin er um leið andríkt lista-
verk, sem heldur velli, eftir að
tæknibrögð hennar eru orðin
allra eign.
var Ole Olsen önnum kafinn við
að reisa veldisstól sinn í kvik-
myndaheiminum. ítalir réðust í
risamyndir með örmoli aukaleik
ara. Alls staðar var verið að. Það
skorti einungis þá hluti, sem
gerðu kvikmyndirnar að meira
en ljósmynduðum fíflalátum eða
Þótt Griffith væri alinn upp við
leikhús, notfærði hann sér áður
óþekktan eiginleika kvikmynd-
anna • til að sleppa við að fast-
binda þetta nýja fjáningartæki
við sviðsleikara. Má hér ekki sjá
það sama og einkenndi uppgang
neorealismans eftir síðustu heims
styrjöld? Kvikmyndirnar verða
að endurnýjast með efni frá
hversdagslffinu, bæði í sálfræði-
legu og myndrænu tilliti.
Hvers vegna það? Griffith
komst að því, að svipbrigði og
hreyfingar mega ekki vera til-
gerðar framan við myndavélar-
opið. Þetta þarf ekki að hafa í
för með sér gráan realisma.
Þvert á móti veldur þetta í hönd-
um góðs leikstjóra auknum
myndaauð, sem hægt er að móta
samkvæmt ströngustu listarregl-
um. Á þennan hátt uppgötvaði
Griffith fljótlega tvo hluti: nær-
myndirnar og frumþýðingu klipp-
Mae Marsh f hlutverki Norðurríkjastulkunnar Flora, sem sett er fram
sem andstaða Suðurrfkjastúlkunnar Elsle, sem einhver frægasta leik-
kona þöglu myndanna, Lillian Glsh, lék.
Meistarlnn D. W. Grfffith.
tekning. Til eru myndir, sem
alltaf er hægt að sjá, og hafa
oft haft meginþýSingu fyrir
þróun listgreinarinnar. Hér
verSur þó ekki rætt um nema
eina þessara mynda, en hana
er nú veriS aS sýna í Kaup-
mannahöfn. ÞaS er „FæSing
þjóSar", þögul mynd, sem
D. W. Griffith gerði áriS
1915. í sambandi viS sýningu
myndarinnar í Höfn, kynnti
EkstrablaSiS hana meS grein
ektir Bent Grasten. Fer sú
grein hér á eftir í þýSingu.
Vart er þorandi að segja, að
mynd Griffiths „Fæðing þjóðar“
sé um leið fæðing kvikmyndalist
arinnar, þótt það liggi nærri. Ein
hvers staðar verður að telja upp-
hafið, líka varðandi undirstöðu-
verk í frásagnartækni, sem kvik
myndirnar hafa beitt æ síðan.
Árið 1915 var Fæðing þjóðar
stórmýnd. Hún er það enn þá,
ekki vegna þess að hún er þriggja
tíma löng, og ekki vegna þess
að hún beitir nærmyndum til að
ná sterkari sáifræðilegum áhrif-
um en hægt er á sviði. Og hún er
það heldur ekki fyrir það, að
Griffith notar hér tvöfalda at-
burðarás á meistaralegan hátt.
Gildi hennar nú stafar af því, að
Árið 1915 voru kvikmyndirnar
vel á veg komnar. í Danmörku
mynduðum leikrítum: Þessi at-
riði tókst Griffjth að skapa, og
byggja þar á mjög einfaldri
reglu.
Upphaflega ætlaði hann sér að
gerast leikari og leikritahöfund-
ur. En 1907 hafnaði hann við
kvikmyndirnar, og næsta ár
stýrði hann töku fyrstu myndar
sinnar, „Ævintýr Dollýar". Mynd
in var ekki góð, en hún var gott
dæmi um aðferðir hans í einu
tilliti: Aðalhlutverkið, föður
Dollýar, lék maður, sem hann
hafði rekizt á af tilviljun í mann-
þrönginni á Broadway.
ingarinnar.
Auðvitað höfðu kvikmynda-
smiðir fyrir daga Griffiths tekið
meira og minna af nærmyndum
af leikurunum, en það var mest
til tilbreytingar, en ekki vegna
þess, að þeir gerðu sér grein fyrir
því eins og Griffith, að nærmynd-
irnar er hægt að nota skipulega
í samræmi við atburðarásina og
skapferli persónanna. Nærmynd-
in i var Griffith upphaf nýrrar
tækni, nýrrar aðferðar við að
gera kvikmynd. Er hægt að vinna
á þennan hátt í leikhúsi? Velja
(Framh á 15 siðui
J m ve&i cé 1 / ^ ' 'Wnum i 'KQl \

ÉG Á HEIMA við Kleppsveginn,
beint á móti Viðey. Þar eru tún
niðri við sjóinn og upp undir
birgðaskemmurnar, sem þar eru.
Á tún þetta er hes'tum beitt og er
ekkert nema gott um það að segja,
því að oftast hafa hestarnir nægi-
legan og oft góðan haga. Niður á
þessa túnbletti geng ég oft, bæði
til þess að stíga fæti mínum á
græna jörð og njóta þess að skoða
hestana, skoða í augu þeirra. Sagt
er að i augum mannsins speglist
sálin. Er ekki svo um hestinn?
Oftast líður þessum hestum vel,
en ekki alltaf. Þeir hafa ekkert
skýli eða afdrep, þegar norðaust-
an næðingur blæs hér með sund-
inu, sem munu vera flestir vindátta
dagar ársins miðað við aðrar átt-
ir. — í þessum næðingum líður
þessum hestum oft illa. Þeir ým-
ist standa í kút og skjálfa eða
taka spretti um endilöng túnin til
þess að reyna að hita sér. — Vilja
nú ekki þessir góðu hestaeigendur
gera krossskýli fyrir hestana, til
þess að þeir geti öðru hvoru haft
smá afdrep fyrir næðingunum. —
Það er tallð sjálfsagt og skylt að
reisa skýli fyrir fóik, á meðan það
bíður í 1—2 mín- eftlr strætisvagn
inum, en fjöldinn er þó í tíma og
ótíma klæddur loðúlpum, en vesa
lings hesturinn, þarfasti þjónninn,
hefur ekkert afdrep í oft mjög
slæmu veðri hér við sundið.
Hestavinur.
Blaðinu hefur borizt bréf þetta frá
strætisvagnafarþega:
„FRÓÐLEGT VÆRI að vita, hvort
strætisvagnastjórar séu í sérflokki
hvað hámarkshraða á vögnunum
snerfir, Lögregluþjónninn, sem
stendur á götuhorninu með hend-
ur fyrir affan bak og starir cins
og gufa út í loftið, ætti bara að
vita hvernig samborgurum hans
líður á þessu sama götuhorni, þeg
ar strætisvagninn flýgur fyrir
hornið, ósjaldan á ólöglegum
hraða (a.m.k. ef miðað er við
einkabíla og þeirra líka). Þeir sem
hafa verið svo lánsamir að krækja
sér í sæti, ríghalda sér í bakið á
sætinu fyrir framan þá, þakklátir
fyrir þá gæfu að hafa sæti í hrað
ferð þessari. En hvað verður jm.
hina vesalingana? Yfirleitt má
líkja ástandinu við skip i ofsaveðri
útl á rúmsjó. Þarna ruggar maður
til vinstri og hægri, stingst svo
fram yflr sjg, þegar staðnæmzt er
við næsta áfangastað. Síðan endur
tekur sama sagan sig, nema hvað
hraðinn eykst þess meir, sem fjar
lægðin frá borginni verður meiri.
Þakkar maður sínu sæla, þegar
komið er á ákvörðunarstað, sem
oft gengur þó illa, kannski er ann
ar fóturinn kominn út úr vagn-
inum, þegar hinn kappsami bíl-
stjóri er þo'tinn af stað. Það má
nú segja, að gott er að hafa kapp-
sama og duglega menn í okkar
þjóðfélagi. En öllu má ofgera. Sett
lög og reglur verða að gangaljafnf
yfir landsbúa. Og þar sem strætis-
vagnarnir eiga að vera til þæg-
inda fyrir þá íbúa Reykjavíkur,
sem ekki aka í sjálfs sín bílum,
þá verður að taka tillit til þess,
að oft er verið að aka fólki dauð
þreyttu úr vinnu og öðrum sem
eru að koma úr borgarferð. Þetta
fólk er ekki á því augnabliki lík-
legt til að langa í kappakstur. —
Færi vel á því, að laganna verðir
hér í borg gæfu bílstjórum stærri
bílanna áminningu, ekki síður en
þeim sem í minni bílunum aka,
Eða er það stærðarmunurinn sem
hér um ræðir? Þora verðirnir ekki
í þann stóra?
Einn óánægður strætis-
vagnafarþegi." <Z&tB
Kaískemmdír
í Degi segir svo um kal-
skemmdimar norðanlands:
„Tæplega berast svo fréttir
utan af landsbyggðinni, sérstak
lega norðanlands, að ekki sé
getið kalskemmda í ræktuðu
landi. Það er staðreynd, sem
við blasir, að víða eru þessar
skemmdir svo stórkostlegar að
verulcg vandræði eru óhjá-
kvæmileg og bústofnsskerðing
óumflýjanlcg, nema önnur úr
ræði komi til. íslendingar em
ekki óvanir skemmdum á rækt
uðu graslendi, og um þær var
fjaliað hér í biaðinu fyrir
stuttu, eðli þeirra og orsakir.
En á síðari áram mnnu þær
ekki hafa verið eins mikiar og
nú í heiium byggðarlögum.
Rannsókn
Nauðsynlegt er að kalið sé
rannsakað nú í sumar á fræði
legan hátt, til þess að gefa
megi bændum nothæfar leið-
beiningar. Ilér kemur til dæm-
is mjög til álita, að hve miklu
leyti megi verja hin hallalitlu
lönd kali. En verulegur hluti
nýræktanna hin síðari ár, hef-
ur verið gerður á uppþurrk-
uðu flatlendi. — Einnig þyrfti
að rannsaka kalþol grastegund
anna, áhrif tilbúins áburðar og
margt fleira, er varpað gæti
Ijósi á orsakirnar.
Bændafélögin, búnaðarsam-
böndin, Búnaðarfélag fslands
og ríkisstjórnin mega ekki láta
sumarið líða án þess að þessar
rannsóknir fari fram og vill
blaðið í þessu sambandi sér-
staklega vekja athygli á, að á-
kveðnar óskir um þctta þurfa
að berast frá bændunum sjálf
um og samtökum þeirra.
Heildarmæling
Þá er einnig nauðsynlegt að
láta gera heildarmælingu á kal
skemmdunum, og athugun á
uppskerubresti af þeirra völd-
um. Sennilegt mætti telja, að
nokkur áhugi væri fyrir því,
að samfélagið styddi á ein-
hvern hátt við bakið á þeim
bændum, sem orðið hafa fyrir
mestu tjóni af framangreind-
um ástæðumv Til þess að gera
mönnum Ijóst, að hér er um
verulegt vandamál a<5 ræða og
mikla skerðingu á afkomumögu
leikum margra bænda, má
benda á, að fast að helmingur
túnanna hjá siunum bændum
í verstu kalsveitunum, gefur
litla sem enga uppskeni í sum
ar, vegna skemmdanna.
Svo er ástatt víða á Norður
landi a.m.k. að síðasti vetur
var mjög gjaffrekur og fyrning
ar því litlar sem engar til að
mæta Iélegu 'heyskaparári. Þá
bætist það við, að heyskapur
byrjaði að þessu sinni viku til
hálfum mánuði síðar en vcnja
er til, og því litlar líkur til
þcss, og raunar þegar útilokað,
að góð spretta á hinu ó-
skemmda landi geti bætt upp
hin skemmdu ræktarlönd, þótt
engu skuli spáð um heyskap-
inn að öðru leyti.
Engin hæfta af
ofrausn
Á síðari árum hefur hvers
konar samhjálp og aðstoð hins
opinbera við þá farið mjög í
vöxt. Þótt um það megi deila,
að hve miklu Ieyti er hægt og
æskilegt, að tryggja einstak-
Iingana gegn hvers konar ó-
höppum, verður þvf ekki neit-
að, að samhjálpin bætir lífs-
kjör þeirra, er þess þurfa b.elzt
með, og gerir mannlííið íeg-
Framhald á 15. síðu,
T f M I N N, þriðjudagurinn 24. júl'í 3862. —■
\