Alþýðublaðið - 24.12.1954, Side 25

úr jakka, skóm og sokkum, oft fór það svo, að aflinn
og brettum buxumar upp á hrökk ekki fyrir skuldinni.
mitt læri. Drógum við tínslu- Varð þá að byrja á nýjan leik,
pokann með annari hendi, en og semja um úttekt næsta
tíndum í hann með hinni. vetur, og var kaupmaðurinn
Stundum var sótt svo djarft, þá oft tregur til lánveitinga
ef stórt kolastykki var fram- og skammtaði smátt, því eng-
undan, að sjór var í beltis- in trygging var fyrir því, að
stað, og mátti þá segja, að í hönd farandi vertíð yrði
maður væri votur frá hvirfli betri en sú fyrri. Eina úrræði
til ilja. En hvað um það. Hér fólksins var því að spara við
var til mikils að vinna, og sig bæði mat og annað til þess
hver okkar um sig vildi hafa að geta þraukað af þangað til
sem allra mest í pokanum sín- úr rættist um aflabrögð.
um áður en sjór fór að falla Brunnar eða vatnspóstar
að aftur. voru á ýmsum stöðum í bæn-
Allt af þótti mér gaman að um, og höfðu bæði karlar og
koma ofan í Grófina þegar vel konur atvinnu við það, að
fiskaðist. Áraskipin komu að bera vatn í fötum heim í hús-
landi hvert af öðru, og hó- in. í húsunum var vatnstunna
setamir stukku fyrir borð og höfð í inngönguskúr eða eld-
brýndu þeim upp í fjöruna. húsi, og var látið í hana vatn
Síðan var afla hvers skips úr svo eða svo mörgum föt-
kastað í kös, en formaðurinn um, eftir því sem um var
skifti honum í hluti á þann samið, fyrir ákveðið gjald á
hátt, að sem jafnastir fiskar mánuði. Fólk þetta bar allt
kæmu í hvert kast. Þegar af tvær fötur í hverri ferð,
hlutaskiftum var lokið, lét og notaði annaðhvort herða-
formaðurinn einn hásetann tré með snærum og krókum
snúa baki að sér, benti á eitt (létta), eða trégrind (vatns-
kastið og sagði: „Hver skal grind). Atvinnuheiti þess
þar?“ Kailaði þá hásetinn var: vatnskarl eða vatnskerl-
upp nafn einhvers skipverj- ing. Við vatnsbólin var jafn-
ans. Var þá það kast orðið an mikið skvaldur, og stund-
hans hlutur. Þessu var hald- um hávaða rifrildi, því allir
ið áfram, þar til hver háseti vildu komast sem fyrst að til
hafði fengið sinn hlut. Þau þess að fylla fötur sínar.
köst, sem eftir voru, var kall- Margt af þessum vatnsberum
aður skipshlutur, og varð var að ýmsu leyti sérkenni-
eign útvegsbóndans. legt fólk, bæði að búnaði og
Um það bil, sem skipin ýmsum háttum þess og tali.
lentu, komu konur og krakk- Flest hafði það auknefni, svo
ar niður í fjöruna og færðu sem: Sæfinnur með sextán
mönnum sínum og feðrum skó, Gunna_ grallari, Kristján
kaffi og matarbita þeim til krummi, Álfrún í Sundi,
hressingar áður en þeir færu Gvendur vísir, Jón smali, Jón
að gera að aflanum. Þegar vel boli og enn fleiri.
fiskaðist voru sjómennirnir Daglegur klæðnaður al-
mjög örlátir við krakka og þýðufólks var úr íslenzku
fátæklinga um fiskgjafir í vaðmáli, og sjómenn og
soðið. verkamenn gengu í heima-
Sjómenn og verkamenn prjónuðum ullarpeysum og
lifðu mjög fátæklegu og fá- ullartrefil um hálsinn. Fóta-
brotnu lífi. Nokkrir áttu þó búnaðurinn var sauðskinns-
lítinn bæ og lóð kringum bæ- skór eða hrossskinsskór, sem
inn sinn, og var sumt af lóo- kallaðir voru leðurskór, en
inni notað fyrir matjurta- margir gengu á dönskum tré-
garð, en hitt fyrir fiskreit, því skóm (klossum) þegar blautt
margir sjómenn verkuðu og var um, og jafnvel kvenfólk
þurkuðu fiskafla sinn sjálfir líka. Flestir áttu þó spariföt
með aðstoð skylduliðs síns. og stígvél (danska skó), sem
Vegna fátæktar urðu sjó- notuð voru við hátíðleg tæki-
menn að taka nauðþurftir færi.
sínar til láns hjá kaupmönn- Á fyrstu árunum, sem ég
um upp á væntanlegan afla, og móðir mín dvöldum í
en urðu þá að skuldbinda sig Reykjavík, áttum við oftast
til þess að leggja fiskirm inn við bágindi og hálfgerð sult-
hjá lánveitanda að verkun- arkjör að búa. En þrátt fyrir
inni lokinni. Ef vel íiskaðist alla erfiðleika og skort, gat
gekk þetta blessunarlega, en hún samt aldrei fengið sig til
í
BERISH. PETERSEN
KEVKJAVtK
Símar: 1570 (2 iínur). Símnefni: Bernhardo1.
Kaupir:
Þorskalýsi, allar tegundir.
Sildarlýsi, SeRýsi.
SfldarmjöL Fiskimjöl.
StáMöt.
Síldartunnur.
Selur:
KaMhreinsað meðalalýsi.
Fóðurlýsi.
Kol í heilum förmum.
Salt í heilum förmum.
Ný} fuílkomin haldhreinsunarstöð,
S'ólvallagötu 80. — Sími 5398.
að fara fram á meðlag með
mér eða sveitarstyrk sér til
handa. Hefir sennilega eklti
viljað eiga neitt á hættu, því
afleiðing af slíkri styrkbeiðni
á þeim árum gat orðið sú, að
við hefðum bæði -verið flutt
fátækraflutningi til Akra-
ness.
Einu sinni svarf þó bjarg-
arskorturinn svo að okkur,
að móðir mín sneri sér til
mikils ráðandi manns á Akra-
nesi, er hann var staddur í
bænum, og beiddist þess, að
hann hjálpaði sér um ein-
hverja matbjörg, og gat þess,
að hún vildl ekki leita til fá-
tækranefndarinnar hér um
styrk. Litlu síðar sendi hann
móður minni eimi fjórðung
(5 kgr.) af hertum háfi, en sá
fiskur hefir jafnan verið tal-
inn lítt hæfur til manneldis.
Hún tók við sendingunni, og
ályktaði sem svo, að betra
væri illt að jeta en ekki neitt.
Eftir að ég var orðinn full-
orðinn minntist hún á þetta
við mig, og taldi mig vera í
lítilli þakkarskuld við Akur-
nesinga vegna uppeldiskostn-
aðar míns.
Eina hjálpin, sem hiin fékk
á þessum erfiðu árum, var dá-
lítið af matvælum þeim, sem
send voru hingað frá Eng-
landi haustið 1882 vegna
harðinda og bjargarleysis.
Gjafamat þessum var skift
milli fátækra fjölskyldna og
einstæðinga í bænum, sem
við bágust kjör áttu að búa.
Skammturinn á hvert heimili
var miðaður við fjölda heim-
ilismanna og aðrar ástæður
þeirra. Móður minni tókst að
treina skammtinn okkar lang-
an tíma með ýtrustu spar-
semi. Vel er mér minnisstætt,
hve oft hún blessað'i hina
góðu gefendur fyrir þessa
kærkomnu matbjörg.
Þrátt fyrir lélegan aðbún-
að, bæði til fæðis og klæðis,
var ég stór og stæltur eftir
aldri, enda allt af verið heilsu-
<góður og mesti fjörkálfur að
eðlisfari. Eg var viljugur til
allra snúninga, og tók fegins
hendi við hverju viðviki, sem
gaf mér eitthvað í aðra hönd.
Sumarið 1883 var ég vika-
drengur á „Hótel Alexandra“
í Hafnarstræti (nú nr. 16).
Veitingamaðurinn hét Jesp-
ersen. Hann var danskur, og
kona hans einnig. Mér líkaði
vel við þau bæði, en heldur
þótti mér konan skapbráð. Ég
var í ýmsmn snúningum
heima við og í sendiferðum
fyrri hluta dagsins. Kaffi og
brauð fékk ég þegar ég kom
á morgnana, og stundum mið-
degisverð, en annað kaup
ekki.
Næsta vor var ég um tíma
hjá Schierbeck landlækni í
Aðalstræti, aðallega til þess
að sækja vatn til heimils-
þarfa í Prentsmiðjupóstinn.
Fjnir þetta fékk ég morgun-
mat. Hjónin og börnin voru
góð við mig, en samt leiddist
mér þetta starf, og hætti því
snemma sumars. Mig langaði
til að fara að vinna mér meira
inn en bita og sopa. Um sum-
arið stundaði ég ýmsa snún-
inga og sendiferðir, bæði hjá
kaupmönnum og öðrum, og
líkaði það miklu betur.
Þegar ég var orðinn fullra
tíu ára komst ég í barnaskól-
ann. Ég lærði þar lestur,
skrift, reikning, spurninga-
kver, biblíusögur, leikfimi og
söng. Skólastjóri var þá Helgi
Helgesen, en söngkennari
Jónas Helgason. Mér þótti
mjög gaman að vera í skólan-
um, og var allt af með þeim
efstu af krökkununi í mínum
bekk við raðanir, sem fóru
fram einu sinni í mánuði. En
H.f. Öfgerðirt Egill Skallagrímsson
Reykjavík — Sími 1390 — Símnefni MjöSur,
einu sinni hrapaði ég samt
illilega við röðun, af ástæð-
um, sem nú skal greina.
Eins og venjulega urðum
við nokkrir strákar samferða
úr skólanum, og vorum
komnir vestur í Aðalstræti.
Þar var þá á ferð Sæfinnur
gamli vatnsberi, með pípu-
hattsgarminn sinn á höfðinu,
sem ekki var nein nýlunda
fyrir okkur. En í þetta sinn
hvíslaði einhver púki því að
okkur, að gaman væri að
senda snjókúlu í hattinn á
gamla manninum. Ég hnoð-
aði snjókúlu og miðaði á hatt-
inn, en í sama bili og snjó-
kúlan rann úr hendi minni og
lenti í hatti Sæfinns, kom
einn af kennurum mínum,
Halldór Jónsson (síðar
bankagjaldkeri) gangandi
fast að okkur. Undankomu
varð ekki auðið, og urðum
við að hlýða á stranga ávít-
unarræðu hjá Halldóri, sem
endaði á þá leið, ao fyrir þetta
prakkarastyrk skyHk-ég fá
heljarmikla nótu í skóla-
prótókollinn næsta dag. Dag-
inn eftir kallaði Halldór mig
til sín upp að kennarapúlt-
inu, og las svo hátt, að allir
krakkarnir heyrðu, það sem
hann hafði bókað um þetta í
prótókollinn. Að því loknu
gekk ég til sætis míns, og
skammaðist mín eins og bar-
inn hundur. Þetta gleymdist
samt fljótt í bili, en yið næstu
röðun hrapaði ég úr öðru
I
1
1
|
|
Lýsissamlag hotnvörpung a
Símar 7616, 3428, 7428.
3
Símnefni: Lýsissamlag Reykjavíkur.
Stærsta og fullkomnasta
kaldhreinsunarstöð á
íslandi.
Lýsissamlagið selur lyfsölum,
kaupmönnum og kaupfélögum
fyrsta flokks kaldhreinsað með-
alalýsi, sem er framleitt við hin
beztu skilyrði.
I
|
I
3
]
I
JÓLAHELGIN
25