Morgunblaðið - 28.09.1956, Qupperneq 11

Fðstudpgur 28. sept. 1956
M ORGVNBLAÐ1Ð
11
Aukin viðskipti við vöruskiptalöndin
Ræða formanns Verzlunar-
ráðs íslands — Eggerts Kristjáns-
sonar á aðalfundi ráðsins
í fyrradag
heilðartekjurnar eru F.O.B.-verð
maeti útflutningsins, eins og það
er gefið upp í verzlunarskýrsl-
um, að viðbættum duldum tekj-
um.
F.O.B.-verðmæti innflutnings-
ins árið 1955 nam 1116.7 millj.
kr., en duldar greiðslur 373.2
millj. kr., og skiptast þær þannig:
árið áður. Ef litið er á innflutn-
ingstölur Hagstofunnar, kemur
hið gagnstæða í ljós. Ástæðan
er sú, að innflutningurinn kemur
jafnan löngu eftir að gjaldeyrir
er seldur eða ábyrgðir opnaðar,
sérstaklega að því er vöruskipta-
löndin snertir, og í þessu tilfelli
kemur hin aukna gjaldeyrissala
til vöruskiptalandanna 1955 fram
í innflutningi þessa árs. Á þessu
ári eykst hlutdeild vöruskipta-
landanna í gjaldeyrissölunni enn,
og er orðin hærri en hlutdeild
E.P.U.-landanna á tímabilinu frá
ársbyrjun til ágústloka.
Það er fróðlegt að athuga, hver
hlutdeild vöruskiptalandanna er,
þegar litið er á hina einstöku
millj. kr.
Útgjöld íslenzkra skipa og flugvéla erlendis ............. 121.4
Farmgjöld til erlendra skipa ............................... 70.5
Tryggingaiðgjöld til útlanda ............................... 44.5
Innfluttar vörur vegna varnarliðsins ..................... 54.6
Ferða- og dvalarkostnaður íslendinga erlendis ............ 28.9
Vextir af skuldum til útlanda .............'.............. 15.9
Ymislegt, þar með talinn kostnaður við utanríkisþjónustu
og gjöld pósts og síma ................................. 37.4
Heildarútgjöld í erlendum gjaldeyri námu því 1489.9 millj. kr.
Duldar tekjur námu 501.3 millj. kr., og skiptust þannig:
millj. kr.
Tekjur vegna varnarliðsins (brúttó) ................ 278.3
Tekjur íslenzkra skipa í millilandaflutningi ............. 50.3
Tekjur af erl. skipum og flutn. innanlands ............... 27.6
Tekjur af ísl. og erl. flugvélum og erl. framlögum vegna
flugumferðastjórnar .................................... 73.6
Tjónabætur frá erlendum tryggingafélögum ................... 45.1
Tekjur af erL ferðamönnum, erl. sendiráðum o. fl.......... 26.4
f SKÝRSLU þeirri, er ég flutti á
síðasta aðalfundi Verzlunarráðs
íslands, rakti ég gang viðskipta-
málanna á árinu 1954 og einnig
að nokkru á árinu 1955. Ég ræddi
hina versnandi gjaldeyrisafkomu
á fyrrihluta síðastliðins árs og
gerði grein fyrir og færði rök að
því, að verkfallið, sem stóð frá
því um miðjan marz og til apríl
loka hefði valdið þar langmestu
um, þar sem útflutningur og
framleiðsla á útflutningsvörum
hér í Reykjavík og nágrenni
stöðvaðist algerlega á þessum
tíma.
Eins og öllum er kunnugt, lykt-
aði verkfallinu þannig, að samið
var um stórfelldar kauphækkan-
ir, vísitöluskrúfan fór af stað og
innan skamms tíma voru ímynd-
aðar kjarabætur launþega að
engu orðnar. Það er hægt að
fullyrða, að kauphækkanirnar,
sem leiddu af fyrrgreindu verk-
íalli hafi gert útflutningsatvinnu-
vegina óstarfhæfa. Styrkirnir,
sem útflutningsframleiðslan hafði
áður notið, hrukku nú hvergi til.
Bein afleiðing alls þessa voru
svo lögin um framleiðslusjóð, þar
sem nýjar, stórfelldar álögur
voru lagðar á herðar allra lands-
manna til þess að jafna metin
hjá útflutningsframleiðslunni og
til þess að forðast nýtt gengis-
fall, ehda þótt sú leið, sem valin
var, verki að verulegu leyti sem
gengisfelling.
Ég er þeirrar skoðunar, að sú
leið, sem valin var, hafi verið sú
rétta miðað við aðstæður, en hitt
skyldu menn gera sér ljóst, að
þetta er engin framtíðarlausn.
Undirstaðan að framtíðarlausn
þessara mála er sú, að friður
náist í kaupgjaldsmálunum. Það
þarf að koma á jafnvægi á milli
verðlags hér innanlands og er-
lendis, svo að hægt verði að reka
útflutningsframleiðsluna án
styrkja, því að til langframa
verður ekki hægt að jafna metin
hjá útflutningsframleiðslunni
með nýjum tollum og sköttum,
slíkt ber vott um sjúkt fjármála-
ástand og tryggir ekki til lengd-
ar efnahagslegt jafnvægi.
Fyrir verzlunarstéttina og það
vandasama hlutverk, sem henni
er ætlað að inna af hendi, er það
sérstaklega þýðingarmikið, að
hér á landi verði tekin upp raun-
hæf gjaldeyris- og fjármálastefna,
að hægt verði að skapa og við-
halda réttu jafnvægi milli hækk-
unar launa og aukningar fram-
leiðslunnar. Þá og þá fyrst er
fyllilega hægt að taka upp frjáls
viðskipti og afnema öll gjald-
eyrishöft. Ég álít, að íslendingar
ættu að stefna að því í efnahags-
málum að skapa grundvöll
frjálsra gjaldeyrisviðskipta. Enda
þótt sumir kunni að segja, að
slíkt sé langt framundan, þá ætti
það að vera takmarkið.
UTANRÍKISVIÐSKIPTI
Árið 1955 varð bæði út- og
innflutningur meiri en nokkru
sinni fyrr. Verðmæti útflutnings-
ins nam 847.9 millj. kr., en það
er aðeins 2 millj. kr. meira en
árið á undan. Aftur á móti jókst
innflutningurinn um 134 millj.
kr. frá árinu á undan, og nam
1264.3 millj. kr. að C.I.F. verð-
mæti. Bilið milli útflutnings og
innflutnings var því 416.4 millj.
kr. árið 1955.
Til þess að gera sér grein fyr-
ir, hvernig þetta bil er brúað, er
nauðsynlegt að hafa i huga önnur
viðskipti við útlönd en inn- og
útflutning á vörum, þ. e. a. s.
hinar svonefndu duldu tekjur og
greiðslur. Innflutningurinn að
F.O.B.-verðmæti, að viðbættum
duldum greiðslum, er þá heildar-
útgjöldin í erlenduxn gjaldeyri og
Þegar þetta allt er gert upp,
nemur greiðsluhallinn við útlönd
140.8 millj. kr. á árinu 1955.
Þessi halli hefur aðallega verið
jafnaður með lækkun á gjald-
eyriseign bankanna um 119.4 og
gjaldeyriseign einkaaðila um ca.
25 millj. kr.
SKIPTING GJALDEYRIS-
SÖLUNNAR
Á árinu 1954 skiptist gjaldeyris
salan fyrir innfluttum vörum
þannig, að 66.9% af henni voru
fyrir frílistavörur, þ. e. almenn-
um frílistavörum og bátalista-
vörum, en 33.1% fyrir leyfisvör-
um.
Árið 1955 var gjaldeyrissalan
þessi:
millj. kr.
Fyrir alm. frílistavörum .. 579.1
Fyrir bátalistavörum .... 154.5
Fyrir leyfisvörum......... 408.6
Samtals 1142.2
Hlutfallsskipting gjaldeyrissöl-
unnar 1955 verður því þannig:
Alm. frílistavörum....... 50.7%
Bátalistavörur .......... 13.5%
Leyfisvörur ............. 35.8%
Samtals 100.0%
Samkvæmt þessu voru 64.2%
gjaldeyrissölunnar fyrir frílista-
vörum, almennum og bátalista-
vörum, en 35.8% fyrir leyfisvör-
um. Á þeim tíma, sem liðinn er
af þessu ári, hafa þessi hlutföll
breytzt aftur. Gjaldeyrissalan fyr
ir frílistavörum er 69.1% af
heildarsölunni frá ársbyrjun til
ágústloka og gjaldeyrissalan
gegn leyfum aðeins 30.9%. Tak-
mörkun á leyfisveitingum vegna
gjaldeyrisskorts kemur greini-
lega fram í þessum tölum.
Heildargjaldeyrissalan skiptist
þannig eftir gjaldeyrissvæðum:
E.P.U.-lönd ............. 42.5%
Dollaralönd ............. 20.4%
Vöruskiptalönd .......... 37.1%
Samtals 100.0%
Hlutfall vöruskiptalandanna er
talsvert hærra og E.P.U.- og
dollaralandanna lægra 1955 en
lista, almenna frílistann, bátalist-
ann og leyfisvörur. Niðurstöðurn-
ar eru þessar:
Almennur frílisti........ 44.4%
Bátalisti ............... 22.8%
Leyfisvörur ............. 32.2%
Hér er um að ræða mikla aukn-
ingu, að því er almenna frílist-
ann snertir, og eru vöruskipta-
löndin orðin hærri en E.P.U.-
löndin, hvað snertir gjaldeyris-
sölu fyrir frílistavörur 1955.
Sama er að segja um það, sem
liðið er af þessu ári. Um helm-
ingur þess gjaldeyris, sem seld-
ur hefur verið gegn leyfum til
ágústloka í ár er ætlaður til vöru-
kaupa frá vöruskiptalöndunum.
Það er hærra hlutfall en nokkru
sinni fyrr, enda hefur verið
leitazt við að beina vörukaup-
unum sem mest til vöruskipta-
landanna.
Þessar tölur tala skýru máli um
þróunina í utanríkisviðskiptum
landsins. Þótt verzlunin í heim-
inum verði frjálsari með hverju
ári, sem líður, hafa vöruskipta-
samningar orðið sífellt þýðing-
armeiri í utanríkisverzlun íslend-
inga síðustu 3 árin, og höfum við
nú mest viðskipti allra Vestur-
Evrópulanda við ríkin í Austur-
Evrópu.
í þessu sambandi má sérstak-
lega benda á viðskiptin við Rúss-
land, sem orðið er stærsta við-
skiptaland okkar. Þau viðskipti
hafa gengið greiðlega og verið
okkur hagstæð, þar sem Rússar
hafa selt okkur vörur eins og
olíur, benzín, sement og korn-
vörur, sem áður voru að mestu
keyptar fyrir E.P.U.- og dollara-
gjaldeyri. Mikil og vaxandi við-
skipti höfum við einnig við
Tékkóslóvakíu, A.-Þýzkaland og
Finnland. Að sjálfsögðu eru við-
skiptunum við vöruskiptalöndin
takmörk sett, og verður að gæta
þess, að ekki sé gengið of langt
í þessum viðskiptum.
UTANRÍKISVERZLUNIN OG
GJALDEYRISAFKOMAN 1956
Vegna þess, hve langt er liðið
á yfirstandandi ár, er eðlilegt að
víkja lítið eitt að utanríkisverzl-
uninni og gjaldeyrisafkomunni á
þessu ári.
Útflutningurinn fyrstu 7 mán-
uði þessa árs nam 521.7 millj. kr.
á móti 437.2 millj. kr. á sama
tíma í fyrra. Innflutningurinn á
Eggert Kristjánsson
þessu tímabili í ár nemur 740.5
millj. kr., en var 643.3 millj. kr.
í fyrra. Vöruskiptahallinn er því
218.8 millj. kr. fyrstu 7 mánuði
þessa árs á móti 206.1 millj. kr.
á sama tíma síðastliðið ár, eða
um 13 millj. kr. meiri í ár.
Gjaldeyrisskuldir bankanna
hafa aukizt um 43.4 millj. kr. frá
ágústlokum í fyrra til sama tíma
í ár, og er megnið af þeirri upp-
hæð skuldaaukning við vöru-
skiptalöndin. Hér verður að hafa
í huga, að miklar birgðir útflutn-
ingsafurða frá því í fyrra hafa
verið seldar á þessu ári og inn-
flutningi hefur verið haldið í
skefjum með því að takmarka
veitingu gjaldeyrisleyfa og
greiðsluheimilda. Það er því
óhætt að fullyrða, að eðlilegt
jafnvægi hafi ekki náðst enn í
utanríkisviðskiptunum, og að
aðstaða bankanna gagnvart út-
löndum sé langt frá því að vera
viðunandi.
VERÐLAGSÁKVÆÐI
Þegar losað var um verzlunar-
höftin með útgáfu frílista árið
1951, voru samtímis gerðar ráð-
stafanir til þess að fella að veru-
legu leyti niður gildandi verð-
lagsákvæði. Var það ákveðið af
þáverandi ríkisstjórn og sam-
þykkt af Fjárhagsráði, að allar
vörur á skilorðsbundnum frílista
skyldu undanþegnar verðlags-
ákvæðum; einnig voru allflestar
vörur á hinum almenna frílista
einnig felldar undan þeim. Þó
voru til dæmis olíur og benzín
áfram undir verðlagsákvæðum.
Þá var einnig gert ráð fyrir að
draga allverulega úr verðlags-
eftirliti á vörum, sem voru háðar
leyfisveitingum, ef þær voru
leyfðar tregðulaust og án tak- j
marka.
Þessi afstaða ríkisstjórnarinn-'
ar, sem Verzlunarráð íslands gat
fullkomlega fallist á, byggðist á
því, að frjálst og óhindrað vöru-
framboð á innfluttum varningi
væri í reyndinni bezta verðlags-
eftirlitið og tryggði sanngjarnast
og hagkvæmast verð fyrir þá,
sem vörur kaupa.
Reynslan af þessum ráðstöf-
unum, að því er snertir verðlagið
í landinu, var, að minnsta kosti
að því er snertir allflestar vör-
ur, bæði hagstæð og ánægjuleg.
Það kom ekki fram, sem margir
höfðu spáð, að óeðlileg álagning
yrði á vörum, sem nokkru næmi,
enda var verzlunarstéttinni á það
bent af Verzlunarráði íslands, að
gæta hófs í álagningu. Það liggja
fyrir skýrslur um það, hver álagn
ingin hefur verið í heildsölu og
smásölu á vel flestum vörum,
sem verðlagseftirlit var fellt nið-
ur á. Þessar tölur sýna og sanna,
að hér á landi er álagning yfir-
leitt mun lægri en í nágranna-
löndunum. Má í því sambandi
nefna vörur eins og kornvörur,
kaffi og sykur, vefnaðarvörur og
búsáhöld, svo að nokkuð sé nefnt.
Þegar aftur er vikið að þeim
vörum, sem ennþá eru háðar
verðlagsákvæðum, gætti ekki
allt of mikils skilnings á því að
taka tillit til alls konar hækkana,
sem orðið hafa á rekstursútgjöld-
um. Mætti segja um það langa
sögu, en eins og allir þekkja, hafa
öll útgjöld í sambandi við rekst-
ur fyrirtækja hraðvaxið frá ári til
árs, en álagningarákvæðin voru
í aðalatriðum óbreytt frá því í
maí, 1952, þar til nokkur lagfær-
ing fékkst í síðastliðnum apr'l-
mánuði.
Með myndun hinnar nýju ríkis-
stjórnar bendir margt til þess, að
aftur verði stefnubreyting í þess-
um málum, má í því sambandi
benda á stefnuyfirlýsingu núver-
andi stjórnarflokka fyrir kosn-
ingarnar. Fyrsta skrefið eru
bráðabirgðalögin frá 28. ágúst, en
aðalkjarni þeirra er, að binda allt
verðlag í landinu við það áama
og það var þann 15. ágúst, jafn-
framt er allt kaupgjald bundið
á sama hátt.
Eins og áður segir, er miðað við
verðlag 15. ágúst síðastliðinn, en
hvað snertir innfluttar vörur, má
ekki gleyma því, að verðlag er
stöðugt að breytast á erlendum
markaði og fyrir vörur, sem flutt-
ar eru inn með leiguskipum,
verða stöðugar breytingar á flutn
ingsgjaldi. Síðast en ekki sízt skal
á það bent, að fjöldamargar vör-
ur, sem aðflutningsgjöld voru
hækkuð á með lögum um fram-
leiðslusjóð, eru fyrst nú að koma
til landsins, en allt það, sem hér
er bent á, veldur í vissum til-
fellum óhjákvæmilega hækkuðu
vöruverði, bæði í smásölu og
heildsölu, enda er gengið út frá
því í lögunum, að um undan-
þágur geti verið að rasða. Annað
væri útilokað, því að ekki geta
verzlanir borið uppi verðhækk-
anir, sem verða á erlendum vör-
um, eða fraktmarkaði, svo að
ekki séu nefndar stórfelldar
hækkanir, sem stafa af auknum
álögum innanlands.
Það opinbera hefur ekki enn-
þá, nema að nokkru leyti, fallist
á þessi sjálfsögðu atriði, sem hér
hafa verið nefnd, en þess ber að
vænta, að lögin verði framkvæmd
af sanngirni og skilningi. Ég skal
engu um það spá, hvað ríkis-
stjórnin hyggst ganga langt á
þessari braut, en hins vegar virð-
ist það liggja í loftinu, að verð-
lagsákvæði í einhverri mynd
verði tekin upp að nýju.
Um bráðabirgðalögin sjálf vil
ég segja þetta: Þess ber að vænta,
að þau nái tilgangi sínum, að það
takist að stöðva hina sjúklegu
þenzlu, sem nú er á vinnumark-
aðinum, en þá má heldur ekki
gleyma þeirri þenzlu, sem nú
stafar af ráðstöfun ríkisstjórnar-
innar 1 fjárfestingarmálum og
fjárútvegun til slíkra fram-
kvæmda. Vantrúin á gjaldmiðil-
inn verður að hverfa. Allt er
þetta þó mest undir þjóðinni
sjálfri komið, hún á völina og
einnig kvölina. Verzlunarstéttin
mun gera sitt til þess að fram-
kvæmd laganna um verðbind-
ingu megi takast, en væntir þess,
að lögunum verði ekki misbeitt.
Verzlunarstéttin er, eins og
éður, þeirrar skoðunar, að hag
alls almennings sé bezt borgið
með því, að nægilegt framboð sé
á hvers konar neyzluvarningi,
enda hefur það sýnt sig, síðan
höftin voru afnumin, að inn-
flutningur á neyzluvörum er ná-
lega sá sami frá ári til árs, enda
þótt innflutningur á þeim sé
frjáls, en sé svo, að vörufram-
boðið sé nægjanlegt, þá eru öll
verðlagsákvæði óþörf, þá tryggja
framboð og eftirspurn heilbrigt
vöruverð i landinu.
SKATTAMÁL
Eins og að líkum lætur, hafa
skattamálin og lausn þeirra ver-
ið mikið rædd á fundum Verzl-
unarráðs íslands á síðastliðnu ári.
Fyrrverandi ríkisstjórh gaf fyr-
irheit um það, snemma á árinu
1954, að gengið yrði frá setn-
ingu nýrra laga um skattgreiðslu
félaga, þannig að þau kæmu til
framkvæmda við álagningu
skatta á árinu 1955. Við þetta
fyrirheit var ekki staðið og þrátt
fyrir gefin loforð, kom ekki frum-
varp hér að lútandi fram á síð-
asta Alþingi. Hins vegar voru
lögin um tekjuskattsviðaukann
Framh. á bls. 15