Morgunblaðið - 08.03.1956, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 8. marz 1956
MORGUNBLAÐIÐ
25
EINS og sagt var frá s 1. haust,
kcm ■' stuíta heimsókn hingað
til 1, nds norski lækni. inn dr.
med. H 'nrik Seyffarth, e.n hann
er sérfræðingur í taugasjúkdóm-
um og atvinnusjúkdómum. Flutti
hann hér á landi fyririestur á
fundi Læknafélags Reykjavíkur
og annan á vegum iðnaðarsamtak
anna í Tjarnarbíói.
Dr Seyífarth hefur með at-
hugu um sínum á atvinnusjúk-
dómum stefnt inn á nýjar braut-
ir. Hann herur gefið út bók urn
athuííanir sínar og niðurstöður,
er hr.nn nefnir „Slapp av og bli
frisk'f AðalHntakið í kenningum
dr. Sevffarths er að verna þess,
að menn kunna ekki eða skeyta
ekki um að ncta aflvcðva Lkam- í
ans á réttan hátt, hætti beim við
að cfþrevt">st. Þessi útb"eidda ■
meinsemd valdi aflögun líkam-
ans, ofspennu vöðvanna og ýiniss :
konar líkamsverkjum. sem aftur j
leiði sér taugaveikjun, örlyndi I
og k’ íða.
Við marga af þessum kviljum
geta menn losnað með þvj að
slapn" sf pc fmra að nota vöðv-
ana á rétfan h'átt.
HV»''>Tm ijRne
‘ ■ TVQ
um eitt atriði í rannsóknum dr.
Seyf'srths s°m snertir meira og
mirna líf ahrn, en b°ð er um
stól'”',a. sem við sifjum á.
Nútimameðurinn e”ði" miklum
hlutp ævi sinnar sitjandi á stól-
um. En þv’ miður vi 'ðast önnur
lögmál vfirleitt hafa verið ráð-
andi um gerð og smíði stóla held-
ur en að leita þess forms sem er
þægilegt og hollt líkamanum.
Tízkureglur í húsgagnasmíði hafa
ráðið Um þetta segir dr. Seyf-
farth m. a.:
— Ég segi við alla, sem
kvarta um sársauka í baki,
hnakka og handleggjum: —
fi thu«riS vel, hvemig þér sitj-
ið. Eitt af því þýðingarmesta
fvrir hvem mann er að sitja
vel ætti að hafa shka kennslu á
s.'crifstc.íurn og það ætti að krefj-
ast þess, að læknar og sjúkra-
leik i nimenn fái að hafa hönd í
bagga með gerð og smíði stól-
anna. Áhrif þeirra á þetta svið
húsgagnalistarinnar hafa verið
l'til sem engin. Fram til þessa eru
það arkitektar, s-?m hafa mótað
sæti okkar á heimilum, í sam-
komuhúsum, í strætisvögnum.
Þeir hafa látið stil cg útlit ríkia,
svo að mörg sætin hafa verið
mjög óþægileg fvrir mannslíkam
ann. Arkitektarnir hafa gert stól-
inn að formvandamáh í stað þess
skólastóll og borð hæfa þeim
ekki. Um þetta segir hann m. a.:
FYRSTI VINNUST<»LLINN
„Gömlu skólaborðin hafa
marga galla. Það er ekki hægt
að stilla þau og oft eru stærð-
arhlutföllin röng fyrir barnið.
Fyrir keraur, að sæíið er svo
hátt að harnið nær ekki niður
á fótplötuna. Pakið e- ekki
lagað fyrir mjóhrygg barns-
ins. Á sumum er jafnvel stall-
ur aftast á setunni. sem velður
því að barnið geíur ekki stutt
sig xhð bakið. Fjarlægðin milli
—★—★—★—★—★—★—★—★—★—★—★— ★—★—★
íflo laga&ír vinnustólar
VALDA
cfþreytu og veikinehsm
Stólarnir eru ekki smíðaðir eftir þörfum fólksins. Fáir hæg-
indastólar hæfa lágvöxnum konum. Ef þær sitja upp víð
bakið hanga fæíurnir í lausu lofti. Ef þær standa fótum á
gólfi styðjast þær ekki við stólbakið.
Stólarnir eiga ekki
íuí vera formvanda-
mál, heíclur miðast
við þarfir likamans.
Margur skriistofumaðurinn verð-
ur boginn í baki.
rétt. Hitt er svo hverju orði
sannara, að ekki getur maður
setið rétt ef lag stólsins er
rangt, og það er því miður
alltof algengt. Flestir stólar,
fyrir utan skrifstofustóla, bera
einkenni þess að maðurinn
hefur beygt sig fyrir formi og
stíltizku. Það er fólkið, sem
reynir að laga sig eftir stó!-
unum í stað þess, að hitt ætti
að giida, að stólarnir væru
lagaðir eftir fólkinu.
ARKITEKTAR MÓTA
SÆTIN
Ef á að leysa vandamálið um
að sitja réttilega, þá verður að
vinna á tveimur vígstöðvum. Það
ætti að taka upp í öllum skólum
kennslu í því að sitja rétt, jafn-
*—-«—♦— —xir—* —♦-
að það ætti fyrst og fremst að
miða hann við þarfir líkamans.
Hlutverk húsgagnateiknarans
ætti fyrst og fremst að vera að
teikna þægilegt sæti fyrir sitj-
anda mannsins, á sama hátt og
blómavasi er gerður fyrir blóm.
Þegar áhugi minn fór að vakna
fyrir þessu vandamáli, gerði ég
þá athyglisverðu uppgötvun, að
í ailri Osló-borg fann ég engan
hægindastól, sem var búinn til
fvrir konu. Kona með eðlilega
læralengd getur ekki setið upp
við stólbakið, vegna þess að stóll-
inn er of djúpur, setan of breið.
Annaðhvort situr konan þá
fremst á stólnum án þess að fá
stuðning við mjóhrygginn, eða
hún reynir að þrýsta sér upp að
bakinu, en við það rekst tarúnin
á sctunhi upp í hnéspæturnar á
henni og fæturnir hanga í mjög
óþægilegri stelhngu. Hlutfahið
mihj breiddar setunnar otr hæðar
frá gólfi er ekki hæfilegt líkama
konunnar."
HEFUR AHRIF A
STAXFSORKUNA
Allt frá því að maðurinn byrjar
sem barn að sitja uppréttur, iifir
hann og hrærist á ýmislega lög-
uðum stólum, sem fæstir eru
honum þægilegir. Alvarlegast er
e. t. v. að þetta athugaleysi veld-
ur stórfelldum erfiðleikum við
vinnu hans. Henrik Seyffarth
hefur lagt mikla stund á að rann-
saka hvernig líkamsstaða manna
við vinnu þeirra hefur áhrif á
starfsgetuna. Hann hefur oft
komizt að því, að illa lagaður
vinnustóll á mesta sök á þreyt-
unni. Hann telur t. d. að þreyta
skólabarna stafi oft af því að
Sacf frá eíhugumsm
úr, lleRiiks Seyffarfhs
sætis og borðplötu er of mikil.
Þegar barnið siíur við slíkt
púlt, iegst það fljótiega yfir
borðplötuna, eða hallar sér
aftur á bak, styður bakhlutan-
um framan á setuna og herð-
Dr. Henrik Seyffarth
Gamla skólapúltið átti sök á vanlíðan nemenda og olli hrygg-
skekkju, af því að það var ekki hæiilegt honum. Á nýrri
framleiðslu er hægt að stilla bæði hæð stóla og borða eftir
því sem bezt hæfir hverjum nemanda.
unum við stólbakið. í þeirri
stellingu fá hryggvöðvarnir
ekki þá þjálfun, sem þeir
þurfa, heldur togna þeir, og
getur það haft alvarlegar af-
leiðingar í för með sér.
Ég veit ekki hve margir af
þeim sem þetta lesa hafa lært að
sitja rétt á skólapúlti sínu. Mér
tókst það aldrei, og ennþá heyri
ég fyrir eyrum mér hrópið: „Sittu
rétt Seyffart.h“, — í hvert skipti
sem ég hafði lagzt með bringuna
niður að borðplötunni, án þess að
taka sjálfur eftir því. Vegna
þess bognaði ég í baki og háls-
um krepptist líka. Samtímis því
sem ég lagðist niður á borðið,
rétti ég höfuðið upp til þess að
fylgjast með því sem fram fór á
töflunni.
SkólastóUinn er • fyrsti vinnu-
stólinn á lífsleiðinni. Hann ávissu
ega sök á mörgum hryggskekkj-
unum, sem maðurinn bíður aldrei
hætur á þaðan í frá En hann er
ekkert einsdæmi. Húsfreyjan
barf góðan stól til að sitja í við
ýmis heimilisstörf, en það van-
rækja rnenn af athugaleysi og
afhenda henni af handahófi e. t.
v. koll, sem hvorki er af hæfi-
’eyri stærð. né réttri hæð. Skrif-
stofumaðurinn situr oft kengbog-
inn yfir bókhaldinu. Og ef stræt-
isvagnsstjórinn er eitthvað úrill-
ur, þá skal það varla bregðast að
orsökina er að finna í því að hann
er orðinn dauðþreyttur maður og
slitinn á taugum af því að teygja
sig í stjórntæki bílsins og beygja
sig yfir stýrið, af þvi að sæti hans
er eKki stillt rétt.“
VINNUSTÓLLINN ÞARF Að
STUÐLA AÐ RÉTTRI
STELLINGU
Mörgum mun þykja fróðlegt að
lesa álit dr. Seyfferths um það
hvernig vinnustóllinn skuli vera.
Hann segir m. a.:
„Rétt vinnusíelling er hin
lóðrétta jafnvægisstaða, sem
veldur því að eilítil og jöfn
hreyfing er á kroppnum. Með
því kcmumst við hjá hinni ein
hliða hreyfingu hryggjarins,
sem til langframa getur haft
siæma afleiðingu. í lóðréttu
jafnvægisstöðunni er sveigur
á mjóhryggnum og annar uppi
undir herðum, svo að hryggur
inn verður S-Iaga. Vinnustóll-
inn á að vera þannig gerður,
að hann stuðli að þessari stell-
ingu, svo okkur sé sem auð-
veldast að halda henni. Fyrsta
skilyrði til þess að svo geti
orðið er að hægt sé að breyta
hæð setunnar og færa stólhak
ið fram og aftur.
Stólbakið á að vera bogadreg-
ið bæði íhvolft tii hliðanna svo
að það styðji jafnt að bakinu til
beggja hliða, og kúpt upp og nið-
ur, svo að sveigur mjóhryggsins
leggist jafnt að því. Þó á það
jafnvel að vera nokkru kúptara,
en sveigur hryggjarins, þannig að
við getum hallað okkur dálítið
aftur til að hvíla okkur.
Stólbakið á að falla að hryggn-
um, þar sem þér finnið sjálfur að
það styður bezt að. Sé stólbakið
hækkað svo að það styðji að
herðunum verðið þér samanfall-
inn og boginn í baki af að sitja í
stólnum.
Stólbakið á að vera það fram-
arlega, að þér finnið að það veit-
ir mjóhryggnum fastan stuðning,
án þess þó að það ýti á yður.
Margir skrifstofustólar eru með
! stólbaki sem leikur á fjöðrum.
Það er óheppilegt, vegna þess að
hryggurinn fær þá ekki þann
fasta stuðning, sem hann þarfn-
ast. Ef hið fjaðrandi stólbak ætti
að veita stuðning þarf maðurinn
stöðugt að beita krafti móti
1 fjaðurmagninu, svo það ýti hon-
um ekki fram.
Þannig lítur nýr vinnustóll út,
sem farið er að nota mikið á
Noiðuilöndum. Hægt er að stilla
bæði setu og sióibak. Húsmóður-
stóil aí sömu gerð ryður sér nú
mjög tii rúms á Norðurlöntium.
Þ„ð er vaxanúi skilr.ingur fyrir
þvi að stólarnir erxi tæki til að
siíja á en ekki einvörðungu fag-
urfræðilegt vaiidamál húsgagna-
teiknara.
Stólbakið á að vera fast, eða
mjög lítið fjaðurmagnað. Þá fær
mjóhryggurinn stuðning jafn-
skjótt og maður hallar sér aftur.
Mjúk fjöðrun veidur því að of
langt líður þar til maður finnur
stuðning. Fasta bakið þrýstir
manni ekki fram. Það eitt styður
að lóðréttu jafnvægisstelling-
unni.
HÆÐ OG DÝPT SETUNNAR
ÞÝÐINGARMIKIL
Setan á að vera hörð eða þétt-
stoppuð svo að sérhver hreyfing
við vinnuna fái örugga viðspyrnu.
Lengd setunnar eða dýpt verð-
ur að miðast við læralengd. Setan
á að vera svo djúp að afturendinn
falli svolítið undir stólbakið. Til-
hneiging hefur verið til að gera
vinnustóla t. d. í verksmiðjum,
með mjög grunna setu, því er þá
haldið fram, að að annars styðj-
ist starfsmaðurinn ekki við stól-
bakið. Ef vinnan krefst mikilla
hreyfinga getur grunna setan átt
rétt á sér, en ella stafar þetta af
því að starfsmaðurinn vill ekki
eða skeytir ekki um að sitja rétt.
Hæð Setunnar er rétt, þegar
maður finnur lærin liggja vel á
henni. Sé stólhæðir. rétt eiga hné-
spæturnar að mynda vinkilhorn,
þegar fæturnir eru á gólfinu og
maður situr uppréttur. Sé sætið
of hátt kemur þrýstingur á lærin
og blóðrásin til leggjanná tálm-
ast, en slíkt getur valdið æða-
hnútum. Sé sætið hins vegar of
lágt, þannig að lærin fái ekki
stuðning, verður maður boginn í
bakinu.
Við skulum vona, að í fram-
tíðinni fáum við stóla af mis-
jöfnum stærðum, t. d. að borð-
stofustólarnir séu ekki allir af
sömu stærð. Þeir eiga að vera mis
jafnir, alveg eins og fjölskyldu-
meðlimirnir eru misjafnir að
stærð. Lágmarkskrafan ætti að
vera þrjár standard-stærðir á
stólum.
HÚSMÓÐURSTÓLLINN
Húsmóðurstóllinn er vinnu-
stóll, sem nýlega er farið að
nota mikið. Við framleiðslu
hans verður að gæta þess að
hann þoli þvott og sé ódýr.
Sumir eru þeirrar skoðunar,
að stóifæturnir verði að hvíla
á liílum gximmískífum, svo að
hann haggist ekki við ýmiss
konar erfiða vinnu. Sé hann
hafður á hjólum, þá vilji hann
haggast, en þá hefur hann þó
þann kest að hægt er að flytja
bann án þess að lyfta hon-
um. Þetta mætti e, t. v. laga
með því að setja hjól aðeins
undir framfæturna. Algengt
er í Sxibjóð að undir hvern
fót sé settur lítill renniflötur
úr málmi.
Það er nauðsvnlegt að geta
stillt húsmóðurstólinn, svo að
hann sé nothæfur bæði við éld-
húsborð og saumaborð. Þá verða
fætur húsmóðurinnar að fá stuðn
ms. oe til bess að þurfa ekki að
flytja með sér fótskemil er still-
anlegri fótgrind komið fyrir á
stólnum.
Ein tegund vinnustóla er píanó-
stóllinn. Þar er nauðsvnlegt að
likaminn hafi mjög fr’á’sar hrevf
msar fram og til hliðar. Ég held
að flestir mvndu hafa gagn af
Hmi baki, ef þeir vendu sig á
það.“
VELJA ÞARF STÓLANA RÉTT
Hér hefur dr. Seyffarth nú lýst
Framh. á bls. 31