Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 24.12.1936, Blaðsíða 9

ALÞÝÐUBLAÐSINS
9
SIGURJÓN FRIÐJÓNSSON FRÁ LITLULAUGUM:
EG LEITAÐI AÐ ORÐI
I.
VEITAPRESTUR sat við borð
og skrifaði:
„Ég leitaði að orði. Leitaði að
iausnaiiorði. Og ég fann pað ekki.
Var það hamingjuvegur? —
eða vegur til óhamingju? Vegur
til lífsins? — eða dauðans?
Styrkur? — eða veiklun, sem
leiddi til glötunar?
Var pað styrkur og hamingju-
gjafi, samhjálpareðlið, sem í
mönnunum bjó? Eða var hitt
heldur, að pað væri hin sér-
dræga, ískalda ósvífni, er leiddi
til sigurs og ánægju?
Var pað samhjálp, er mestu
skifti — eða samkeppni? „Komm-
únismi“? — eða „fasismi"? Krist-
indómur? — eða heiðni? — —
Var pað sannleiksleitin; efinn
og leitin? Eða var pað trúin?“
Prestur stóð á fætur og gekk
um gólf. — Var pað hamingja —
eða óhamingja, hjónabandið, sem
hann var í?
Þeir höfðu haft fæði hjá sömu
matsölukonu tveir skólabræður,
guðfræðinemar, síðustu háskóla-
iárin í Reykjavík. Og höfðu báðir
orðið ástfangnir af sömu stúlk-
unni; dóttur húsmóðurinnar.
Hann sjálfur ný-guðfræðingur.
Ólafur hneigður að eldri stefnu.
Sjálfur áleit hann sig finna guð í
manninum; sjálfum sér fyrst og
fremst; sínu eigin sálarlífi; sam-
úð sinni og hjálparvilja. Ólafur
treysti á hið gamla „innblásna“
fitningarorð. Og í Ibaráttunni um
stúlkuna hafði hann — ólafur —
orðið sigurvegarinn. í fyrsta á-
hlaupinu. Hann var stór maður
vexti og fríður sýnum, alúðlegur
í viðmóti og með mikið sjálfs-
traust og framahug. Og kvenfólk
bar mikið traust til hans. Óbil-
andi traust — að pvi er virtist.
Já; pví miður hafði hann unnið
sigur. I fyrstunni. En er leið á
síðasta veturinn hafði hann dreg-
lið sig í hlé; hvað sem olli. Ekki
grunlaust um, að honum hafi pótt
annað kvonfang vænlegra til
mannvirðinga. Og Anna hafði
orðið svo undarlega fálát og
dutlungafull. Og þá hafði hann
sjálfur — Sveinn — kornið til
sögunnar. Með „guð í mannin-
im“. Guð, sem er umburðarlynd-
ur og stöðugur í kærleikanum.
Komið með samúðina, ástúðina,
hjálpsemina; hinn eina guð, sem
maðurinn raunverulega þekkir.
Jafnvel pað, að fyrsta bamið
hennar gat ekki verið hans barn,
talaði hann ekki um. Að gefa
alt; fyrirgefa alt — var það ekki
f yrirmyndin ?
En — hafði hjónabandið svo
orðið honum til hamingju? Eða
Eftirfarandi smásögu sendi
Sigurjón FriðjónssonSunnu-
dagsblaðínu til birtingar
nýlega. Segir hún frá and-
legri baráttu sveitaprests,
sem hrökklaðist frá
kjóli og kalli og gerðist
verzlunarmaður, en pó á
lausum kili.
henni? — Var samhjálpareðli
mannsins honurn styrkur? — eða
til veiklunar? Mundi pað vera hin
sérdræga, ískalda, tilfinningar-
lausa ósvífni, sem beinast leiddi
til sigurs og ánægju ?----
II.
RESTSKONAN stóð við stó
og eldaði mat. Hún var
hjálparstúlkulaus pessa stundina.
Og reyndar oftar. Það var orðið
dýrt vinnufólkið og erfitt að ná
í pað. Maðurinn sískrifandi; með
jiugann í skýjunum — að henni
fanst. Sískrifandi bollaleggingar
og leiðbeiningar fyrir aðra, en
kunni pó ekki eigin fótum forráð;
ekki að sjá fjölskyldu sinni far-
borða. Bar ekkert skyn á henn-
ar eigin óskir. — Og svo var
annað. Hún gat ekki gleymt Ól-
afi. Ekki hætt að prá hann —
og ekki gleymt pví, að hann
hafði brugðist henni. Ekki treyst
honurn — og ekki öðrum heldur.
Ekki mönnunum — og ekki guði.
Þóttist Ólafur ekki vera erind-
reki guðs — nú orðinn eftir-
sóttur prestur? Og hafði hann
ekki svikist undati merkjum
æðsta boðorðs kristindómsins, á-
stundan kærleikans? Slitið trú-
festina; sterkasta bandið við
guð? — Ef til vill var pað satt,
sem Sveinn hafði sagt, að mað-
urinn hafði enga örugga, „inn-
blásna“ vitnisburði um guð og
eiginlega enga vitnisburði, aðra
en sínar eigin tilfinningar. Eins
og pær voru pá líka stöðugar!
— Og ef guð var í Sveini — pá
var pað að minsfa kosti ekki sá
guð, sem hún þráði. Nei; Ólafur
var þ,að, sem hún práði; hita-
straumurinn, sem um hana fór,
þegar hann nálgaðist hana;
kvöldstundirnar, sem pau gengu
saman á götum Reykjavíkur, eða
sátu inni á veitingahúsum; stund-
um við vín í lokuðu herbergi. —
Allar pessar samverustundir voru
svo sérstaklega ljósar í minni
hennar. Fyrst andspyrnuöflin;
löngunin til að vera hjá honum
— og beigurinn og tilhneigingin
til að forðast hann. Svo hin
hvíldarlausa óþreyja; vafi og ó-
þreyja. Og að lokum nautnin í
faðmi hans. -r- Nei; að lokum
svik. Illmannleg svik. — Þegar
hún var að pvo gólfið i setu-
stofu peirra hjónanna, vaknaði
(oft í henni sterk löngun til að
vita af Ólafi í næsta herbergi,
ganga svo þangað með skítuga,
rennvota gólfduluna og slá hann
með henni af öllum kröftum —
beint í andlitið.
Hún elskaði Ólaf ennpá; þráði
hann að minsta kosti. En hún
hataði hann þó ennpá meira.
Svein elskaði hún ekki. Og hat-
aði þó. Og jafnvel ennpá meira
fyrir pá sök, að hún fann, að
í rauninni hafði hann ekkert til
pess unnið. Annað en það, að
ganga eftir henni. Hvað vildu
karlménnirnir kvenfólkinu eigin-
lega — annað en pað, að kom-
ast yfir pað?-------Það var satt,
að Sveinn hafði rétt henni hjálp-
arhönd, par sem hún stóð á
flæðiskeri. En í hvaða skyni? —
— Þetta minti hana alt af eink-
um á það, sem hún hafði mist;
snerti hana sem ýfing á gömlum
sárum og varð í hennar fáláta,
stóra skapi að ólgusjó sifeldrar
gremju, reiði, haturs og fyrirlitn-
ingar. Iskaldrar fyrirlitningar. Og
jafnvel einkum þegar talað var
mest um samúð og kærleika.
Kærleikur! 'Ekki nema pað pó!
Skárri var það nú kærleikurinn
—' í „guðsmanninum" honum Ól-
afi, til að mynda! — —
III.
RESTURINN var reyndar
vinnukonulaus. En hann
hafði vinnumann, eða vetrarmann
öllu heldur, til að hirða skepn-
urnar. Fleira var fullorðna fólk-
ið á heimilinu ekki. En börnin
þrjú; elzta barnið stálpaður
drengur. Vetrarmanninn hafði
prestur fengið fyrir milligöngu
skoðanabróður og vinar í kaup-
staðnum. Og ráðningin var hugs-
uð sem góðverk, frá öllum hlið-
um. Því vetrarmaðurinn var
raunar hálfgerður strokumaður;
flóttamaður frá lögreglu á öðru
landshorni. Hafði tekið eitthvað
lítils háttar frá húsbónda sínum
og hlaupið burt með pað. Og átti
nú sakamálskæru yfir höfði.
Auðnuleysingi, sem hvergi hafði
höfði að að halla. Og nú var
presturinn einmitt nýlega kom-
inn úr langferð, til pess gerðri,
að greiða úr vandræðum hans. —
En pegar eftir heimkomuna harði
presti orðið grunsamt um, að ein-
hver samdráttur myndi hafa orð-
ið með konu hans og vetrarmanni
um fjarvistartímann. Og pó hann
teldi sér tæplega samboðið að
njósna mikið um petta, gat hann
ekki setið svo á sér, að hann
væri alveg laus við pað. Kona
hans og vetrarmaður urðu þess
vör, að hann var stundum á
gægjum um framferði þeirra. Og
heimilislífið gerðist æ erfiðara og
illbærilegra.
IV.
RESTUR var nú einn og
hljóður í skrifstofu sinni
og gerði ýmist að rita nokkur
orð á blað, eða ganga um gólf.
— Var pað hamingja? — eða
óhamingja? — pessi vilji til að
láta gott af sér ieið? Var pað
styrkleikur? — eða veiklun, sem
óbilgjarnir samferðamenn not-
i færðu sér, hlutaðeiganda til
skaða, á ýmsa lunid? Voru pað
undirstöðusannindi jarðlífsins, að
sigurinn yrði alt af þeirra meg-
in, er ósvífnastir voru og athuga-
minstir um annara velfarnað?
Var það í rauninni svo, að jarð-
lífið væri ekki pess vert að lifa
pví — nema fyrir vonina eina
um betra líf, eftir hinn svokall-
aða dauða? — Báðum pessum
manneskjum, sem nú voru að
svíkja hann, hafði hann gert alt
pað gott, sem hann kunni skyn
á og gat. Og hver voru launin?
Hvað pað sem við lá? Ekki ein-
ungis missir konu, sem honum
pótti vænt um, og heimilis, sem
var hans eina heimili, heldur
einnig brestur í hans aðal hjálp-
arhellu, trúna á „guö i mannin-
um“. Trúna á pað, að góðvildin
væri sigursælasta aflið í mann-
eðlinu. — — Samúðin, góðvildin,
hjálpsemin; petta eina, sem
mennimir höfðu verulegt fram
yfir dýrin: Var pað hamingja? —
eða óhamingja? Styrkur? — eða
veiklun, sem leiddi til glötunar?
Efinn um pað pjáning fæðingar
til nýs og betra lífs? — eða
vörður niður á við, til samfélags
við dýrin? Og síðan út í óskapn-
að og hið mikla, eilífa tóm ? —
Og presturinn gekk um gólf,
hugsaði, settist og ritaði: Ég leit-
aði að orði; lausnaorði. Og ég
fann pað ekki.