Tíminn - 01.05.1964, Blaðsíða 22

f
\
)
■Jf
CLEMENTINE
KONA CHURCHILLS
stífur af hræðslu. Þegar eltthvað
kom skyndilega í ljós fyrir framan
ofckur, fómaði hán hðndum og
æpti!“
Eftir eitt eða tvð minni háttar
óhöpp • lagði hún niður bifreiða-
akstur sem tómstundagaman. En
þegar hún varð sjötíu og tveggja
ára ákvað hún að rifja upp kunn-
áttuna til að geta ekið nýjum bíl
sem þau höfðu fengið. Winston
hafði ekki gleymt fyrri reynslu
og krafðist þess í fyrstu að hún
hætti sér ekki út á vegina nema
hafa reyndan bílstjóra sér við
blið. Clementine gerði sér þá lítið
fyrir og keypti sér eigin bíl og
krafðist þess jafnframt að fá að
aka honum sjálf aðstoðarlaust, þó
að hún hefði varla setzt undir
stýri í tuttugu ár.
Það er ekki auðvelt að aka Win-
ston, að því er þeir segja, sem
bezt ættu að vita. Honum er ekki
illa við að aka hrátt, en aka verð-
ur með jöfnum hraða. Sá bílstjóri,
sem er svo óheppinn að hemla
harkalega eða taka harkalega af
stað, fær það óþvegið á hreinni
Churohillsku.
Hvorki Winston né Clementine
fcafa neinar sérstakar cnætur á
bifreiðum yfirleitt, og vilja frekar
leigja bíla en eiga þá. Winston
hélt lengi fast við ævagamlan
Austin 10 og notaði hann til að
fara um Chartwell landareignina
Clementine var meinilla við þetta
skrapatól, enda samræmdist það
engan veginn reglusemi hennar
og þrifnaði. Hún sá því um, að
bíllinn væri seldur til bifreiða-
sölu þar í sveitinni fyrir 40 pund
og í staðinn keypti hún nýjan
Hillman Minx.
f þetta sinn lagðist Winston
gegn athæfi hennar og sagði á-
kveðinn: „Eg vil fá gamla bílinn
aftur.“ ,
Það kostaði 80 pund að kaupa
hann aftur, því að bifreiðasalinn
hafði þegar selt hann öðrum við-
skiptavini fyrir 80 pund.
Burtséð frá slíkum minni háttar
ágreiningi, er Chartwell staður
ánægjunnar og friðarins. Þar hef-
ur Clementine reynt að koma dá-
litlu jafnvægi á stormasamt líf
Winstons. Persónuleiki hans, sem
ber ægishjálm yfir alla aðra hef-
ur þó aldrei skyggt á tignarlega,
geðþekka konuna, sem er lífsföru
nautur hans. Fjör hennar og glað-
lyndi, ásamt gáfum, var honum
alltaf samboðið.
Clementine hefur ætíð staðið
framarlega hvartvetna. Hún er
fullkomin sem húsfreyja, full-
komin sem félagi og hagsýnasta
konan í fjölskyldunni.
15.
HELGARDVÖL Á CHEQUERS
Þó að Winston og Clementine
væri það þvert um geð, urðu þau
að yfirgefa hina heittelskuðu
Chartwell — landareign vegna
Chequers á meðan á styrjöldinni
stóð. En Chequers var opinbert
sveitasetur forsætisráðherra Bret-
lands, Chartwell var of auðvelt
skotmark sprengjuflugvélanna,
þar sem það gnæfði uppi á hæð.
Chequers Court, sem ver stórt
Tudor sveitasetur, stóð velvar-
ið í dalverpi nær 600 fetum fyrir
neðan sjávarmál milli Great
Missenden og Aylesbury í Buch-
inghamskíri. Landareignin, sem
liggur aðein í fjörutíu mílna
fjarlægð frá Londúnum er 1500
ekrur að stærð, þar sem skiptist á
ræktað land, skrúðgarðar og beyki
skógar.
Chequers greifadæmið var í ná-
lega þúsund ár í einkaeign, en í
janúarmánuði 1921 ánafnaði eig-
andinn, Lee lávarður af Fareham,
eignina þáverandi forsætisráð-
herra og síðan eftirmönnum hans.
Þeir dagar voru liðnir, sagði hann
þegar ráðherrar krúnunnar voru
ætíð velstæðir, en það væri æski-
legt að æðsti ráðherra krúnunnar
gæti átt sveitasetur, þar sem hann
gs^jti hvílzl og haft ofan fyrir hátt-
settum og virðulegum gestum.
Yfir innganginum á Chequers
standa þessi orð: „Pro Patria
Omnia“ — sem Eisenhower hers-
höfðingi þýddi lauslega „Allt fyr-
ir föðurlandið“. Yfir hliði að hluta
garðanna stendur aftur á móti:
„Allar áhyggjur hverfa þér, sem
hér gengur inn.“
David Lloyd George, sem veitti
gjöfinni viðtöku fyrir hönd þjóðar
innar var himinglaður yfir henni,
en sporgöngumenn hans hafa ekki
allir verið jafnánægðir yfir þess-
71
um arfí sínum. Satt að segja hafa
margir þeirra sem þar hafa dval
ið gagnrýnt húsið og sagt það
kalt hús og súggjarnt, sem væri
að einu leytinu safn og að hinu
listræn hrákasmíð, sem uppfull
væri af þungum húsgögunum, sem
frekar væru af sögulegum toga
en listrænum.
Winston var ekkert sérstaklega
hrifinn af Chequers og vildi eðli-
lega frekar vera á sinni eigin eign
í Chartwell, sem hann unni syo
mjög. Enda voru þar einnig flest
ar bækur hans og handrit. En þar
sem ekki var undan því komizt
að hafa þama aðalaðsetur á með-
an á styrjöldinni stóð, ákvað Cle-
mentine að gera eins gott úr því
og unnt var, og hófst brátt handa
um að bæta þetta drungalega,
óaðlaðandi hús eftir sínum
smekk.
Chequers var kuldaleg en stór-
kostleg bygging. Geysistór for-
salurinn, gapandi eldstæðin, lista-
verkin eftir Rubens, VanDycks,
Turner, Constable og fornar minj-
ar — inniskór Olivers Cromwells,
rúbínhringurinn, sem Elísabet I.
bar eitt sinn, fornt silfur og skál-
ar, himinsængurnar — allt þetta
va rafar áhrifamikið, en aldrei
fannst Churchillunum það heimil-
islegt. Clementine þurfti að beygja
sig að miklu leyti undir þær erfða
venjur er þarna giltu, en henni
var það alltaf þvert um geð.
f stórri skrá á miðborðinu er
lýst hverju málverki, sem í saln-
um er. Á borðinu er einig eftir-
rit í rauðum, hvítum og bláum lit
af kvæði Longfellows, en það
Humanity with all its fears,
With all the hopes of future
years
Is hanging breathless on thy
fate.“
Brottreiðin frá Downing Street
á föstudagskvöldum var orðin að
fastri vikulegri athöfn. Þá runnu
þaðan á leið út í sveitina í Buck-
inghamsKÍri bílar í röðum með
ritara, símaverði, lögregluþjóna og
Churchilla innanborðs. En þessar
helgarférðir báru engan keim
hvíldar eða afþreyingar, enda var
stanzlaus röð boðbera berandi
rauða skjalakassa með innsigli
ríkisstjórnarinnar frá Whitehail
til Chequers, og endalaus straum-
ur háttsettra merkismanna, sem
komu ekki eingöngu til að snæða
þar málsverð í boði Churchill-
hjónanna heldur einnig til að eiga
orðastað við Winston um þjóðar-
hag og alþjóðleg málefni.
Clementine tók þama um helg
ar á móti ráðherrum, háttsettum
herforingjum, og fjölda innlendra
og erlendra gesta, sem komu
vegna styrjaldarmálefna. Eisen-
hower, Mackenzie King, de Gaulle
Smuts hershöfðingi, Harry Hopk-
ins og Averell Harrimann voru
þar á meðal.
Hér birtist gestalisti, sem einn
ritara Winstons, Elisabeth Nel,
gerði fyrir Clementine. Gestalisti
þessi er mjög einkennandi fyrir
aðra slíka, er gerður voru fyrir
helgamar á Chequers:
..Forsætisráðherrann, frú Chure
hill, hr. Harry Hopkins hermar-
hafði Roosevelt forseti sent Win- j skálkur, hr. Brown (einkaritari).
ston. Það er svohljóðandi: Thompson herforingi — koma á
| föstudagskvöld til að dvelja yfir
„Sail on, O Ship of State! ! helgina.
Sail on, O Union, strong andj Pound sjóliðsforingi, Brooke-
great! I hershöfðingi, Portal flugmarsskálk
29
Stormurinn jókst enn, og Cassio-
peja var farin að taka upp á
ýýmsum miður þægilegum belli-
brögðum. Stefnið reis hátt á loft
til þess aðeins að hrapa niður á
næsta andartaki niður í freyðandi
öldudal. Um leið valt það sitt til
hvorrar hliðar, og jafnvel þótt að
vísu hallaði ekki um margar gráð-
ur, var veltingurinn allt annað en
þægilegur fyrir lítt sjóvana far-
þega.
Þegar kallað var til hádegis-
verðar, mátti greinilega sjá, að
sjóveikin var farin að gera vart
við sig. Við öll borðin mátti sjá
auð ssfeti og sum borðin stóðu
jafnvel alveg auð. Og margir
þeirra, sem höfðu þó ekki alger-
lega misst matarlyst, voru fúlir á
svip, og glaðlegt mas farþeganna
hafði nú breytzt í þögn.
Það var erfitt, að halda disk-
unum á borðinu og enn erfiðara
að komast með fæðuna frá kalda
borðinu að sínu eigin borði. Feit
lagin kona fékk yfir sig heilan
súpudisk og jafnvel þótt það hefði
vakið kátínu við eðlilegar ástæð-
ur, gerði enginn einu sinni til-
raun til að brosa.
Sólin hefði enn átt að sjást á
lofti, en nú glórði ekki einu
sinni í hana. Himinninn var þak-
inn öskugráum skýjum.
— Þeir segja, að það séu að-
eins átta vindstig. Ilvernig skyldi
það vera, þegar það nær tólf . . .?
Jaatinen leit upp, er hann
heyrði orð Lindkvists.
— Það veit ég ekki, svaraði
hann. — Og ég held mig langi
lítið til að komast að raun um
það.
— Líður þér illa?
— O, ég læt það vera. Mér leið
verr hér einn morguninn um
borð.
Lindkvist glotti. — Þú átt við
morguninn, sem komið var til
Kaupmannahafnar.
DAUÐINN IKJÖLFARINU
MAURI SARIOLA
— Einmitt það, svaraði Jaatin-
en og horfði nú með hryllingi á
brennivínsstaupið, sem þjónn-
inn setti á borðið fjmir framan
Lindkvist. Lindkvist benti á staup
ið og sagði: — Þetta mun vera
bezta meðal við sjóveikinni.
— Þá vil ég frekar verða sjó-
veikur, ef svo á að fara, sagði
Jaatinen.
Lindkvist leit yfir á glugga-
borðið, þar sem kunningjar þeirra
sátu. Þar var aðeins eitt sæti autt.
Sæti frú Latvala. Þau sátu nú
þögul og flest hálffýluleg á svip-
inn. Allir nema Kirsti Hiekka.
Hún brosti við verkfræðingnum
sínum eins og ástfangin skóla-
stelpa.
Skipið hallaðist skyndilega og
Jaatinen hafði næstum stungið
gat á góminn með gafflinum.
Hann reis á fætur og gekk að
borðinu, þar sem nú hafði verið
framreiddur heitur réttur. Um leið
kom frú Berg að borðinu, og gjald
kerinn viidi sýna háttprýði og á-
varpaði hana.
— Það er stormur, sagði hann,
enda datt honum ekkert annað í
hug, sem hann gæti sagt.
Frú Berg lézt ekki heyra, þótt
að vísu gæti ekki farið framhjá
henni, að orðunum var beint til
hennar, enda ekki aðrir við borð-
ið þá stundina.
Jaatinen langaði helzt til að
hella úr skálum heilagrar reiði
sinnar, en gat þó stillt sig, og var
á yfirborðinu rólegur sem fyrr.
Skemmtiferð frú Berg var vissu-
lega orðin nokkurs konar Via Dol-
orosa, þótt hún að vísu sýndi
ekki þá auðmýkt, er búast mætti
við af farendum þess vegar. Þvert
á móti. Hún var jafnvel enn
hnakkakertari, og frekjuleg hak-
an vitnaði enn um ákveðni henn-
ar og hörku.
Frú Berg gekk aftur að borði
sínu og þá veitti Jaatinen því at-
! hygli, sér til undrunar, að frúin
i hafði nú skipt um sæti. Hún hafði
'■ áður setið við hlið eiginmanns
síns gegnt Latvala. Nú hafði hún
hins vegar setzt í sæti frú Lavala
við gluggann. Þetta var nú að
bjóða örlögunum byrginn, hugs-
aði gamall hjátrúarfullur heili
gjaldkerans, jafnvel þótt um
ósamlyndi værí að ræða milli
hjónanna. Gjaldkerinn settist aft-
ur í sæti sitt við borðið og leit
á Lindkvist, sem hristi höfuðið
alvarlegur í bragði.
Þeir sátu nú í barnum, félag-
arnir, enda ekki vært í klefanum
fyrír hamagangi. Engin leið að
líta í blað eða bók, þar sem lín-
urnar runnu saman vegna velt-
ingsins og ljósið flökti til og frá
um síðurnar.
Lindkvist hafði leitt Jaatinen
að borði sínu á barnum og hafði
raunar tekizt, að fá hann til að
brjóta sitt heilaga loforð, en að
sjálfsögðu leit gjaldkerínn aðeins
á áfengið, er nú rann Ijúflega um
kverkar hans, sem bráðnauðsyn-
legt lyf og var þess fullviss með
sjálfum sér — eða a. m. k. næst-
um fullviss — að læknir hans
mundi hafa lagt blessun sína yfir
það í þetta sinn. Enda
hafði drungi sjóveikinnar horfið
þegar. En þegar þeir pöntuðu
þriðja tvöfalda viskisjússinn sagði
Jaatinen ákveðinn: — Þetta er sá
síðasti. Nightcap, eins og þeir
segja í henni Ameríku.
Lindkvist kinkaði kolli. Hann
leit á klukkuna.
— Ég hugsa, að ég sitji hér,
þangað til þeir loka. Ég hef enn-
þá tvo tíma til stefnu. Eg er ekki
vitund syfjaður. Hefurðu séð nokk
uð til hinna?
— Nei. Þau eru sennilega niðri
í káetunum.
— Sennilega. Ég vorkenni Lat-
vala. Hann er ósköp niðurdreginn
að sjá.
— Það er satt. — Jaatinen
virti fyrir sér neglurnar á hægri
hendi. — Þar sem þú ert lögfræð-
ingur, hlýturðu að geta frætt mig
á því, hvort það verði lögreglu-
rannsókn út af hverfi frú Latvala.
— Því gæti ég bezt trúað.
— Hvernig stendur þá á því,
að hún er ekki þegar hafin?
Lindkvist yppti öxlum. — Sam-
kvæmt lögunum á finnskt skip
undir finnska lögsögu, þó að það
sé utan finnsks yfirráðasvæðis.
Þess vegna gat hvorki sænska né
danska lögreglan skipt sér neitt
af málinu. En ég hef grun um, að
við fáum að sjá framan í nokkra
forvitna náunga þegar við komum
til Ábo. Við verðum sennilega að
vera undir það búnir að svara
heilu spurningaflóði.
Jaatinen hóf brýnnar. — Jæja?
sagði hann. — Öll? Við tveir er-
um þó ekki á neinn hátt flæktir
í málið.
— Ekki beinlínis, samsinnti
Lindkvist hikandi. — En senni-
lega verðum við yfirheyrðir sem
vitni. Lögreglan byrjar ef til vill
á því að leita að einhverjum til-
gangi með verknaðinum. Reyna
að fá einhvern botn í málið eftir
hinni þekktu lögfræðilegu senni-
leikakenningu, þ.e. lögmálinu um
orsök og afleiðingu. Reyna að
rekja úr flækjunni, ekki satt?
— Jú, jahá. — Jaatinen fitlaði
órólegur við slétt hárið. Vandræða
legur á svip horfði hann á Lind-
kvist. — Þú átt við, að þræðimir
í flækjunni séu í fyrsta lagi hjú-
skapur Latvala. Nú og svo . . . hm
. . . ungfrú Rask. Og í þriðja
lagi. . .
— Dálítið, sem frú Latvala
sagði í upphafi ferðarinnar, sagði
Lindkvist rólega. — Nú og í fjórða
lagi það, sem gerðist á veitinga-
staðnum í Visby.
Jaatinen klóraði sér nú í hnakk-
anum. Hann gjóaði augunum
framan í Lindkvist. — Hefurðu í
hyggju, að segja lögreglunni allt,
sem þú hefur séð og heyrt?
Lindkvist svaraði þurrlega: —
Að sjálfsögðu.
— Jahá, jahá .... — Jaatinen
ræskti sig. En er það ekki dálítið
ósanngjarnt?
— Hvað?- Að ég segi lögregl-
unni allt, sem ég veit um málið?
— Jaá . . . krhm . . . Jaatinen
ræskti sig enn og leitaði eftir orð-
22
T í M I N N, föstudagur 1. maí 1964.