Tíminn - 20.06.1964, Blaðsíða 13

Útgefandf: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdasljóri: Krist|án Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés/iKristjánsson, Jón Helgason og Indri'ði
G. Þorsteinsson. FulltrúL- ritstjómar: Tómas Karlsson. Frétta-
stjóri: Jðnas Kristjánss®n. Auglýsingastj.: Sigurjón Davíðsson.
Ritstjórnarskrifstofur i/ Eddu-húsinu, símar 18300—18305. Skrif-
stofur Bankastr. 7. Afgr.sími 12323. Augl., sími 19523. Aðrar
ricrifstofur, sfmi 183C/0. Áskriftargjald kr. 90,00 á mán. innan-
lands. — f lausasölnj kr. 5,00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Fjárskortur iðnaðarins
í seinasta töfublaði íslenzks iðnaðar, málgagns Félags
íslenzkra iðnrekenda, er því rækilega lýst, að iðnaður-
inn eigi nú við stóraukinn lánsfjárskort að stríða. Vegna
mikilla kauphækkana á síðastliðnu ári, þurfi iðnaðurinn
á verulega auknu rekstrarfé að halda, en þó ekki fengið
neina aukna fyrirgreiðslu í bönkum. Blaðið segir enn
fremur frá því, að Félag ísl. iðnrekenda hafi fyrir nokkru
ritað Seðlabankanum bréf um þetta efni og sé þar sér-
staklega vakin athygli á því, að þær greinar iðnaðar-
ins, sem þurfa að keppa við erlenda framleiðslu, standi
sérstaklega höllum fæti í þessum efnum, þar sem heim-
ilaður sé innflutningur á erlendum vörum með veru-
legum gjaldfresti, en slíkan gjaldfrest geti íslenzki
iðnðurinn ekki veitt vegna lánsfjárskortsins. Þetta veikir
nú mjög samkeppnisaðstöðu íslenzks iðnaðar.
Bent er á það í þessari grein íslenzks iðnaðar, að það
m’yndi mjög bæta aðstöðu iðnaðarins í þessum efnum, ef
Seðlabankinn endurkeypti framleiðslu- og hráefnavíxla
af iðnaðinum, líkt og af sjávarútvegi og landbúnaðinum.
Alþingi samþykkti vorið 1958 tillögu, sem gekk í þessa
átt, en núv. ríkisstjórn hefur ekkert gert til að fram-
kvæma hana. Þórarinn Þórarinsson og Ingvar Gíslason
hafa flutt samhljóða tillögu á undanförnum þingum, en
hún ekki fengið afgreiðslu.
Ástæðan til þess, að iðnaðurinn hefur <?kki ^etað feng-
ið aukna fyrirgreiðslu í viðskiptabönkunum að undan-.
förnu, er .að sjálfsögðu sparifjárfrysting Seðlabankans.
Það yrði því ekki iðnaðinum til bóta, ef aðstaða við-
skiptabankanna yrði enn þrengd með aukinni sparifjár-
frystingu, eins og ríkisstjórnin fékk heimild til á sein-
asta þingi. Afleiðing þess yrði sú, að viðskiptabankarnir
yrðu enn að draga úr fyrirgreiðslu sinni við atvinnu-
fyrirtækin.
Eina ráðið til að leysa þennan vanda er það, að Seðla-
bankinn kaupi hráefnavíxla af iðnaðinum líkt og af sjáv-
arútvegi og landbúnaði, og dragi jafnhliða úr sparifjár-
frystingunni, svo að viðskiptabankarnir geti veitt meiri
fyrirgreiðslu í þessum efnum.
Viðskiptabankarnir
Jóhan Melander bankastjóri, formaður norska banka-
sambandsins, hefur nýlega haldið ræðu, sem hefur vak-
ið mikla athygli í Noregi. Hann benti þar sérstaklega á,
að fátt gæti reynzt skaðlegra aukinni vinnuhagræðingu
og auknum' hagvexti en að yfirstjórn peningamálanna
þrengdi svo mjög aðstöðu viðskiptabankanna, að þeir
gætu ekki veitt atvinnufyrirtækjunum næga fyrir-
greiðslu. Það væri grundvallarregla í vestrænum löndum,
að viðskiptabankarnir gætu leyst úr þörfum þeirra at-
vinnufyrirtækja, er skiptu við þá, en þarfir atvinnufyrir-
tækjanna væru mjög mismunandi og því gæti bankarn-
ir ekki farið eftir þröngum reglum um það efni. Einkum
ætti það við á miklum breytingatímum eins og þeim,
sem nú eru, þar sem krafan um vinnuhagræðingu og
aukinn hagvöxt kallaði oft á fjárfestingu, sem ekki hefði
/erið séð fyrir. Viðskiptabankarnir þyrftu því að hafa
.íægilega frjálsar hendur til þess að geta sinnt hinum
mismunandi og oft óvæntu þörfum atvinnulífsins.
Þetta þyrftu postular hinnar stóríelldu sparifjárfryst-
ingar á íslandi að gera sér ljóst. Fátt heftir nú meira
aukna vinnuhagræðingu og aukinn hagvöxt en hin
þrengda aðstaða viðskiptabankanna.
£T«l I N N, laugardaginn 20. idní 1964 <—
Merkifggt íslenzkt fræöirit
m feiagsstörf og mælsku
Á s.I. hausti kom á mark-
aðinn bók, sem vakti forvitni
mína en ég kom ekki í verk
að lesa fvrr en nú síðustu
daga. Bók þessi er FÉLAGS-
STÖRF OG MÆLSKA, eftir
Ilannes Jónsson, félagsfræð-
ing. Þetta er allmikil bók,
208 síður í fremur stóru
broti, prýdd allmörgum
teikningum til skýringar.
Eftir lestur bókarinnar er ég
efins um að öllu þarfara og at-
hyglisverðara rit, samið af hér-
lendum manni hafi komið i
bókamarkaðinn sl. vetur.
Bókin er í 14 köflum, auk við-
bætis, sem er endursögn á hinni
sígildu bók uni mælsku eftir
gríska snillinginn Aristoteles
Auk kaflaskiptingarinnar er bók-
inni skipt í þrjá meginhluta
Fyrst, FÉLÖG. FUNDIR OG
FUNDARSKÖP. næst, MÆLSKA
og loks RÖKRÆÐUR OG Á-
RÓÐUR.
í fyrsta hlutanum, sem er í 5
köflum, er m.a. fjallað um fé-
lagsfræðileg undirstöðuatriði fé-
Iagshópa, hlutverk forystumanna
félags og embættismanna funda.
félagsandann, meginreglur fund
arskapa, undirbúning funda og
sætaskipan í fundarsal, félags
legt áhugaleysi og ráð gegn því
Er þetta mjög fróðlegur lestur.
enda er þarna að finna allt það
helzta, sen) forystumenn félaga
og embæltismenn funda þurfa að
vita til þess að gegna embættum
sínum svo vel fari.
U'ndirstöðuatriði góðrar ræðu.
f öðrum hluta bókarinnar, sem
líka er skipt í 5 kafla, fjallar
Hannes Jónsson m.a. um sögu
mælskukennslunnar og gefur síð
an allmargar hagnýtar leiðbein
ingar um heppileg vinnubrögð við
að semja og flytja ýmsar teg-
undir ræðu. Enda þótt þetta sé
stytzti hluti bókarinnar, er hann
mjög forvitnilegur, og þar er
margt hagnýtra leiðbeininga,
bæði t'yrir byrjandann og fyrir
þá, sem lengra eru komnir á
braut ræðumennskunnar.
f þessum hluta bókarinnai
ræðir höfundur á mjög athyglis.
verðan hátt það. sem hann telui
fjögur undirstöðuatriði góðrar
ræðu, en þau eru: 1. Þeklcing
ræðumanns á umræðuefninu
og hlustendum; 2. Sannfæring-
arhiti eða trú ræðumanns á mál
efninu, sem hann túlkar; 3
Framkoma ræðumanns í ræðu
stólnum, og 4. Málfar og stíll
ræðumanns.
Þá. er ekki síður athyglisverð-
ur þátcurinn um tilgang og teg-
undir ræðu, en höfundui segir
að floska megi ræður í eftirtald-
ar tegundir eftir tilgangi þeirra:
áróðursræðu, málfærsluræðu.
fyrirlestur.. ávarp, prédikun og
veizlu- eða skálaræðu.
Ráðleggur höfundur ræðu
mönnum að stíga aldrei í ræðu
stólinn án þess að hafa svarað
sér spurningunni: „Hvers vegna
tala ég?“ og síðan segir: „Fátt
er hjákátlegra en að sjá og heyra
menn rala án afláts til þess eins
að láta á sér bera. Slíkir menn
eru þvi miður til í flestum félög
um og ganga réttilega u ndir
nafninu FUNDAFÍFL Þeir tefja
fyrir afgreiðslu mála, þreyta
(uWHWHHHHiiliíMaMi
Hannes Jónsson
félagsfræSlngur
fundarmenn með málæði sínu,
og þeir eiga sinn þátt í að skapa
áhúgaleysi félagmanna fyrir
fundarsókn og félagsmálum yfir
leitt . . . Hinn jákvæði þátttak-
andi í félagsstarfinu talar hins
vegar markvisst, og hann talar
því aðeins, að hann ha'fi eitt-
hvað sérstakt fram að færa;
hann veit hvað hann ætlar sér
með ræðunni og miðar hana við
þennán tilgang sinn.“ (bls. 105)
Tvær ólíkar stefnur.
í þessum hluta greinir höfund-
ur einnig stefnur í mælsku í tvo
meginpætti. Annars vegar er
það. sem hann kallar SANN-
LEIKASTEFNUNA, þ.e. stefnu
þá, sem runnin er frá Sókratesi
og Aristoteles, og miðast við það
að uppgötva hið sanna og rétta
í hverju máli, en fylgja svo hinu
gamla sókrateska viðhorfi þegar
hið sanna hefur verið uppgötv-
að, þ.e. að fylgja því og gera það
sem rétt er. (bls. 87).
Hins vegar er það, sem höf-
undur nefnir BLEKKINGA-
STEFNUNA. en hún er runnin
frá sófistunum og hefur birzt
okkur undir ýmsum nöfnum á
ýmsum tímum. T.d. nefndi þýzki
heimspekingurinn Schopenhauer
hana „andlegar skylmingar“ og
samkvæmt hans kenningum var
grundvallarregla umræðna sú,
„að hafa betur1' með réttu eða
röngu. Var þetta mjög í sam-
ræmi við boðskap fyrirrennara
hans, sófistanna sem kærðu sig
kollótta þótt þeir hefðu hausa-
víxl á réttu og röngu, gerðu
verri málstað að betri og beittu
til þess útúrsnúningum og hár-
togunum. Bendir höfundur síðan
á, að uáðir þessir mælskuskólar
eigi sína meistara í íslenzku nú-
tímaþjóðfélagi en hann telji sóf-
ismann og síðari myndir hans
hreint siðleysi og Hitler og
Göbbeis og endalok þýzka naz-
istaríkisins. ljósustu dæmin um
þá ógæfu, sem fylgjendur sóf-
ismans og siðlausrar mælsku og
áróðurs geti leitt yfir samtíðar
menn sína.
Áróður og rökræður.
í þnðja hluta bókarinnar er á
greinagóðan hátt fjallað um á-
róður og rökræður. Tekur höf-
undur fyrst fyrir nokk-
ur undirstöðuatriði rökfræðinnar
líkindi. sannsýni, og fleira þess
háttar, ræðir síðan um ályktun-
arform rökfræðinnar og útskýrir
þau með mörgum glöggum dæm-
um, teikningum og skemum.
Þátturinn um áróður er einnig
mjög athyglisverður. Er þar
bæði fjallað um beinan og óbein-
an áróður, fjallað um ýmsar
„menningargjafir“ nútímans,
sem sumar hverjar minna nokk-
uð á aðra fræga gjöf úr sögunni,
þ.e. Trojuhestinn, o. fl. þess hátt-
ar. Einnig er fjallað um ýmsar
órökréttar áróðursaðferðir og
um ráð gegn áróðri. Er þetta
fróðlegur lestur og gagnlegur
hverjum þeim. sem gegna vill
ábyrgu hlutverki í félagslífinu.
Smávægilegir gallair.
Um það verður ekki deilt. að
með bók þessari höfum við eign-
azt hið'þarfasta rit um efni, sem
snertir mikilvægustu þætti þess,
sem félagslífið er i nútímalýð-
ræðisríki.
Eigi að síðu má setja út á
eitt og annað smáatriði í ritinu.
Höfundur getur þess í formála,
að hann hafi samið bókina sem
kennslu- og handbók. Þess vegna
séu viljandi endurteknar nokkr-
ar mikilvægar ábendingar með
mismunandi orðalagi og dæmum,
og stundum sé drcpið á atriði til
upprifjunar. Þetta er sjónarmið
út af fyrír sig og e.t.v. réttmætt
sjónarmið kennslubókarhöfund-
ar. Þó er auðvelt að ofnota end-
urtekningarnar. T. d. verður
ekki séð, að þa'ð sé til bóta að
hafa undirfyrirsögnina „sönnun'1
á bls. 131 og aftur á bls. 139. Á
eftir síðari undirfyrirsögninni er
fjallað á fullnægjandi hátt um
hugtakið sönnun. en ekki í fyrra
tilfellinu.
Einnig orkar það tvímælis,
hvort eyða skuli heilum kafla í
að sanna fólki, að allir geti með
þjálfun orðið sæmilega mælskir.
Þetta vita allir þeir, sem eitthvað
hafa fengizt við félagsmál.
Þá verður ekki séð, að þörf
hafi verið á því að prenta í bók-
inni fundarsköp Prentarafélags-
ins í heild sinni. einkum þó þeg-
ar þess er gætt, að höfundur
bendir á mikilvæg grundvallar-
atriði, sem stangast á við sumar
reglur fundarskapa HÍP.
En allt eru þetta smámunir
og sparðatíningur hjá því, sem
segja má bókinni til gildis.
Meginkost’ir bókarina'iir.
Einn stærsti kostur bókarinn-
ar sem kennslubókar í félags-
störfum og mælsku er vafalaust
sá. að höfundi hefur tekizt að
skrifa 1 senn hagnýta, fræðilega
rétta, og alveg hlutlausa bók um
þau mikilvægu mál, sem hún
fjallar um. Hvergi örlar á neinu
því, sem nefna mætti pólitískt •
hlutleysisbrot Sennilega hefur
Hannes kunnað betur að forðast
það en ella vegna þess, að hann
var eict sinn öflugur. pólitískur
áróðursmaður
Annai stór kostur bókarinnar
er sá heilbrigði og jákvæði andi
sem ríkir í henni frá byrjun til
enda. Alls staðar er leitazt við
að skapa skilning og vekja til
Framhald á bls 23
13